Süreç Kontrolü: Kalite Kontrole Giriş MODÜL 11.1 Süreç Kontrolü: Kalite Kontrole Giriş

Öğrenim Hedefleri Katılımcılar, ilk bölümünün sonunda: Kalite kontrolü ile kalite yönetimi ilişkisini tanımlayabilecekler, Kontrol materyalleri kullanımına yönelik temel ilkeleri açıklayabilecekler, Kantitatif, kalitatif ve yarı-kantitatif incelemelerin farkını belirtebileceklerdir. 2

Kalite Yönetim Sistemi Organizasyon Personel Ekipman Satın alma ve Stok Yönetimi Bilgi Yönetimi Doküman ve Kayıtlar Olay Yönetimi Değerlendirme Süreç İyileştirilmesi Müşteri Hizmetleri Tesisler ve Güvenlik Süreç Kontrolü

Tanım Kalite kontrol (KK) kalite yönetiminin kalite gereksinimlerini (ISO 9000:2007 [3. 4. 10]) karşılamaya odaklanmış bölümüdür, bütün analitik sürecin doğruluğunu ve kesinliğini, hasta numuneleri ile birlikte kalite kontrol materyallerinin çalışılarak izlenmesidir. 4

Amaç Sonuçlar rapor edilmeden önce hataları bulmak ve düzeltmektir. 5

? Uygulama süreci Politika ve prosedürler Sorumlu(lar) Çalışanların Eğitimi DF ? Uygun kontrol materyalin seçimi uygulama Sonuçları değerlendirme 6

Kontrol materyalleri analiz türüne uygun olmalıdır… Analiz edilecek maddeyi içerdiği bilinen materyallerdir. Kontrolün amacı: metodun doğruluğunun geçerli kılınması analistin performansının ve çevre şartlarının sonuca etkilerinin değerlendirilmesidir Numune ile aynı anda analiz edilmelidir. Kantitatif analiz Kalitatif analiz Yarı-kantitatif analiz

Eğer KK sonuçları beklendiği gibi (doğru) değilse; Analiz sonuçları raporlanmamalı!!!

Kontrol materyalleri analiz türüne uygun olmalıdır… Analiz edilecek maddeyi içerdiği bilinen materyallerdir. Kontrolün amacı: metodun doğruluğunun geçerli kılınması analistin performansının ve çevre şartlarının sonuca etkilerinin değerlendirilmesidir Numune ile aynı anda analiz edilmelidir. Kantitatif analiz Kalitatif analiz Yarı-kantitatif analiz Bu aşamada, tekrar analiz türlerine dönülerek tanımlar yapılması ve örnekler verilmesi hedeflenmektedir.

Kantitatif analizler Numunedeki analit miktarını (niceliğini) ölçer. Sonuç, sayısal bir değerdir. Analit: Klinik veya klinik dışı numunelerde analizi yapılacak olan madde 10

Kalitatif analizler Sayısal sonuçları olmayan analizlerdir. üredi ya da üremedi pozitif ya da negatif reaktif yada reaktif olmayan renk değişimi 11

Kalitatif analizlere örnekler Hücresel analizler (IFA ile ANA, vb) Parazitlerin varlığının tespiti Antijen-antikor testleri (var/yok) Disk difuzyon yöntemi ile antibiyotik duyarlılık testleri (R/I/S)

Yarı-kantitatif analizler Sonuçlar ölçülen maddenin yaklaşık miktarı olarak ifade edilir: “eser miktar”, “orta miktar,” ya da “1+, 2+, ya da 3+” Mikroskobik alan başına düşen hücre sayısı Serolojik testlerdeki titre ve dilüsyonlar 13

Yarı kantitatif analizlere örnekler İdrar çubuğu Serolojik aglütinasyon metotları Wright testi (SAT) Aglütininler, vb Bazı mikroskobik incelemeler (alan başına 0-5 eritrosit gibi) 14

Birinci bölüm: Özet Kalite kontrol kalite yönetim sisteminin önemli bir parçasıdır, amaç, hasta sonuçları rapor edilmeden önce test sistemi, çevre şartları ve analist kaynaklı hataları bulup ortadan kaldırmaktır, kantitatif, kalitatif ve yarı kantitatif analizler için farklı yöntemler uygulanabilir. 15

MODÜL 11.2 MODÜL 8 Süreç Kontrolü: Kalitatif ve Yarı-Kantitatif Testler için Kalite Kontrolü

Öğrenim Hedefleri Katılımcılar, ikinci bölümün sonunda: Yapısal ve geleneksel kontrolleri birbirinden ayırt edebilecek, Mikrobiyolojik kalite kontrolde stok kültürlerinin yerini tartışabilecek, Mikroskobik incelemelerde kullanılan boyalar ve besiyerleri için kalite kontrol prosedürlerini tanımlayabileceklerdir.

Isınma sorusu Laboratuvar A bir kültürde Pseudomonas aeruginosa tanımlıyor. İzolatın doğru tanımlandığından, hangi KK ölçütlerini kullanarak emin olabilirsiniz?

Kalitatif ve yarı-kantitatif analizler için kalite kontroller YAPISAL KONTROLLER GELENEKSEL KONTROLLER REFERANS MİKROORGANİZMALAR

Yapısal Kontroller test kit düzeneğine entegre olarak tasarlanmıştır YAPISAL KONTROLLER Yapısal Kontroller test kit düzeneğine entegre olarak tasarlanmıştır bunlar üretici talimatlarında metot kontrolü, on-board kontrol veya internal kontrol olarak da tanımlanmaktadır her test ile birlikte otomatik olarak çalışılır analizin bir kısmının izlenmesini sağlar ve bir testten diğerine farklılık gösterir sonuçları etkileyecek şartların tamamı kontrol edilmez Yapısal kontrol

Geleneksel Kontroller (1) Test sisteminin bütünlüğü sınanır: Yeni kit/kimyasalların geçerliliği Saklama ve çalışma koşullarının uygunluğu analistin performansı Hasta numunelerine benzer ve analizlerde hasta numuneleri ile birlikte kullanılır. Kontroller hasta numuneleri ile aynı matriks, aynı viskozite, renkte vb. olmalıdır.

GELENEKSEL KONTROLLER Pozitif ve Negatif Kontroller (pozitif = reaktif / negatif = reaktif değil) İpuçları  Pozitif kontrollar cut-off değerine yakın seçilmeli Ekstraksiyon aşaması olan analizlerde bu aşamayı denetleyecek kontrol(lar) kullanılmalıdır. Kullanım alanları Kalitatif ve yarı-kantitatif analizler Özel boya ve kimyasallar kullanan yöntemler Aglütinasyon / renk değişikliği ile sonlanan analizler Kontroller hasta numuneleri ile aynı matriks, aynı viskozite, renkte vb. olmalıdır.

REFERANS MİKROORGANİZMALAR KK için Stok Kültürler Bilinen, tanımlanmış referans /in-house suşlardır. Besiyerlerinde ve boyalarla öngörülür reaksiyonlar verirler. Besiyerlerinin, reaktiflerin / sarfların doğru çalıştıklarından emin olmamızı sağlarlar. Referans suş kaynakları ATCC: Amerikan Tip Kültür Kolleksiyonu (ABD) NTCC: Ulusal Tip Kültür Kolleksiyonu (İngiltere) CIP: Pasteur Enstitüsü Kolekisyonu (Fransa) RSKK: Ulusal Tip Kültür Kolleksiyonu (Türkiye-THSK)

Boyaların Kalite Kontrolü kalitatif ve yarı kantitatif mikrobiyolojik metotlarda hücrelerin, parazit ve mikropların mikroskopik yapılarını değerlendirmek için kullanılır. BOYALAR ÖNEMLİDİR Özensiz Özenli 24

Boya Yönetimi Hazırlama ve sulandırma için var olan prosedürler kullanın. Uygun biçimde saklayın. Toksik olabilecekleri için güvenlik önlemleri alın. Etiketleyin: içerik, konsantrasyon, hazırlandığı ve kullanıma başlandığı tarih, son kullanma tarihi, paraf olmalı %1 Kristal viyole (Gram boyama için) UT: 11.10.2012 SKT: 11.11.2012 Ali Sevinç 15.10.2012 açıldı 25 25

Boyalar için Kalite Kontrol Kontrol et Bilinen mikroorganizmalar /parazitlerle Dikkat et Kristalleşme ve çökelme Kontaminasyon (bakteri/mantar, vb) Trichrome boyası Giemsa boyası Gram boyası 26 26

Gram Boyası Kaliteli Kalitesiz 27

Mikrobiyolojik Besiyerinin Kalite Kontrolü Tüm besiyerlerinin performansını doğrula Ev yapımı olanlar her besiyeri hazırlanışında birer örnek Ticari olanlar sadece yeni lot MacConkey Agar Kalite kontrol laktoz - laktoz +

Besiyeri Kalite kontrolü Sterilite kullanmadan bir gece inkübe edin Görünüm bulanıklılık, kuruluk, tabakanın düzlüğü, anormal renk pH Kalite kontrol için uygun mikroorganizmalar ile Üremeyi destekleme becerisi: ör: EMB için E.coli ve S.aureus gibi Uygun biyokimyasal sonucu elde etmek: ayırtedici besiyerleri için ör. EMB kontrolü için laktoz pozitif ve negatif birer mikroorganizma gibi. KAYIT TUT…

Besiyeri KK için bazı mikroorganizmalar Escherichia coli (ATCC 25922): MacConkey veya eozin metilen mavisi (EMB), antimikrobiyal duyarlılık testi Staphylococcus aureus (ATCC 25923): kanlı agar, mannitol tuzlu agar ve antimikrobiyal duyarlılık testi Neisseria gonorrhoeae (ATCC 49226): çikolata agar ve Thayer-Martin agar.

Kaçınılması Gereken Besiyeri Sorunları tarihi geçmiş kurumuş kontamine İnsan kanı kullanma… Her hazırlanan grupta farklılık Antimikrobiyaller de dahil olmak üzere inhibitör madde içerebilmesi. Biyolojik tehlikeler içerebilmesi (e.g., hepatit virusu)

Antibiyotik duyarlılık testleri Standart suşlarla günlük (20-30 kez) sonrasında haftalık kk suşları ile test yapılmalı CLSI /EUCAST standartlarına uyum sağlanmalı, Kısıtlı bildirim uygulanmalı, Bildirimi kısıtlanan antibiyotik duyarlılık test sonuçlarına kimler tarafından ulaşılabileceği belirlenmelidir.

Referans Suşlar E. coli ATCC 25922 S. aureus ATCC 25923 P. aeruginosa ATCC 27853 Kalite Kontrol suşları güvenilir kaynaklardan sağlanmalıdır Belirli ilaçlar için spesifik suşlar kullanılır 33

Kaynaklardan Örnekler: (CLSI) Test Edilecek Antibiyotiğin Seçimi 34

Duyarlılık testlerinde hata kaynakları besiyeri antimikrobiyal diski veya tozu İnokülum miktarı İnkübasyon koşulları (sıcaklık/süre/nem, vb) araç-gereç yorum 35

Moleküler testler Örnek Toplama, Transport, ve İşleme Bu süreçte nükleik asit bütünlüğü korunmalı Kontaminasyon Kontrol Solüsyon hazırlığı için DNA içermeyen bölge, örnek işleme bölgesi, amplifikasyon ve görüntüleme alanları Zayıf pozitif ve negatif kontroller Kaynak: CLSI MM3-A ( Enfeksiyon Hastalıkları için Moleküler Tanı Yöntemleri) 36

Özet Kalitatif ve Semi-kantitatif testler için kullanılan kalite kontroller Yapısal / geleneksel / referans mikroorganizmalar Yapısal: test kitlerine entegre Geleneksel: Numulerle birlikte çalışılan kontroller (pozitif/negatif kontroller) Referans mikroorganizmalar Boyalar/ besiyerleri / AMD testleri için 37

Anahtar Mesajlar Kalite kontrol prosedürleri TÜM personel tarafından takip edilir. Kalite kontrol sonuçları ve düzeltici faaliyetler daima kaydedilir. Eğer kalite kontrol sonuçları uygun değilse, hasta sonuçları rapor edilmez! 38

Kalite Yönetim Sistemi Organizasyon Personel Ekipman Satın alma ve Stok Yönetimi Bilgi Yönetimi Doküman ve Kayıtlar Olay Yönetimi Değerlendirme Süreç İyileştirilmesi Müşteri Hizmetleri Tesisler ve Güvenlik Süreç Kontrolü Sorular? Yorumlar?