İktisatçı Gibi Düşünmek 2 İktisatçı Gibi Düşünmek

İktisatçı Gibi Düşünmek Her alanın kendine özgü bir terminolojisi vardır. Matematik integraller  aksiyomlar  vektör uzayları Psikoloji ego  id  zihinsel uyumsuzluk Hukuk taahhüt  reşit  haksız fiil  icap  icbar  temerrüt İktisat arz  fırsat maliyeti  esneklik  tüketici rantı  talep  karşılaştırmalı üstünlük  toplumsal kayıp

İktisatçı Gibi Düşünmek İktisat size şunları öğretir: Alternatiflere odaklanırsınız. Bireysel ve sosyal tercihlerin maliyetlerini hesaplarsınız. Belli olaylar ve konuların nasıl birbirleriyle ilişki içerisinde oluduğunu inceler ve anlarsınız. 2

BİR BİLİM ADAMI OLARAK İKTİSATÇI İktisadî düşünme tarzı. . . Analitik ve objektif (tarafsız) düşünmeyi içerir. Bilimsel yöntemi kullanır. 3

Bilimsel Yöntem: Gözlem, Teori ve Daha Fazla Gözlem Karmaşık, gerçek dünyanın nasıl işlediğini açıklayabilmek için soyut modelleri kullanır. Teoriler (kuramlar) geliştirir, teorilerin geçerliliğini ölçmek için data toplar ve datayı analiz eder. 4

Varsayımların Rolü İktisatçılar dünyayı anlamayı kolaylaştırmak için varsayımlarda bulunurlar. Bilimsel düşünme sanatı, hangi varsayımlarda bulunulacağı konusunda karar vermektir. İktisatçılar farklı soruları yanıtlamak için farklı varsayımları kullanırlar.

En temel iki iktisadî modeller şunlardır: İktisatçılar gerçek dünyayı anlamak için gerçekliği basitleştiren modeller kullanırlar. En temel iki iktisadî modeller şunlardır: Çevrimsel Akım Diyagramı Üretim İmkanları Eğrisi

İlk Modelimiz: Çevrimsel Akım Diyagramı Çevrimsel akım diyagramı, ekonominin görsel bir modelidir, paranın piyasalarda hanehalkları ve firmalar arasında nasıl aktığını gösterir. 6

Figür 1 Çevrimsel Akım Firmalar satar Hanehalkları satın alır MAL VE HİZMET PİYASALARI Hasılat Harcama Satılan mal ve hizmetler Satın alınan mal ve hizmetler FİRMALAR Mal ve hizmetleri üretir ve satarlar Üretim faktörlerini kiralar ve kullanırlar Mal ve hizmetleri satın alır ve tüketirler Sahip oldukları üretim faktörlerini satarlar. HANEHALKLARI Hanehalkları satar Firmalar satın alır ÜRETİM FAKTÖRLERİ PİYASASI Üretim faktörleri Emek, toprak ve sermaye ücret, rant, faiz ve kâr Gelir = Girdi ve çıktıların akımı = Para akımı Copyright © 2004 South-Western

İlk Modelimiz: Çevrimsel Akım Diyagramı Firmalar Mal ve hizmetleri üretir ve satarlar. Üretim faktörlerini kiralar ve kullanırlar. Hanehalkları Mal ve hizmetleri satın alır ve tüketirler. Üretim faktörlerine sahiptirler ve onları satarlar (kiraya verirler). 7

İlk Modelimiz: Çevrimsel Akım Diyagramı Mal ve Hizmet Piyasaları Firmalar satarlar Hanehalkları satın alırlar Üretim Faktörleri Piyasaları Hanehalkları satarlar Firmalar satın alırlar 7

İlk Modelimiz: Çevrimsel Akım Diyagramı Üretim Faktörleri Mal ve hizmetleri üretmek için girdiler gereklidir. Toprak, emek ve sermaye 7

İkinci Modelimiz: Üretim İmkanları Eğrisi Üretim imkanları eğrisi mevcut üretim faktörleri ve mevcut üretim teknolojisi veri iken bir ekonominin üretebileceği çıktı bileşimlerini gösteren bir eğridir. 14

Figür 2 Üretim İmkanları Eğrisi Üretilen Bilgisayar Miktarı 3,000 D C 2,200 600 A 700 2,000 Üretim imkanları eğrisi 1,000 300 B 1,000 Üretilen Araba Miktarı Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

İkinci Modelimiz: Üretim İmkanları Eğrisi Concepts Illustrated by the Production Possibilities Frontier Etkinlik Tradeoff (ödünleşim) Fırsat Maliyeti İktisadi Büyüme 21

Figür 3 Üretim İmkanları Eğrisinde Bir Kayma Üretilen Bilgisayar Miktarı 4,000 3,000 1,000 2,100 750 E 2,000 700 A Üretilen Araba Miktarı Copyright © 2004 South-Western

Mikroiktisat ve Makroiktisat Mikroiktisat ekonominin farklı kesimlerine odaklanır. Hanehalklarının ve firmaların nasıl karar verdiklerini ve belirli piyasalarda nasıl birbirleriyle ilişki kurduklarını inceler. Makroiktisat ekonomiye bir bütün olarak bakar. Enflasyon, işsizlik ve ekonomik büyüme gibi tüm ekonomi ile ilgili konularla ilgilenir. 13

POLİTİK DANIŞMAN OLARAK İKTİSATÇI İktisatçılar bilim adamı olarak dünyayı açıklamaya çalışırlar. İktisatçılar politik danışmanlar olarak dünyayı değiştirmeye çalışırlar. 30

POZİTİF VERSUS NORMATİF ANALİZ Pozitif ifadeler dünyayı olduğu gibi tanımlamaya çalışan ifadelerdir. Tanımlayıcı/betimleyici/pozitif analiz Normatif ifadeler dünyanın nasıl olması gerektiğine ilişkin ifadelerdir. Normatif/preskriptif analiz 31

POZİTİF VERSUS NORMATİF ANALİZ ? Pozitif mi Normatif mi? Minimum ücretteki bir artış düşük vasıflı işgücünün istihdamında bir düşüşe yol açar. POZİTİF Yüksek bütçe açıkları faiz oranlarının artmasına yol açar. ? ? 32

POZİTİF VERSUS NORMATİF ANALİZ ? Pozitif mi Normatif mi? Asgari ücretin faydası, neden olduğu işsizlikten daha değerlidir. NORMATİF Devlet, sigara şirketlerinden fazla vergi alarak elde ettiği geliri sigaradan kaynaklanan hastalıklardan muzdarip yoksulların tedavisinde kullanmalıdır. ? ? 32

Başkentteki İktisatçılar . . . devletin üç erkinin politika uygulama süreçlerinde danışman olarak görev yaparlar. Yasama Yürütme Yargı 33

Başkentteki İktisatçılar Bazı devlet organları iktisadî data toplar ve ekonomi politikasını belirlerler. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı http://www.gtb.gov.tr/ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı http://www.csgb.gov.tr/csgbPortal/csgb.portal Hazine Müsteşarlığı http://www.hazine.gov.tr Merkez Bankası www.tcmb.gov.tr 33

NEDEN İKTİSATÇILAR BİRBİRLERİYLE ANLAŞAMAZLAR? Gerçek dünyanın nasıl çalıştığı ile ilgili alternatif pozitif teorilerin geçerlilikleri konusunda anlaşamayabilirler. Farklı değerlere sahip olabilirler. Bu nedenle iktisat politikasının amaçlarının ne olması gerektiği konusunda farklı normatif görüşleri olabilir. 35

Tablo 2 İktisatçıların Çoğunun Üzerinde Anlaştığı On İfade Ev kiraları üzerinde tavan fiyat uygulamak, mevcut evlerin sayısını ve kalitesini düşürür. (% 93) Gümrük tarifeleri ve kotalar genellikle refahı düşürür. (% 93) Değişken kur sistemi, etkili bir uluslararası parasal düzenlemedir. (% 90) Tam istihdamın olmadığı bir ekonomide genişletici maliye politikası (vergi indirimleri ve/veya kamu harcamalarının artırılması) ekonomi üzerinde etkili bir canlandırma etkisi yapar. (% 90) Eğer devlet bütçesi denkleştirilecek ise, bu yıllık olarak değil bir konjonktür dalgası boyunca yapılmalı. (% 85) İnsanlara para yardımı yapmak aynı değerde ayni yardım yapmaktan daha fazla o insanların refahını artırır. (% 84) Büyük bir bütçe açığı ekonomi üzerinde olumsuz etki yapar. (% 83) Asgari ücret, gençler ve vasıfsız işçiler arasında işsizliğe neden olur. (% 79) Devlet sosyal refah sistemini “negatif gelir vergisi”ni içerecek şekilde düzenlemelidir. (% 79) Çevre kirliliğini engelleme konusunda vergilendirmeler ve lisans uygulamaları yasaklamalardan daha iyi sonuç verir. 35

Özet İktisatçılar ilgilendikleri konulara bir bilim adamının objektifliği (tarafsızlığı) ile bakarlar. Dünyayı anlamak için uygun varsayımlarda bulunur ve basit modeller kurarlar. Basit iktisadî modellerden ikisi, düngüsel akım diyagramı ve üretim imkanları eğrisidir.

Özet İktisat iki alt-alana ayrılmıştır: Mikroiktisatçılar hanehalkları ve firmaların piyasadaki karar alma süreçlerini incelerler. Makroiktisatçılar ekonomiyi bir bütün olarak etkileyen güçleri ve eğilimleri incelerler.

Özet Pozitif bir ifade dünyanın nasıl olduğu ile ilgilidir. Normatif bir ifade dünyanın nasıl olması gerektiği ile ilgilidir. İktisatçılar normatif ifadelerde bulunurken bilim adamından çok politik danışman kimliğindedirler.

Özet Farklı iktisatçılar farklı politika önerilerinde bulunabilirler. Bu durum, farklı bilimsel görüşlerinin olmasından ya da farklı değerlerinin olmasından kaynaklanabilir. Bazı durumlarda iktisatçılar belli bir politika önerisi konusunda görüş birliğine varabilirler, ama bu öneriyi politikacıların benimseyeceği kesin değildir.