OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARDA BESLENME ADANA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ DYT. SEHER TÜFEKÇİ

Çocukların beslenmesi anne karnında başlar Annenin gebe kalmadan önceki ve gebelikteki beslenme durumu Bebeğin sağlığı için büyük önem taşır

Toplumların sağlıklı gelecekleri için temel, sağlıklı yetişmiş çocuklardır. Okul öncesi dönem yaşamın en duyarlı dönemlerinden biridir.

Okul öncesi dönem 3-6 yaş arası çocukları kapsar Bu dönem beslenme alışkanlıklarının temelinin sağlamlaştırıldığı en önemli dönemdir.

Okul Öncesi Dönem Çocukların Genel Özellikleri ve Beslenme Davranışları İki-üç yaşları çocuğun disipline Üç-dört yaşları eğitilmiş, uyumlu dönem Dört-altı yaşları yaratacılık dönemi edilmesi gereken dönem Beslenme alışkanlıkları (anne-baba tutarlılığı / taklit )

Okul öncesi dönem çocuğu yemeğini yardımsız yiyebilir. Çalışmalar, Çocukların kendi başlarına yemek yiyememeleri Beş yaşa kadar normal Altı yaştan sonra anormal 4 yaşında bıçak kullanabilirler 6 yaşından sonra sert besinleri kesebilirler 7 yaşında yemekte yalnız bırakılabilirler

Annenin istekleri Çocuğun istekleri Besin alımı Etrafın istekleri Çocuğun gereksinimleri Anne Çocuk BESLENME SAVAŞI Çevre

Bu dönemde, İçinde bulunulan çevre Alınan uyarılar Çocuğun fiziksel, zihinsel, sosyal ve ruhsal yönden büyüme ve gelişiminde çok etkin rol oynar.

Bu dönemde büyüme ve gelişme hızlanmakta, daha fazla enerjiye, yeni dokuların yapımı için daha fazla proteine, vitaminlere ve minerallere gereksinim olmaktadır.

"Yeterli ve Dengeli Beslenme" Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan enerji ve besin öğelerinin yeterli miktarlarda alınması ve vücutta uygun şekilde kullanılmasıdır. Araştırmalar, yetersiz ve dengesiz beslenmiş çocukların hem fiziksel hem de zihinsel yönden geri olduklarını ortaya koymuştur.

Büyüme Vücudun ve organların ölçüm değerlerinin düzenli olarak artışıdır. Anne karnında başlar adolesan dönemin sonuna kadar devam eder.

Büyüme Çocukların boy ve ağırlıkları 3 ve 97 yüzdelik değerler arasında ise büyümeleri normal kabul edilir. Ağırlık artışı üç yaştan sonra yılda ortalama 2,5 kilo, boy artışı ise 5-7 cm’dir.

Büyümenin değerlendirilmesi Yaşa göre vücut ağırlığı Yaşa göre boy uzunluğu Boya göre vücut ağırlığı Beden kitle indeksi

BÜYÜME EĞRİLERİ (WHO 2006 – 2009)

WHO kriterlerine göre, Persentil, <3 zayıf 3<-<15 zayıflık riski 15<-<85 normal 85<-<97 hafif şişman kilolu 97< şişmanlık

Oyun Çocuğunun Enerji ve Besin Öğeleri Gereksinmesi Çocuklar devamlı bir büyüme ve gelişme sürecindedirler. Bazal metabolizma hızları yüksek ve fiziksel aktiviteleri fazladır.

Bu yaş grubu çocukların pek çoğunun günlük beslenmeleri düzensizdir. Bu düzensizlik bir öğünde az besin alıp daha sonraki öğünde bunu kapatmak şeklindedir. Bazen yetersiz beslenilen bir günü, fazla beslenilen diğer bir gün izler.

Bazı çocuklar oldukça iyi beslendiklerinde günde yalnızca 1-2 öğün yemek yerler. Beslenme modellerindeki bu değişkenliğe karşın toplam enerji alımları, gereksinmeleri kadar olabilir. Burada dikkat edilmesi gereken şey çocuğun günlük gereksinmesinin karşılanması, ve düzenli ve dengeli beslenmesinin sağlanmasıdır.

Okul öncesi dönem çocuğu besin seçicidir… Bu yaş grubu çocuklar besinleri karışık olarak tüketmekten hoşlanmazlar ‘‘Besini tanıyabilecekleri şekilde görmek isterler’’ Besinler elleri ile yiyebilecekleri şekilde olursa daha çok severler Özenli pişirme şekli ve servisi!

Vitaminler epitel dokunun yapımında bağışıklık sisteminde görme işlevinde karbonhidrat metabolizmasında kanın pıhtılaşmasında protein ve yağ metabolizmasında hücre zarının dayanıklılığı kas çalışması antioksidan etki metabolik işlemlerde kemik ve dişlerin yapımında sinir sisteminde bağ dokusu yapımında kılcal damarların kuvvetli olmasında enfeksiyonlardan - bakteri toksinlerinden korunma

Vitaminlerin yetersiz alınmaları vücutta çeşitli bozuklukların ve hastalıkların ortaya çıkmasına neden olur. Her vitamin eksikliğinin ortaya koyduğu tablo farklıdır. Yeterli ve dengeli bir diyetle beslenildiğinde vitaminlerin tümü sağlanmış olur.

C vitamini ve B grubu vitaminleri kullanır Hava kirliliği Su kirliliği Stres Enfeksiyonlar Vücut daha çok C vitamini ve B grubu vitaminleri kullanır EK

Yeterli ve Dengeli tüketim Aşırı vitamin alımı Vitamin yetersizliği

Bu yaş çocuklar genellikle lahana, karnabalar, pırasa, kereviz gibi sebzeleri yemezler. Keskin tatlar ve kokulara çok hassastırlar. Çiğ yenebilen domates, havuç gibi sebzeleri pişmiş diğer sebze yemeklerinden daha çok tercih ederler. Bu tür sebzeler ince kesilip verilirse daha kolay ve severek tüketirler.

HAYAT KAYNAĞI : SU Çocukların vücudunun su oranı yüksektir ( ~% 70 ). Küçük çocuklar susadıklarını kolay ifade edemediklerinden, özellikle sıcak ortamda ve ishal, kusma gibi durumlarda çocuğa su içirilmesi ihmal edilmemelidir.

Çocukların tüketmesi gereken besin grupları 1. Grup: et, tavuk, balık, yumurta, kurubaklagil gibi besinler. 2. Grup: süt, yoğurt, peynir gibi besinler. 3. Grup: Tahıllar 4. Grup: Sebze ve meyve 5. Grup: Şeker ve yağlar Yağlı tohumlar: Ceviz, fındık, fıstık, badem.. Kuru meyveler +

Günlük Besin Ögeleri Gereksinimi Karşılayacak Besin Miktarları BESİN GRUBU Besinler 3-6 yaş için ortalama g/gün Süt grubu Süt yoğurt peynir 600 (3 por.) 30 (1 por.) Et-kurubaklagil- yumurta grubu Et kurubaklagil yumurta 120 (4 por.) 60 (1 por.) 50 (1 adet) Sebze ve meyve grubu Yeşil –sarı Diğer 100 200 Ekmek ve tahıl grubu Ekmek EYG 100 (4 dilim) 50 (1 por.)

Çocukluk Çağı Obezitesi

Obezite, (şişmanlık) vücutta aşırı yağ birikimidir. Yaşam boyu süren kronik bir enerji metabolizması bozukluğudur.

Obezite Nasıl Oluşur? Normalde vücutta yağ dokusu arttığında, beyin iştahı etkileyen mekanizmalarla besin alımını azaltır ve ısı oluşumunu arttırarak yağ dokusu miktarını normale getirmeye çalışır. Obez çocuklarda leptin sinyalinde bir bozukluğa bağlı leptine karşı direnç gelişir.

Genetik nedenler (%30-50), Endüstrileşme ile birlikte çocuklarda beslenme alışkanlıklarının değişmesi, Enerji harcamasının azalması çocuklarda obezite görüleme sıklığını arttırmaktadır.

her iki ebeveyn obez ise çocuğun obez olma riski %80, Obezite ve genetik etmenler üzerinde yapılan araştırmalarda, her iki ebeveyn obez ise çocuğun obez olma riski %80, yalnızca biri obez ise oran %50, ikisi de obez değilse oran %9 olarak bulunmuştur.

Beslenme tarzı Son 20-30 yıl içerisinde çocukların ve adölesanların beslenme tarzındaki değişiklikler ile günlük enerji alımları yaklaşık 200-300 kal artmıştır. Fast food beslenme ile enerji alımının artmasının yanı sıra diyet komposizyonu değişmekte, sebze meyve tüketimi azalmakta, sütün yerini şekerli içecekler almaktadır.

Basit obezite (ekzojen obezite): Obez çocukların büyük bir kısmında altta yatan bir problem yoktur, Çoğunda semptom yoktur, Az bir kısmına çabuk yorulma, nefes almada güçlük ve ekstremitede ağrı mevcut

Beslenme öykülerinde çok miktarda şeker şekerli besin, yağlı besin ve hazır besin tükettikleri görülür. Basit obeziteli çocuklar ergenlik öncesi dönemde yaşıtlarına göre uzundurlar, ancak ergenliğin erken başlaması ve büyümenin sonlanması nedeni ile boyları ortalama düzey veya altı olabilir.

Çocuklarda oluşabilecek sorunlar ve komplikasyonlar En belirgin özellikleri yorgunluk, nefes almada güçlük, hareket azlığı ve bacaklarda ağrı hissi Büyümenin erken tamamlanması nedeniyle kemik yaşları yaşıtlarına göre ileri, düz tabanlık ve bacaklarda eğrilik, erken ergenlik belirtileri

İleriye dönük gastrointestinal sorunlar (safra kesesi taşları) uyku apnesi (uykuda soluk almanın durması), sinir sistemi komplikasyonları, endokrin sistem bozuklukları, psikososyolojik sorunlar kanser riski

KISIR DÖNGÜ yağ hücrelerinde artış İnsülin artması İnsülin direnci

Tip 2 Diyabet 8 yaşına inmiştir. !!! Obez çocuklar Tip II diyabet gelişimi açısından risk altındadır. Tip 2 Diyabet 8 yaşına inmiştir. !!!

Çocukluk Çağı Şişmanlığın Tedavisi

Fiziksel aktivite Beslenme tedavisi Davranış tedavisi İlaç tedavisi Cerrahi tedavi

Çocukta olumlu ve kalıcı davranış değişikliklerinin oluşturulabilmesi ve başarılı bir tedavi için ailenin, akrabaların, arkadaş çevresinin, okul çocuğu ise öğretmenlerinin ve diğer sağlık personelinin işbirliği sağlanmalıdır.

Doğru davranış değişiklikleri + Destekleyici psikoterapi Davranış tedavisinde ailenin beslenme alışkanlıkları önemli yer tutar. Yakın çevredeki bireyler taklit edilir Doğru davranış değişiklikleri + Destekleyici psikoterapi

Beslenme Tedavisi Hedef, Çocuğa günlük enerji tüketimini ayarlayabilme, İdeal beslenme modelini geliştirebilme yeteneğinin kazandırılması

Obez çocukların besin alımları genellikle: yemek seçici, yemek saatleri düzensiz, aşırı besin tüketici ve atıştırıcı tip, ödül olarak şeker ve aşırı karbonhidratlı besin tüketen ve bol yağlı özellikle kızartmaya eğilimli, sebze-meyve tüketimi az, et tüketimi fazladır.

Beslenme davranışı önerileri Her gün kahvaltı yapmalı Günlük sebze meyve tüketimini artırmalı Enerji yoğunluğu yüksek besinleri azaltmalı Aile ile birlikte tüketilen öğün sayısını artırmalı Miktarları belirleme ve azaltmada sözleşme yapmalı Yasaklardan kaçınmalı

Tedavi yaklaşımları Obezite merkezlerinde Pediatris Diyetisyen Egzersiz uzmanı Davranış terapisti Her hafta ve 8-12 hafta süre ile izlem

GENEL ÖNERİLER Çocuk yaşına göre olması gereken ağırlığa uygun bir program içerisinde beslenmelidir. Düşük enerjili diyetler uygulanmamalıdır. Şeker ve yağ içeriği fazla olan besinler çocuk istediği için ya da ödül olsun diye verilmemelidir. Öğün atlanmamalı, öğün sayısı (5-6) arttırılmalıdır. Her öğünde dört besin grubundan yiyecek bulunmasına dikkat edilmelidir.

Yeterli sebze ve meyve tüketimi ile günlük posa miktarının düzenlenmesi Enerjisi yüksek içeceklerin tercih edilmemesi ancak sıvı tüketiminin arttırılması Tabak gereğinden fazla doldurulmamalı, isterse bir daha verilmeli. Ailece beslenme alışkanlıkları değiştirilmelidir.

Teşekkürler…