Seher KUTLU Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterlik Eğitim Birimi TÜKENMİŞLİK Seher KUTLU Kamu Hastaneleri Birliği Genel Sekreterlik Eğitim Birimi

MASLACH TÜKENMİŞLİK ÖLÇEĞİ 1. İşimden soğuduğumu hissediyorum ( ) 2. İş dönüşü ruhen kendimi tükenmiş hissediyorum ( ) 3. Sabah kalktığımda bir gün daha bu işi kaldıramayacağımı hissediyorum ( ) 4. İşim gereği karşılaştığım insanların ne hissettiğini hemen anlarım ( ) 5. İşim gereği karşılaştığım bazı kimselere sanki insan değillermiş gibi davrandığımı fark ediyorum ( ) 6. Bütün gün insanlarla uğraşmak benim için gerçekten çok yıpratıcı ( ) 7. İşim gereği karşılaştığım insanların sorunlarına en uygun çözüm yollarını bulurum ( ) 8. Yaptığım işten yıldığımı hissediyorum ( ) 9. Yaptığım iş sayesinde insanların yaşamına katkıda bulunduğuma inanıyorum ( ) 10. Bu işte çalışmaya başladığımdan beri insanlara karşı sertleştim( ) 11. Bu işin beni giderek katılaştırmasından korkuyorum ( ) 12. Çok şeyler yapabilecek güçteyim ( ) 13. İşimin beni kısıtladığını hissediyorum ( ) 14. İşimde çok fazla çalıştığımı hissediyorum ( ) 15. İşim gereği karşılaştığım insanlara ne olduğu umurumda değil ( ) 16. Doğrudan doğruya insanlarla çalışmak bende çok fazla stres yaratıyor ( ) 17. İşim gereği karşılaştığım insanlarla aramda rahat bir ortam yaratırım ( ) 18. İnsanlarla yakın bir çalışmadan sonra kendimi canlanmış hissederim ( ) 19. Bu işte kayda değer birçok başarı elde ettim( ) 20. Yolun sonuna geldiğimi hissediyorum( ) 21. İşimdeki duygusal sorunlara serinkanlılıkla yaklaşırım ( ) 22. İşim gereği karşılaştığım insanların bazı problemlerini sanki ben yaratmışım gibi davrandıklarını hissediyorum ( )

MASLACH TÜKENMİŞLİK ÖLÇEĞİ Duygusal Tükenme Duyarsızlaşma Kişisel Başarı Düzeyi 1,2,3,6,8,13,14,16,20. sorular 5,10,11,15,22. sorular 4,7,9,12,17,18,19,21. sorular

Tükenmişlik Farklı alanlarda çalışan profesyoneller işlerinde yaşadıkları zorluklara karşı tepkiler verebilirler ve bu tepkilerin genellikle «işe ilişkin stres», «işe ilişkin bıkkınlık» ve «tükenme» olarak kendini göstermesi beklenir.

Tükenmişlik Tükenmişlik sendromu, 1974 yılında New Yorklu psikanalist Freduenberger tarafından tanımlanmıştır.

Tükenmişlik Freudenberger, bir zamanlar çok keyifli olan işinin onu yorgun ve bitkin hissettirmeye başladığını ve çevresindeki hekimlerinde zamanla çökmüş bir hale geldiklerini gözlemlemiştir. Freudenberger, zamanla diğer meslek gruplarında da benzer olgular saptamıştır.

Tükenmişlik Freudenberger tükenmişlik kavramını, «uzun dönemli karşılanmamış iş stresi sonucu oluşan duygusal ve fiziksel enerji tükenmesiyle karakterize patolojik durum» olarak tanımlamaktadır.

Tükenmişlik Maslach ve Jackson, tükenmişliği kronik fiziksel yorgunluk, çaresizlik ve ümitsizlik duyguları, olumsuz bir benlik kavramının gelişmesi, mesleğe, genel olarak yaşama ve diğer insanlara yönelik olumsuz tutumlar ile belirginleşen fiziksel, emosyonel ve zihinsel bir tükenme sendromu olarak tanımlamıştır. (Erol ve ark., 2007)

Tükenmişlik Tükenmişlik, insanlara hizmet veren mesleklerde ya da işlerde çalışan bireylerin sıklıkla yaşadıkları, fiziksel, zihinsel, duygusal yorgunluğa yol açan bir sendromdur

Tükenmişlik Birey işyerinde yoğun duygusal beklentilerle karşı karşıya kaldığı zaman, bir süre sonra hizmet verdiği kişilere karşı duyarlılığını yitirmekte, kendisine ve hizmet verdiği kişilere karşı olumsuz duygular geliştirmektedir. Bu olumsuz duygular bireyin verimini düşürmekte, iş doyumunu azaltmakta ve çalışmalarında verdiği hizmetin kalitesini düşürmektedir

Tükenmişlik Maslach ve Jackson tükenmişlik kavramını, -duygusal tükenme, -duyarsızlaşma ve -kişisel başarıda düşme hissi olarak üç alt boyutta tanımlamaktadır.

Duygusal Tükenme Mesleki tükenmişliğin bu boyutunda bireyde yorgunluk, enerji eksikliği, duygusal yönden kendini yıpranmış hissetme gibi belirtiler gözlenmektedir Duygusal tükenme tükenmişliğin içsel boyutudur.

Duyarsızlaşma Duyarsızlaşma, bireyin hizmet sunduğu kişilere karşı birer birey olduklarını dikkate almaksızın duygudan yoksun tutum ve davranışlar sergilenmesi ile kendini gösterir Birey insancıllıktan uzaklaşmış, alaycı, küçümsemeye, katı, duygusuz ve kayıtsız bir tutum içerisine girmiştir. Duyarsızlaşma, tükenmişliğin kişilerarası boyutunu ifade eder.

Kişisel Başarıda Düşme Hissi Bu kavram “kişinin kendini olumsuz değerlendirme eğiliminde olmasını” ifade etmektedir Kişisel başarıda düşme hisseden birey kendinin yetersiz hisseder, yetkin bir birey olmadığını düşünür motivasyonun da düşme yaşar Birey kendisine ilişkin değerlendirmelerinde genel bir olumsuzluk hisseder, işinde ilerleme kaydetmediğini, hatta gerilediğini, harcadığı çabanın bir işe yaramadığını ve çevresinde bir fark yaratmadığını düşünür

Çalışan kişilerin %80’i iş yaşamlarının bir noktasında tükenmişlik sendromu ile karşı karşıya kalabilmektedir. (Güdük ve ark., 2005)

Araştırmalar tükenme riskinin doktorlar, hemşireler ve diş hekimleri gibi özellikle sağlık sektöründe çalışanlar, öğretmenler, psikologlar, çocuk bakıcıları gibi insanlarla yüz yüze çalışan mesleklerde diğer mesleklere göre daha yüksek olduğunu göstermektedir.

Hemşirelerin İş ile İlgili Tanımladığı Stresörler İş Yükü Güvenlik Problemleri Ekip Üyeleriyle Çatışma Personel Yetersizliği Hasta Yakınlarıyla Çatışma Olumsuz Hemşirelik İmajı Yönetim Desteği Eksikliği Meslekte Branşlaşma Olmaması Hasta Memnuniyetsizliği Maddi Yetersizlik Sorumlulukların Belirsizliği Motivasyon Eksikliği Fazla Mesai Malzeme Yetersizliği Vardiyalı Çalışma Hizmet İçi EğitimYetersizliği Ödül Yetersizliği Sosyokültürel Aktivite Yetersizliği Fiziki Çevre Kreş Olmaması Malak B., 2009

Tükenmişliği Etkileyen Faktörler Bireysel Sosyal İş ve örgütle ilgili faktörler

Cinsiyet(kadınlar daha fazla duygusal) Eğitim tükenmişlik İşte çalışma süresi Kişilik Yaş(genç çalışanlar daha fazla tükenmişlik) Medeni durum Sosyal destek Beklentiler

İş ve örgütle ilgili faktörler; İş yükü Ödüller Adalet Kontrol Aidiyet Değerler

Tükenmişliğin Belirtileri Davranışsal Belirtiler Çabuk öfkelenme, ani tepki gösterme ve engelleme belirtileri. İşten nefret etme, hatta gitmeyi istemeyiş, Alınganlık ve takdir edilmediğini düşünme. İş doyumsuzluğu, işe geç gelmeler, gelmemeler. İlaç, alkol ve tütün vs. almaya eğilim ya da alımda artma. Öz saygı ve öz güvende azalma. Evlilik, aile çatışması ile aile ve arkadaşlardan uzaklaşma. Duyarsızlaşma, uzaklaşma, suçluluk, içerlemişlik. Teslimiyet. Hevesin kırılması (çaresizlik), kolay ağlama ve konsantrasyon güçlüğü.

Davranışsal Belirtiler Unutkanlık, hareketli olmayış. Kendi kendine zihinsel uğraş içinde olma. Örgütlemede yetersizlik. Rol çatışması, görev ve kurallarla ilgili karışıklık. Kuruma yönelik ilginin kaybı.

Davranışsal Belirtiler Görevlilere fazla güvenmeme veya onlardan kaçınma. Başarısızlık hissi. Çalışmaya yönelmede direnç. Arkadaşlarla iş konusunda tartışmaktan kaçınma. Hizmet verilen kişilere tek tip davranma, küçümseme ve alay etme, Düşüncede katılık, değişime direnç

Fiziksel belirtiler Uyuşukluk Baş ağrıları Yorgunluk Mide - bağırsak hastalıkları Uykusuzluk Solunum güçlüğü vb.

Tükenmişlikle Mücadele Genellikle bireysel, kurumsal ve sistemden kaynaklanan etmenlerin bir arada rol oynaması ile ortaya çıkan tükenmişlik, bir sendrom ve sistem sorunu olarak ele alınmalıdır. Müdahale hem bireysel hem de örgütsel zeminde olmalıdır.

Tükenmişlikle Mücadele Organizasyon düzeyinde yapılması gerekenler Demokratik, yetkileri paylaştıran yönetim yaklaşımının benimsenmesi, sistemdeki ödül kaynaklarının arttırılması, uzun çalışma saatlerinin azaltılması, düşük ücret sorunun giderilmesi, tatil ve sosyal aktivite olanaklarının arttırılması, personel yetersizliği sorunun giderilmesi

Tükenmişlikle Mücadele İşyeri yöneticileri düzeyinde yapılması gerekenler Görev tanımlarının açık ve net olması İşe yeni başlayan kişinin oryantasyon programına katılımı, İş ile çalışan arasında uyumu sağlamak için modifiye edilmesi Bölümlerin özelliklerine göre etkin personel planının yapılması Düzenli ekip içi toplantıları ile öneri ve eleştirilerin alınması, sorun çözmede kalıcı mekanizmaların oluşturulması

Tükenmişlikle Mücadele Sorunların ilk ortaya çıkış anında ele alınması Yöneticilerin çalışanları destekledikleri Personellerin gereksinim duyduğu konularda sürekli eğitim olanaklarının sağlanması Ödül kaynaklarının çoğaltılması Çalışanların bireysel ihtiyaçlarının karşılanmasına önem verilmesi Alınan kararlara katılımın sağlanması.

Tükenmişlikle Mücadele Bireysel düzeyde yapılması gerekenler Mantıksız inançların, otomatik düşüncelerin, olumsuz algıların fark edilmesi ve düşüncelerin yeniden yapılandırılması gerekir İşe başlamadan önce kişi yaptığı işin zorluklarını ve risklerini öğrenmelidir Tükenmenin ne olduğunun ve belirtilerinin bilinmesi kişinin kendindeki durumu tanımasını ve çözüm aramaya yönelmesinin sağlayacaktır

Tükenmişlikle Mücadele Kişinin insan olarak sınırlılıkları olduğunu ve sorumluluklarının sınırlarını bilmesi, gereksiz ve kaldıramayacağı yüklerin altına girmesini önleyebilir Kişi yaşamının iş dışındaki alanlarını geliştirmesi için teşvik edilmelidir Kişi tatil ve dinlenme olanaklarının mutlaka kullanmalıdır Nefes alma, gevşeme teknikleri, meditasyon uygulanabilir

Tükenmişlikle Mücadele İş arkadaşları düzeyinde yapılması gerekenler Birlikte çalışanların uyumlu bir ekip çalışması içinde olmaları, aralarında adil bir görev paylaşımının olması, hem hizmetin kalitesini artırır hem de ilişki sorunlarını önler Birlikte çalışmadan doğan sorunların zamanında, sorun kronikleşmeden çözülmesi gerekir

Tükenmişlikle Mücadele Daha kıdemli iş arkadaşları, işe yeni başlayan kişilere gerçekçi rol modelleri olabilmelidir İşyerinde destekleyici bir ortam içinde olmak kritik bir öneme sahiptir

TEŞEKKÜRLER