Varlık-ilişkisel Model Kavramsal Modelin Geliştirilmesi Varlık-ilişkisel Model

Kavramsal Veri Modeli Yüksek Seviyede Veri Modelinin geliştirilmesinin başlıca amacı,verilerin kullanıcı algılamasını desteklemek,veri tabanı tasarımı ile bağlı daha ayrıntılı teknik yönleri gizlemektir Kavramsal Veri Modeli, Veri tabanının yapısını, bu veri tabanında işlemlerin yapılması ve güncellenmesini ifade eden kavramlar kümesidir Kavramsal Veri Modeli, VTYS’den ve bu sistemin çalıştığı donanım ortamından bağımsızdır Chen tarafından geliştirilmiştir (1976)

Varlık-ilişkisel Model Veri Tabanı tasarımında kullanılmaktadır Öğreneceklerimiz Varlık-ilişkisel Modelin (Entity –Relationship Model) temel kavramları ER modelin çizgisel ifadesi ER modelin yetersizlikleri Gelişmiş varlık ilişkisel modelin (enhanced ER) modelin temel kavramları ve çizgisel ifadesi

RÜYA EV PROJESİ Rüya Ev Projesi Projenin tanımı: Projede ev alma-satma ve kiralama işleri yapan RüyaEv (DreamHome) şirketinin Veri Tabanı Yönetim Sistemi tanımlanmıştır.

Rüya Ev’in Hizmetleri Kiralık ev hakkında gazetelerde ilan vermek; Muhtemel kiracılarla görüşmek; Muhtemel kiracıların evleri görmesini sağlamak; Kira Sözleşmeleri yapmak

İşlem Gereksinimleri Şirketin ve şubelerin personelleri hakkında ayrıntılı bilgi (yönetici) Yöneticiler ve onların yönetiminde bulunanların listesi (yönetici ve denetleyiciler) Her bir şube üzere kiralık evlerin ayrıntılı listesi (tüm personel) Müşteri isteklerini karşılayan evlerin listesi (tüm personel) Kira sözleşmelerinin ayrıntıları (yönetici ve denetleyici) Gazetelerde şirketin (veya şubenin) vermiş olduğu ev ilanları (denetleyici)

Veri Gereksinimleri Şube ofisleri RüyaEv’in, ülkenin pek çok kentinde şubeleri bulunmaktadır. Şubelerde belirli sayıda personeller çalışmaktadır. Her bir şubeye özgü şube numarası tanımlanmıştır. Şubeler hakkında adres ve iletişim bilgileri (cadde, mahalle, kent, posta kodu, telefon verilmiştir.

Veri Gereksinimleri Personel Her şube, şube yönetici bulunmaktadır. Personellerin özel personel numaraları vardır. Personellerin adı,soyadı, adresi, telefonu, cinsiyeti, doğum tarihi, ulusal kimlik numarası ,görevi, maaşı gibi bilgileri de bulunmaktadır. Personelin bir yakın akrabası hakkında bilgiler ( adı, akrabalık derecesi, adresi ve telefon numarası) de yer almaktadır.

Veri Gereksinimleri Kiralık evler Her şubenin tek ev numarası ile tanımlanan kiralık evleri bulunmaktadır. Ev hakkında ayrıntılı bilgiler (adres, mahalle, kent, posta kodu, evin türü(apartman dairesi, müstakil ev), odalar sayısı, aylık kira bedeli) bulunmaktadır. Her evin kiralık işlemlerine şubenin bir çalışanı sorumludur. Her personel en fazla 10 ev için sorumlu olabilir.

Veri Gereksinimleri Ev sahipleri. Tek sahiplik numarası,adı, adresi ve telefon numarası gibi bilgiler gerekmektedir. Müşteriler/kiracılar. Her müşterinin Rüya Ev şubesinde adını (adı ve soyadı), adresini, telefon numarasını, tercih ettiği ev türünü, en fazla ödemek istediği kira bedelini içeren kaydı bulunmaktadır

Veri Gereksinimleri Eve bakış Müşteri çoğu zaman evi kiralamadan önce görmek ister. Müşterinin evle bağlı düşünceleri kayıt edilir ve diğer gelecek müşterilerin de bu bilgilerden yararlanma olanağı sağlanır. Ev ilanı. Şirkette, kiralık evler hakkında ilan verildiği taktirde, evin özellikleri, ilan yerini (gazetenin adı, adresi, telefon ve fax numaraları, irtibat kurulacak şahsin ismi) ,ilan tarihini ve ücretini içeren kayıt oluşturulur

Veri gereksinimleri Kira sözleşmeleri Şirket, müşteri ve ev sahibi arasındaki sözleşmelerin yürütülmesinden sorumludur.Sözleşme kaydında sözleşme numarası, kiracı bilgileri,ev bilgileri, kiranın ödenmesi biçimi, kiranın başlama ve bitiş tarihleri, sözleşme süreci, sözleşmenin şirket tarafından sorumlusu gibi bilgiler bulunmaktadır

Varlık-İlişkisel Modelin Kavramları Varlık (entity) türü- bağımsız bir varlığı tanımlayan nesne veya kavram; Gerçek dünyadaki aynı özellikli nesneler kümesi Fiziki ve kavramsal varlıklar Fiziki varlıklar: personel, Ev, Müşteri, Ürün Kavramsal varlıklar: satış, çalışma deneyimi

Varlık Varlık- varlık türünün tek tanımlanabilir örneği Zayıf (weak)varlık türü- mevcutluğu diğer varlık türüne bağlı olan varlık türü Güçlü (strong) varlık türü- her hangi diğer varlık türlerinden bağımsız mevcut olan varlık türü

Varlıkların Çizgisel tasviri Akraba Personel Zayıf varlık Güçlü varlık Şube

Özellikler Özellik (attibute) - ilişki veya varlık türünün veya varlığın niteliği Özellik alanı (attribute domain)- özelliğin ala bileceği değerler kümesi Basit özellik (simple)- bağımsız varolan tek bileşenden oluşan özellik Karmaşık (composite) özellik- her birisi bağımsız varolan birden fazla bileşenden oluşan özellik Tek-değerli (single-valued) özellik- tek varlık için tek değeri olan özellik Çok-değerli (multi-valued) özellik – tek varlık için çok değeri olan özellik Türeme (derived) özellik- uygun özellik veya özellikler kümesinin değerinden alına bilen değeri ifade eden özellik. Bu özellikler aynı varlığın olmaya da bilir.

Özelliklerin Çizgisel Tasviri Personel, Şube, Akraba varlık Türleri ve onların özellikleri

Anahtarlar Aday anahtar(candidate key)- varlık türünün bireysel örneklerini tekdeğerli tanımlayan özellik veya özellikler kümesi Birincil (primary) anahtar- aday anahtarlar arasından seçilmiş anahtar Karmaşık (composite) anahtar- iki veya daha fazla özellikten oluşan aday anahtar

Çizelgelerin sözel ifadesi Personel(Personel_no,Ad,Soyad, Adres,Tel_no,Cinsiyet, Doğum_Tar, Görevi,Akraba, Maaş) Birincil anahtar- Personel_no Aday anahtar - Ad, Soyad, Doğum_Tar Karmaşık Özellik - Ad (Ad,Soyad) Türeme Özellik Toplam_Maaş Şube(Şube_no,Cadde,Mahalle,Kent, Postakodu,Tel_no,Fax_no) Birincil anahtar- Şube_no anahtar – Fax_no Karmaşık Özellik –Adres(Cadde,Mahalle,Kent,PostaKodu) Çokdeğerli Özellik –Tel_no zayıf varlık türü –Akraba(Akr_adı, Adres,Tel_no,Akrabalık_ilişkisi)

İlişki Türleri İlişki türü (relationship)- varlık türleri arasında anlamlı bağlantı İlişki- varlıklar arasındaki bağlantıya katılan her varlık türünden bir varlığın oluşturduğu bağlantı İlişki derecesi –ilişkiye katılmış varlıkların sayısı İkili, üçlü,dörtlü…ilişkiler Yinelenen (Recursive) ilişki (veya unar ilişki)- aynı varlığın farklı rollerle kendisi ile ilişkisi İlişki özellikleri

İlişkilerin çizgisel tasviri Şube, Personel, Akraba varlıkları ve onlar arasındaki ilişkiler

İlişkinin Dereceleri İkili ilişki Üçlü İlişki Dörtlü İlişki mülk sahip Maliye kurumu müşteri anlaşma sahip

Öz yinelenen İlişkiler ve roller,ilişki Özellikleri

Yapısal Kısıtlamalar Asallık kısıtlamaları (cardinality constraints) Katılım kısıtlamaları (participation constraints) Asallık kısıtlaması katılımcı varlıklar arasındaki asallık oranını belirler Asallık oranı- katılımcı varlıklar arasındaki mümkün ilişkiler sayısı İkili ilişkiler için asallık oranları: Bire bir (1:1) Bire çok (1:M) Çoğa çokM:M)

Asallık kısıtlaması-Anlamsal ağ Anlamsal ağ- iki veya daha fazla varlık arasında ilişkileri ifade eden ağ Şube (Branch) ve Personel varlık türlerinin örnekleri arasında “çalışıyor” ilişkisini tanımlayan anlamsal ağ:

Anlamsal Ağa Örnek (1-1 bağlantısı) Personel Şubeyi yönetir -“Staff Manages Branch” ilişkisi

Anlamsal ağ (1:M bağlantısı)

Anlamsal Ağa örnek (M:M bağlantısı)

Katılım kısıtlamaları Katılım kısıtlamaları- varlığın mevcutluğunun verilmiş ilişkideki diğer varlığa bağımlı olup-olmadığını belirler Genel (total) [ve ya zorunlu (mandatory)] katılım Kısmı (isteğe bağlı) [veya istemli(optional) ]katılım Genel katılım- varlığın ilişkide mevcutluğu, bu ilişkide ona bağlı olan varlığın da mevcutluğunu gerektirir İstemli katılım bu koşulu gerektirmez

Katılım Kısıtlaması-zorunlu katılım “Şubede Personel Çalışıyor” ilişkisi her bir Şubede en azından bir Personel çalışmaktadır Şube_No Pers_No Zorunlu katılım 1 çalışıyor M Personel Şube Zorunlu katılım iki çizgi ile gösterilir

Katılım Kısıtlaması Şubede Personel Çalışıyor ilişkisi Bazı Personel varlıklarının hiçbir Şube varlığında çalışmaması mümkündür Şube_No Pers_No İstemli katılım 1 çalışıyor M Personel Şube

( Min,Max) kullanmakla katılım kısıtlamasının ifade edilmesi her bir Şubede en azından beş Personel çalışmaktadır Şube_No Eğer Min>0 ise her zaman genel (zorunlu) katılım Pers_No (5,N) çalışıyor (0,1) Personel Şube Min Max

( Min,Max) kullanmakla katılım kısıtlamasının ifade edilmesi Bir Personel sadece bir Şubede çalışabilir Şube_No Eğer Min=0 ise istemli katılım; eksi halde zorunlu katılım Min>0 gösterilmişse iki çizgiye ihtiyaç yoktur Pers_No (5,N) çalışıyor (0,1) Personel Şube Min Max

Rüya Ev Şirketinin Varlık-İlişkisel Modeli

Gelişmiş Varlık_İlişkisel Model Konu bilgi amaçlıdır. Sınav soruları kapsamında değil

Gelişmiş varlık-ilişkisel Model Gelişmiş varlık- ilişkisel model (enhanced entity – relationship model)-İlave anlamsal kavramların da yeraldığı varlık-ilişkisel model Üstsınıf(superclass)- veri modelinde ifade edilmesi gereken farklı sınıfları içeren varlık türü Altsınıf(subclass)- üstsınıfın üyesi olan, farklı rolleri bulunan varlık türü

Hiyerarşi türü Özelleştirme (specialization) hiyerarşisi Manager Staff’ın özelleştirmesidir Genelleştirme (generalization) hiyerarşisi Staff Manager’in genelleşmesidir Is_a hiyerarşisi Manager Is_a (üyesidir) Staff

Özelleştirme Farklı niteliklerini tanımlamakla varlığın üyeleri arasındaki farklılıkların en fazla yapılması süreci

Özelleştirme

Çoklu kalıtım

Genelleştirme Ortak özelliklerini tanımlamakla varlıkların farklılıklarının en aza indirilmesi süreci

Sınıflandırma Sınıflandırma (categorization)- özelleştirmeye benzer,üst sınıf yalnız bir altsınıfı ifade eder: sales trainee üst sınıfı ya satış sales pesonel’i yada trainee’yi ifade ediyor

Özelleştirme/genelleştirme

Varlık-İlişki modelinin oluşturulması Varlık türlerinin tanımlanması İlişki türlerinin tanımlanması Özelliklerin tanımlanması ve onların varlık veya ilişki türleriyle bağlandırılması Aday ve birincil anahtarların belirlenmesi Varlık türlerinin özelleştirilmesi/genelleştirilmesi (Genişlenmiş model için) Varlık türlerinin sınıflandırılması (Genişlenmiş model için) Varlık –ilişki diyagramının çizilmesi

Rüya Ev’in Genişlenmiş varlık-ilişkisel modeli (yönetici görünümü)

Çizgisel işaretlerin anlamları Güçlü Varlık Türü Zayıf Varlık Türü İlişki Türü Zayıf İlişki Türü Özellik Birincil Anahtar Özellik Çok değerli özellik Türeme Özellik Karmaşık Özellik

Çizgisel işaretlerin anlamları(devamı) Üstsınıf/altsınıf ilişkileri, kısmı ayrılma Üstsınıf/altsınıf ilişkileri, Tam ayrılma Üstsınıf/altsınıf ilişkileri,kısmı örtüşme Üstsınıf/altsınıf ilişkileri,tam örtüşme