Bölüm 21 Maliye Politikası ve Dış Ticaret David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics, 8th Edition, McGraw-Hill, 2005 PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward

Birkaç Anahtar Kavram Maliye Politikası Hükümetin harcamalar (G) ve vergi oranları üzerinde aldığı kararlar İstikrar (Stabilisation) Politikaları Hükümetin, toplam çıktıyı (Y) potansiyel çıktı düzeyinde tutmak için uyguladığı politikalar Bütçe Açığı Hükümet harcamalarının vergi gelirleri üzerinde kalan kısmı Ulusal Borç Hükümetin toplam borç stoğu; bütçe açıklarının kümülatif toplamı See the introduction to Chapter 21 in the main text.

Gelir-Harcama modelinde hükümet Dolaysız Vergiler Tüketim fonksiyonunun eğimini etkiler Ve dolayısıyla AD doğrusunun eğimi de etkilenir. Hükümet harcamaları (G), AD doğrusunun konumunu etkiler: G’deki artış AD doğrusunu yukarı, azalış aşağıya kaydırır. See Section 21-2 of the main text.

Hükümet Harcamaları ve Toplam Talep AD=C+I+G Kısa dönemde G sabittir, gelir veya toplam çıktıyla beraber artıp azalmaz. Transfer harcamaları (B), toplam talebi C ve I üzerinden etkiler. Doğrudan bir etkisi yoktur. Dolayısıyla, toplam talebi oluşturan 3 öğeyi gelirden bağımsız (otonom) olarak düşünebiliriz. Tüketim Yatırımlar Hükümet harcamaları

Hükümet Harcamaları ve Toplam Talep (2) Hükümet, bir yandan dolaysız vergiler (Td) toplarken öte yandan transfer harcamalarında (B) bulunur. Net Vergi Yükü (NT): Dolaysız vergiler eksi transfer gelirleri; ulusal gelirle orantılı olduğu varsayılır. Dolayısıyla, NT=t*Y Harcanabilir Gelir: YD=Y-NT YD=(1-t)*Y

Hükümet Harcamaları ve Toplam Talep (3) Hane halkının marjinal tüketim eğilimini (c) 0.9, ve bağımsız tüketimi 0 olarak kabul edelim. C=0.9*YD C=0.9*(1-t)*Y olacaktır. Ulusal gelir (Y) 1 birim arttığında, tüketim 0.9*(1-t) kadar artacaktır. Vergi olmadığı durumda, 0.9 olan tüketim fonksiyonu eğimi, vergi ile beraber 0.9*(1-t)’ye düşer. Dolayısıyla vergi ile beraber toplam talep (AD) doğrusunun eğimi de düşer. Vergi sonucu MPC de düşer ve MPC’=MPC*(1-t) olur.

Verginin Toplam Talep üzerindeki etkisi AD0 Toplam Talep AD1 Y1 Y0 Çıktı, Ulusal Gelir

Maliye Politikası? AD1 AD0 Hükümet, G kadar harcama yaparak AD doğrusunu AD0’dan AD1’e kaydırabilir, bu da toplam çıktıyı arttırır. 45o doğrusu G Toplam Talep AD0 Y1 Denge çıktı düzeyi Y0’dan Y1’e çıkar. Ancak durum bu kadar basit değildir. Hükümet harcamalarının fiyatlar, faiz oranları ve bütçe açığı üzerindeki etkileri de gözönünde bulundurulmalıdır. Y0 Gelir, çıktı

Bütçe (Budget) Bütçe, birey, firma veya hükümetin harcamalar ve gelirlerine ilişkin planlarına verilen isimdir. Hükümetin Bütçe Açığı= G-NT Ekonomi dengedeyken; S+NT=G+I, bir başka deyişle S-I=G-NT olmalıdır.

Türkiye’de Hükümet Harcamaları (2005,2010) (Milyon TL) Based on data in Table 16-2 of the main text.

Türkiye’de Genel Bütçe Giderlerinin Dağılımı (%) (2011)

Türkiye’de Kamu ve Özel Kesim Net Dış Borç Stoku (Milyon dolar) (2002-2011)

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

Hükümet Bütçesi Bütçe Açığı, toplam hükümet harcamalarından toplam vergi gelirlerinin düşürülmesiyle bulunur. Hükümet harcamaları gelirden (Y) bağımsız olabilir G G, NT Ancak net vergi gelirleri, gelirle doğru orantılı artar ya da azalır NT Y Denk Bütçe çarpanı, harcamalar ve vergiler eşit düzeyde artsa bile daha yüksek denge çıktı düzeyine ulaşılabilineceğini ifade eder. Denk Bütçe (Balanced Budget) Yüksek gelir düzeylerinde fazla verir. O halde bütçe, düşük gelir düzeylerindede açık verirken See section 21-3 of the main text. Gelir, Çıktı

Denk Bütçe Çarpanı (Balanced Budget Multiplier) Ekonomi 1000 birim çıktı düzeyinde dengede olsun Hükümet 200 birim harcamasını yapmak için, t=0.2 oranında vergi koymuş olsun 200 birimlik G artışı Y’yi 200 birim artırırken, harcanabilir gelirdeki azalış tüketimi 0.9*200=180 birim bir düşürür Hükümet hiç bütçe açığı vermeden harcamalarını arttırmak suretiyle, ulusal geliri ilk başta 20 birim arttırmış olur. Bu artış zayıflayan halkalar biçiminde ekonomiye yayıldığında, yeni denge çıktı miktarı 1071 birim olur Bu etki Denk Bütçe Çarpanı olarak adlandırılır.

Dış ticaret ve Ulusal Gelir İhracat (X) ve ithalatı (Z) genel resime eklediğimizde TİCARET DENGESİ (trade balance) Net ihracata (X-Z) eşittir. TİCARET AÇIĞI (Trade deficit) İthalatın ihracatı aşan kısmı. TİCARET FAZLASI (Trade surplus) İhracatın ithalatı aştığı durumda ortaya çıkar. Y = C + I + G + X – Z eşitliği herzaman sağlanır. See Section 21-7 of the main text.

İhracat, İthalat ve Ticaret Dengesi İthalat ise gelir arttıkça artıyor olsun ithalat İhracatın ulusal gelirden etkilenmediğini varsayalım ihracat X, Z Yüksek gelir düzeylerinde ise ticaret açığı oluşur. Ulusal gelir düşük düzeydeyken, ihracat ithalatı geçer – ticaret dengesi fazla verir. Ticaretin dengede olduğu bir ulusal gelir düzeyi, Y*, herzaman vardır, ancak bu düzeyin tam istihdam düzeyi olması garanti değildir. Y* Ulusal gelir See Section 21-7 of the main text

Dış Ticaret ve Çarpan Marjinal İthalat Eğilimi (The marginal propensity to import): MPZ ülkede yerleşiklerin ellerime geçen her 1 birim fazla gelirin ne kadarını ithalat için kullanacaklarını ölçer. Dış ticaret çarpanın büyüklüğünü düşürücü etki yapar. Marjinal ithalat eğilimi ne kadar fazlaysa çarpan da o kadar küçüktür. Açık bir ekonomide, çarpan: M=1/[1-(MPC’-MPZ)] haline gelir. See Section 21-7 of the main text