Periodontal Anatomi Yrd. Doç. Dr. Murat İnanç Cengiz

Periodonsiyumun Anatomisi Diş etrafını saran ve ona destek olan dokulardır 1. Dişeti 2. Periodontal ligament 3. Alveolar Kemik 4. Sement Periodontoloji:Periodonsiyumu inceleyen, hastalıklarının tedavisiyle uğraşan bilimdalı Periodontolog: Dişhekimliği Periodontoloji dalında uzmanlaşmış kişi

1) Dişeti

 Dişeti Keratinize olmuş epitelle kaplı fibröz doku. Dişeti Ağız boşluğunu oluşturan yumuşak dokulardan birisidir. Ağız etrafındaki tüm yumuşak dokuların genel adı ağız mukozasıdır (oral mucousa) : ve bu dokular 3 tiptir.

Yapışık veya sert tip mukoza: Altındaki alveolar kemiğe sıkıca yapışmıştır. Keratinize veya parakeratinize epitel ile kaplıdır. Dişeti ve damak mukozası bu tip mukozaya örnektir. Serbest tip mukoza: Altındaki bağ doku veya kas yapılarına gevşek bir şekilde bağlanmıştır. Dudak yanak ve ağız tabanı bu mukoza tipine örnektir Özel tip mukoza: Dilin dış yüzeyini kaplayan mukoza tipi.

Dişetinin bölümleri: Attached gingiva (Yapışık Dişeti) Marginal gingiva (Serbest dişeti) Attached gingiva (Yapışık Dişeti) Inter-dental gingiva(komşu dişeler arasında kalan dişeti, dişeti papili). Gingival sulcus (Dişeti oluğu)

Makroskobik Özellikleri Klinik Makroskobik Özellikleri

Klinik Görünüm 1)Mukogingival hat. 2)İnterdental Dişeti (papil). 3)Free gingival groove 4)Yapışık dişeti 5)Alveolar mukoza 6) Dişeti kenarı

1:mine. 2:Dişeti kenarı 3:Gingival sulcus. 4:free gingival groove. 5:Alveolar Kemik 6:Mine- Sement Hududu 7: Sement 8: Periodontal Ligament 2-4 serbest dişeti

1) dişetinin en koronelde kalan bölgesi  Marginal gingiva (serbest dişeti): 1) dişetinin en koronelde kalan bölgesi 2) dişe bağlı değildir ve dişeti oluğunun yumuşak dış duvarını oluşturur. 3) sağlıklı durumda, bıçak sırtı kontura sahiptir. 4) yaklaşık 1 mm genişliğindedir ve apikalde serbest dişeti oluğu (free gingival groove) ile sınırlandırılmıştır.

Yapışık Dişeti 1) Alveolar kemik ve diş yüzeyine sıkı bir şekilde bağlanmıştır. 2) Bant veya şerit biçiminde, yapıca yoğun ve portakal kabuğu görünümlüdür. 3) Yapışık dişeti genişliği bölgeye ve kişiye göre değişiklik gösterir 4) Koronelde serbest dişeti oluğu apikalde muko-gingival hat ile sınırlıdır.

Keser dişlerinde en yüksek (maksillada 3.5-4.5, mandibulada 3.3-3.9).  Yapışık Dişeti genişliği Keser dişlerinde en yüksek (maksillada 3.5-4.5, mandibulada 3.3-3.9). En az premolar bölgede (maksillada 1.9 mm , mandibulada 1.8). Yapışık dişeti genişliği yaşa bağlı büyümeyle birlikte artar. Dişin konumuna, dişarkındaki bukko-lingual durumuna , etrafındaki kas ataşmanı ve frenuluma komşuluğuna göre genişliği değişir Dişetinin fırçalama çiğneme gibi mekanik kuvvetlerle başa çıkabilmesini sağlar

* Klinik olarak normal gingival sulcus derinliği = 2-3 mm  Gingival sulkus (dişeti oluğu): * Dişeti kenarı (serbest dişeti) ile mine ve sement arasındaki dar oluk * Klinik olarak normal gingival sulcus derinliği = 2-3 mm

 Interdental gingiva (Dişler arası dişeti, dişeti papili): Dişler arası bölgeyi (proksimal boşluk, embraşür) dolduran dişeti. Birbiriyle komşu kontaktlı dişlerin arasında olur. Konturunu yanındaki dişlerin kontak bölgeleri belirler. Kontak bölgeleri alan olarak genişse papil dar ve kısa olacaktır. Kontak bölgeleri konveks ve koroneldeyse papilde ona göre geniş ve uzun olacaktır.

İnterdental gingiva bukko-lingual görünümü Dişler arası dişeti piramite benzeyen ve yaka şeklinde olabilmektedir.  bukkal ve lingualde pramite benzeyen papiller ve arasında yaka benzeri bir çizgiden oluşur

Gingival Groove Dişeti oluğu (4): serbest dişetinin apikal sınırını oluşturur V şekilli dar oluk.

 Periodonsiyumun klinik özelliklerinin pekişmesi için periodonsiyumu oluşturan yapıların histolojik özelliklerini de öğrenmemiz gerekmektedir.

Dişetinin Histolojik Özellikleri Dişeti altında bağ dokusu (connective tissue) ve onun üstünde strafiye skuamöz epitelden oluşur.

3) Bileşim (Junctional) Epitel  Dişeti Epitelleri: 1) Oral (outer) Epitel. 2) Sulkular Epitel 3) Bileşim (Junctional) Epitel

 Oral Epitel: Keratinize veya parakeratinize olmuş 4 tabakadan oluşur: 1) Stratum basale,Basal hücre katmanı (The deepest cells) 2) Spinosum hücre katmanı 3) Stratum granulosum 4) Stratum corneum (Keratinized, para, or nonkeratinized) cell layer

Oral epitel histolojisi

Sulcular Epitel: Oral epitelden farkı sadece 2. tabakanın olmaması (stratum granulosum tabakası yoktur) Diş yüzeyiyle (mine, sement) komşudur. Yarıgeçirgen bir zara benzer dış ortamdaki bakteri ve ürünlerinin (endotoksin) bağ dokusuna geçirebilir.

Bileşim Epiteli: sulcular epitelin apikalinde konumlanır. Koronel bölgesi en geniş bölgesi apikale gittikçe daralır. Diş yüzeyine bağlı tek katlı veya çok katlı keratinize olmayan hücrelerden oluşur dişetine bazal lamina ile bağlıdır. Basal Lamina: Lamina lucida Lamina densa tabakalarından oluşur.

Bileşim epiteli

Bileşim Epiteli 􀂆Fonksiyonları: 􀂄DİŞ YÜZEYİNE ÇOK ZAYIF BAĞLIDIR AMA PLAK BAKTERİLERİNE KARŞI BİR BARİYER GÖREVİ. 􀂄SERBEST DİŞETİNE DİŞETİ OLUĞU SIVISI, ENFLAMMATUVAR HÜCRELER,KONAK İMMUNOLOJİK YANIT İÇERİKLERİNİN GEÇİŞİNE ARACILIK EDER. 􀂄BİLEŞİM EPİTELHÜCRELERİ HIZLI DEVİNİMLİDİRLER (RAPİD-TURNOVER). BU DURUM BÖLGENİN HIZLI İYİLEŞMESİNE NEDEN OLUR. BAZI EPİTEL TİPLERİNİN DEVİNİM HIZLARI: 􀂄damak, dil ve yanak mukozası, 5- 6 gün; 􀂄Dişeti, 10- 12 gün, 􀂄Bileşim Epiteli, 1- 6 gün

lamina propria adıyla da bilinir. tabakadan oluşur:  Bağ Dokusu (Connective Tissue): lamina propria adıyla da bilinir. tabakadan oluşur: (1) the papillar tabaka:epitele bağlı, (2) retikular tabaka, periostiuma bağlı Lamina propria, Kollajen fibriller Hücreler arası ara madde (ground substance) Hücreler Kan Damarları Sinirler

Bağ dokusu kollajen fibrilleri. Sirküler fibriller 2.Dentogingival (dişten dişetine uzanan) fibriller. 3.Alveologingival (Alveolar kemikten dişetine uzanan) fibriller. 4.Periostogingival (Periosttan dişetine uzanan) fibriller.

Periodonsiyum bukko-lingual kesit görünümü

2. Sirküler (Diş kolesini dairesel olarak çevreler) 3. Transeptal  Kollajen fibriller serbest dişetini diş etrafında sıkı bir şekilde konumlanmasını sağlar ve altındaki bağ dokusu alveolar kemik ve kök yüzeyine dişeti epitelinin bağlanmasında görev alır Fibriller: 1. Dentogingival 2. Sirküler (Diş kolesini dairesel olarak çevreler) 3. Transeptal 4. Alveolo gingival 5. Inter-radicular 6. Intra-papillary olarak sınıflandırılır

Bağ dokusunda (Connective Tissue) en çok gözlenen hücreler: 1. Plazma hücreleri 2. Fibroblastlar 3. Mast Hücreleri 4. Lenfositler

Damarsal yapısı: Superior and inferior alveolar arterlerin dalları bağ dokusunu besler: 1. Palatinal arter dalları 2. Bukkal arter dalları 3. Sublingual (Dilaltı) arter dalları 4. Mental arter dalları

 Lenfatik drenaj kan damarlarıyla benzer seyir gösterirler  Lenfatik drenaj kan damarlarıyla benzer seyir gösterirler. Dişeti bağ dokusu lenfatik drenajın büyük kısmı submandibular lenf nodlarınadır.

 Dişeti Oluğu Sıvısı (Gingival Flood): Dişeti oluğu (crevicular) sıvısı bağ dokusundan sulkular epitel aracılığıyla dişeti oluğuna düzenli olarak salgılanmaktadır. Bu sıvı dişeti oluğunun mekanik temizliğine yardım eder ve ayrıca dişeti hastalıklarına karşı antikor içermesiyle antimikrobiyal özelliğe sahip.

DİŞETİ KLİNİK MORFOLOJİ

Sağlıklı Dişetinin Klinik Tanısı  Dişeti rengi: Genelde soluk gül pembesi renginde ancak bu renk : - Melanin Pigmentasyonunun miktarına - Oral Epitel Kalınlığına - Keratinizasyon miktarına - Damarlanmaya bağlıdır.

 Dişeti kenarları: Dişler arası dişeti (Dişeti papili) daha çok sivri uçludur. Ancak kenarlar konturu komşu dişlerin kontak bölgelerine ve dişleri bukko-lingual konumlarına bağlıdır.

 Dişeti Yoğunluğu: Genellikle epitel altındaki bağ dokusundaki yoğun kollajen fibrillerden dolayı sıkı ve elastik yapıdadır.  Dişeti Yüzeyi : yapışık dişeti bölgesinde daha çok portakal kabuğu görünümü (strippling yapı) küçük noktacıklar ile karakterize, oral epitel üzeri parlak ve pürüzsüz

Sinir ağı:  Trigeminal sinirin maksillar ve mandibular sinir dallarınca uyarılır.

Periodontal Ligament

Periodontal ligament Dişi alveolar kemiğe bağlayan bağ dokusudur. Kollajen fibril demetlerinden oluşur. Bu demetler yönlerine göre aşağıdaki tiplere ayrılır: 1)Alveolar kret fibrilleri 2)Horizontal grup 3)Oblique grup. 4)Apikal fibirler.

Ana fibriller, sement ve alveolar kemiğe (fibrillerin alveolar kemiğe bağlandığı alana alveolar bone proper denir)gömülmüş bir durumdadır. Bu fibrillerin sert dokulara gömülmüş kısımlarına Sharpey Fibrilleri denir.

Periodontal Ligament (PDL) görevleri Mekanik Kuvvetlere direnç Yapım yıkım olaylarınca kendini düzenler (turnover) Dişin etrafındaki hücrelerin beslenmesi Sinir ağıyla dişin etrafında duyu

PDL’nin Fizyolojik Görevleri Çiğneme Kuvvetleri (Oklüzal Forces) kemiğe iletimi. Dişi alveolar kemiğe bağlamak Periodonsiyumun diş ile olan iletişiminde rol oynar.. Akut Oklüzal darbelere direnç gösterme (Şok absorbsiyonu). Periodontal aralık içerisindeki damar ve sinir yapılarını korur.

Soru ?

Sement

Sement (Sementum) (cementum):  diş kök yüzeyini çevreleyen periodontal ligamentteki kollajen fibrillerin (Sharpey fibrilleri) kök yüzeyine bağlanamasını sağlayan kalsifiye doku.  Ground Substance (Ara madde) içerisinde kollajen fibriller ve hücrelerden oluşur. Sementin yaklaşık % 45-50’si inorganik %50-55’si organik materyallerden oluşur.

 Kök yüzeyini saran Sementin kalınlığı, koronel 3’lüde 60-68 mikron apikal 3’lüde 150-200 mikron kalınlığındadır.  yaşla beraber sementin kalınlığı artar.  2 tip sement tabakası vardır. Hücresiz sement: kök koronal bölgedeki sementtir. Hücreli sement: kök apikal 3’lü bölgesinde ve çok köklü dişlerin furkasyon bölgelerindeki sement tabakasıdır.

Mine- sement hududu: mine dokusunun sement dokusuyla buluştuğu alana mine-sement hududu denir. Bu hat dişin servikal bölgesindedir. Three different relationship: 60-65%  sement mineyi örter 30%  uç uca 5%-10%  sement mine birbiriyle temasta değildir. Dentin açıktadır.

1:dentine.2:Hücresiz sement.3:pdl fibroblastları.4:sementoblast Hücreli Sement tabakası Cellular cementum. Sement tabakası içindeki sementositler

ALVEOLAR PROCESS (alveolar proses) 􀂆maksilla ve mandibular kemikte diş soketi (yuvası) oluşturan kemik yapı 􀂄Kompakt kemik 􀂆Kortikal kemik 􀂆Alveolar bone Proper (Kribriform Kemik, Lamina Dura ) 􀂄Kansellöz kemik

Alveolar Proses 1 Alveolar kemik, veya 􀂄Kribriform kemik 􀂄Alveolar duvar 􀂄Lamina dura 2 Trabekular kemik 3 Kompakt kemik

Alveolar kemik hücreleri ve hücre arası madde Osteoblastlar, osteoklastlar, osteositler Hücreleri arası madde %65 hidroksiapatit Hücreler arası maddenin organik bileşeni %90 kollajen, eser miktar osteokalsin, osteonektin, proteoglikanlar

Alveolar Proses: Alveolar Soket Kribriform kemik

Periost 􀂆tüm kemik yüzeylerinin üzeri bir çeşit bağ dokusuyla kaplıdır. 􀃎periost 􀂄Periost kan damarları ve sinirce zengin ve içerisinde kollajen lifler ve fibroblastlar vardır. Periost içersindeki kollajen lifler alveolar kemiğe yapışarak periostu kemiğe bağlar.

Alveolar kemik devinimi (REMODELASYONU): 􀂆Alveolar kemik devinimi bazı bölgelerde kemik yıkımı (osteoklastlarca) bazı bölgelerde kemik yapımı (osteoblastlarca) ile gerçekleşir.