Toplumsal Sözleşmeye Evrimci Oyun Kuramsal Yaklaşımlar Naci Canpolat Hacettepe Üniversitesi İngilizce İktisat Bölümü Beytepe, Ankara naci@hacettepe.edu.tr “Zor Zamanlarda İktisat” Sempozyumu 12-13 Mayıs 2011 Hacettepe Üniversitesi

Status Quo: Görünmez el Yaygın piyasa başarısızlıkları (dışsallıklar) Rasyonel beklentiler hipotezi Etkin piyasalar hipotezi

Status Quo: Piyasa ekonomisi

Status Quo: Meraların trajedisi Rekabet ve tüketim odaklı kültür Artan gelir ve sınai ürünlerin düşen fiyatları tüketimi besliyor.

Status Quo: Malthus Dünyada gereğinden fazla insan var. Hardin, Tragedy of Commons (1982)

Status Quo: İklim değişikliği Dünyada gereğinden fazla ülke var. Küresel çevre sorunlarının çözümünde uzlaşmaya varılamıyor. Hobbes: Doğal durum.

Quo Vadis? Dünya: Yeni dünya düzeni Hobbes: Doğal durum Ülke: Yeni bir toplumsal sözleşme? Hobbes: Bize ne yapacağımızı ve nasıl davranacağımızı söyleyecek güçlü ve adil bir lidere teslim olalım. Binmore: Reform. Marx: Yık ve yeniden kur gerekirse zorla

Adil Toplumsal Sözleşme A fair social contract will therefore be an equilibrium in the game of morals, but what must never be forgotten is that it must also be an equilibrium in the game of life otherwise it will not be viable. Indeed, the game of morals is nothing more than a coordination device for selecting one of the equilibria in the game of life. People can cheat in the game of morals, just as they can cheat when playing Chess. But they have no incentive to do so, because playing the game of morals as though its rules were binding leads to an equilibrium in the game of life. No player can therefore gain by deviating unless some other player acts against his own self-interest by deviating first. (Binmore 1994, s. 42)

Toplumsal Sözleşme Kuramları: Sözleşmeciler Sözleşmeciler (Contractarians) - Eşitlikçiler: Locke, Rousseau, Kant, Rawls - Faydacılar: Bentham, Mill, Harsanyi Doğalcılar (Naturalists) - Hobbes, Hume, Binmore - Hume, Rousseau, Skyrms

Başlangıç durumu Rawls: Toplumun üyelerinden, şimdiki konumlarının bir “cehalet peçesi”nin arkasında gizlendiği yeni bir toplumsal sözleşme hayal etmelerini ister. Bu cehalet peçesinin arkasında bireysel ayrıcalıklar, bir piyangoyla belirlenir. O zaman yeni toplumsal sözleşme üzerinde pazarlık yaparken şanslı ya da şanssız taraf olabileceğinizi hesaba katacaksınız. Harsanyi: Hangi toplumsal refah fonksiyonunu (toplumsal sözleşmeyi) seçmeli sorusuna farklı refah fonksiyonlarının farklı gelir dağılımı anlamına geleceğini belirterek bu seçimi yapan bireylerin kendi göreli durumları hakkında tamamen bilgisiz olmaları durumunda bu seçimi şanslı ya da şanssız olabileceklerini dikkate alarak yapacaklarını söyler.

Rawls A Theory of Justice, A Theory of Justice. Oxford University Press: Oxford, 1972.

Rawls: Eşitlikçilik Rawls fayda kavramını kullanmaz. Rawls, başlangıç durumundaki bireylerin maksimin ölçütüne göre karar vereceklerini öne sürerek toplumsal refah fonkisyonunun maksimin değerine ulaşır: W(x) = max min {xA , xB} Maksimin ölçütü eşitlikçi sonuçlar üretir

Harsanyi Cardinal Utility in Welfare Economics and in the Theory of Risk-taking, The Journal of Political Economy, Vol. 61, No. 5 (Oct., 1953), pp. 434-435 Cardinal welfare, individualistic ethics and interpersonal comparisons of utility, The Journal of Political Economy, vol. 63, No. 4 (Aug., 1955), pp. 309-321. Rational Behavior and Bargaining Equilibrium in Games and Social Situations, New York: Cambridge University Press, 1977.

Harsanyi: Faydacılık Harsanyi başlangıç durumu gibi bir belirsizlik ortamında karar vermek durumunda olanlar için uygun teori Savage’ın Bayesgil Karar Kuramı olduğunu öne sürer. Buna göre rasyonel bir karar verici; belirsizlik içeren olaylara öznel olasılıklar atfederek, von Neuman-Morgenstern fayda fonksiyonunun beklenen değerini bu öznel olasılıklara göre maksimize ediyormuş gibi davranır. Toplumsal fayda, bireylerin ağırlıklı faydalarının toplamına eşittir. Ağırlıklar bir ideal gözlemci tarafından belirlenir.

Sözleşmeci yaklaşımın temel sorunları Başlangıç durumunda hafıza kaybı. Tarafların sözleşmeye bağlı kalacaklarının garantisi yok. - Harsanyi: Moral taahhüt, - Rawls: Doğal görev, kendine saygı, onur, adalet normları

Binmore Game Theory and the Social Contract, Vol. I: Playing Fair. Cambridge, Mass.: MIT Press (1994). Game Theory and the Social Contract, Vol. 2: Just Playing. Cambridge, Mass.: MIT Press (1998).

Toplumsal Sözleşme Hepimiz, farklı amaçlar ve özlemlerinin çekişmeyi kaçınılmaz kıldığı hayat oyununun oyuncularıyız. Sağlıklı bir toplumda bu farklı amaçlar ve özlemler arasında, işbirliğinin yararlarının yıkıcı bir anlaşmazlıkta tamamen kaybolmadığı bir uyum sağlanır. Oyun kuramcılar böylesi bir uyuma denge derler. Böyle bir dengenin sürdürülebilmesi davranışların nasıl eşgüdümleneceğine ilişkin herkes tarafından anlaşılmış uzlaşmaların varlığını gerektirir. Bu eşgüdümleyici uzlaşmalar sistemi toplumsal sözleşmedir (Binmore 1994, s. 6).

Dengenin niteliği Hayat oyununun birden fazla dengesi olabilir. Daha da kötüsü, dengenin tek olduğu durumlarda bu denge etkin olmayabilir. Toplumsal sözleşme, toplumun üyeleri arasında eşgüdümün hangi denge üzerinde sağlanacağına ilişkin örtük ve dışsal bir yetkenin varlığını gerektirmeyen bir anlaşmadır (Binmore 1994, s. 35).

Mahkumların ikilemi: Salt stratejilerde tek denge İtiraf Et İtiraf Etme 20, 20 0, 25 25, 0 2, 2

Skyrms The stag hunt and the evolution of social structure, Cambridge: Cambridge University Press, 2004

Geyik Avı: Salt stratejilerde iki denge Tavşan 5, 5 0, 4 4, 0 2, 2

Ben

Evcilik Oyunu: Salt stratejilerde denge yok P < M p < m C D A -P, -p M - P, -m B 0, -p 0, 0

Davranışsal stratejiler Sıra oyuncusu ise A, sütun oyuncusu ise C, Sıra oyuncusu ise A, sütun oyuncusu ise D, Sıra oyuncusu ise B, sütun oyuncusu ise D, Sıra oyuncusu ise B, sütun oyuncusu ise C.

Tıpkılama denklemi Herhangi bir davranışsal stratejinin nüfus içindeki sıklığındaki değişim oranısıklığındaki değişim oranı o davranışsal stratejinin getirisinin diğer stratejilerin ortalama getirisinden farkına göre değişir. Başarılı davranışsal stratejiler başkalarınca da benimseneceğinden o stratejinin toplumdaki sıklığı artar. Başarısız stratejilerin sıklığı ise azalır.

Sonuç Toplumsal etkileşimi nasıl modelleyeceğiz. Bireyleri işbirliğine nasıl ikna edeceğiz.