(HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ) Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab GİRİŞİMCİLİK (HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ) DERS NOTLARI Üretim & Pazarlama İşlevi Doç. Dr. Volkan YILDIRIM yvolkan@ktu.edu.tr Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon www.gislab.ktu.edu.tr

1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ A. KÜÇÜK İŞLETMELERDE ÜRETİM İŞLEVİ İşletmelerin temel işlevlerinden biri de üretimdir. Tedarik edi­lecek faktörlerin en uygun biçimde tedarik edilmesinden, işletmede gerçekleştirilecek üretimin, tasarımı da içine alarak ne şekilde ve hangi şartlarda gerçekleştirileceğine kadar pek çok işlem, üretim fonksiyonunun ilgi alanına girer. Üretim; insan ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla belirli girdilerin, dönüştürme sürecinde çeşitli işlemlerden geçirilerek mal veya hizmet şeklinde çıktıya dönüştürülmesidir.

1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ A. KÜÇÜK İŞLETMELERDE ÜRETİM İŞLEVİ GİRDİ İŞLEM ÇIKTI Hammade İşgücü Makine Fabrika Taşıma Servis Araç-Gereçler Mal Hizmet

1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ Üretim Çeşitleri İş dünyasında, kapsam itibariyle de önemli değişiklikler ya­şanmaya başlamıştır. Üretim anlayışındaki söz konusu değişiklikler şu şekilde özetlenebilir; Üretilen mal veya hizmetlerde globalleşme: Günümüzde bir iş­letmenin ürettiği ürünü, dünyanın her yerinde satma imkânı doğ­muştur. Çünkü, hem mallar hem de pazarlar homojenleşmiş, hem de küreselleşme sürecinde mesafeler kısalmıştır. Küreselleşme iş­letmelerin tüm sanayi girdileri ile, aynı yerde üretme davranışını terk etmelerine sebep olmaktadır. Bunun yerine, malın işçiliğini üretimin yapıldığı yerden, sınai girdileri ucuz olabilecek bir başka yerden sağlamaya, pazarlamasını ise, stratejik avantaj ve rekabet üstünlüğü sunan ayrı bir yerde yapmaya sevk etmektedir.

1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ Üretim Çeşitleri Ar-Ge çabalarındaki artış: Yenilik yapma yeni düşünceler ve teknolojiler üretme anlayışı hız kazanmıştır. Talepteki hızlı değişmeler ve ürünlerin ömrünün kısalması: İletişim araçlarının gelişmesi ve kullanımındaki yaygınlık, ül­keler ve kültürler arasında mesafeyi azaltmaktadır. Otomasyon uygulamalarının yaygınlaşması: Ayrıca otomasyon, standartlaşma ve üs­tün kaliteyi beraberinde getirmektedir. Üretim hacmi artmakta, maliyetler düşmektedir.   Üretim girdilerinin çeşitlenmesi: Tüm dünyada petrol dışın­daki hammadde kullanımında azalma olduğu halde, genel üre­tim miktarında ve çeşidinde artma vardır. Bu ortamda gelenek­sel hammadde üretim ilişkisi değişmektedir.

1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ Yeni Üretim Sistemleri Tam Zamanında Üretim Sistemi TZÜ, üretimde kullanılacak olan malzemenin ihtiyaç du­yulduğu anda tedarik edildiği, bir sonraki montaj hattında kullanılması için üretilen parçaların tam zamanında tamam­landığı ve müşterilere teslim edilecek ürünlerin tam zamanında tamamlanıp teslim edildiği bir sistemdir. Toyota firmasında geliştirilen ve uygulanan bu üretim sistemi, sıfır hata ve sıfır stok üretim stratejisine odaklanmıştır. TZÜ felsefesinin temelinde, üretimde israfın önlenerek, mali­yetlerin azaltılması ilkesi yer alır. Bir işletmede ancak israfın önle­nebildiği noktada tam zamanında üretim gerçekleşir.

1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ Yeni Üretim Sistemleri 2. Esnek Üretim Sistemi Esneklik, üretilen parça çeşitlerinin fazla olması ve üretimin miktar ve türünün gerektiğinde kolaylıkla değiştirilebilmesidir. Üre­tim esnekliği, (Flexible Manufacturing Systems -FMS-) bir işletme­nin üretebileceği parça türünü değiştirebilme yeteneğidir. Esnek üretim sistemleri, "robotların çok kısa bir sürede üretim yapa­bildiği, montaj hattının olmadığı, parçaların hızla uygun yerleri bularak üst üste üretime yöneldiği ve insanların bu ortama uyum gösterdiği bir üretim süreci olarak tanımlanmaktadır". Yüksek makine kullanımı, Stok maliyetlerinde azalma, Yüksek verimlilik ve üretim süresinin kısalması

1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ Yeni Üretim Sistemleri 3. Bilgisayar Destekli Tasarım Bilgisayar Destekli Tasarım (BDT)/(Computer Aided Design: CAD), bir nesnenin tasarımının bilgisayar yardımıyla yapılmasıdır. Mamul tasarımı, mamul kararlarının sistematik bi­çimde analiz edilmesiyle daha açık ve net olarak tanımlanabilir. Mamul kararları mamul tasarımıyla ilgili aşağıdaki aşamaların sırasıyla uygulanması sonucunda alınır. Fizibilite Etüdü Ön Tasarım Ayrıntılı Tasarım Fonksiyonel Tasarım Şekil Tasarım Üretim Tasarımı Mamul Çizimleri ve Özellikleri

1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 1. ÜRETİM İŞLEVİ VE YENİ ÜRETİM SİSTEMLERİ Yeni Üretim Sistemleri 4. Bilgisayar Destekli Üretim Bilgisayar Destekli Üretim (Computer Aided Manufacturingr CAM), bilgisayar yardımıyla tasarlanan bir parçanın bilgisayar kumandalı, sayısal kontrollü takım tezgâh­larında işlenmesidir. Tasarlanan parçalara ait veriler bilgi banka­larında saklanmaktadır. BDÜ'nün üretim sistemlerine katkıları aşağıdaki gibi ifade edebilir. Üretimde makine hazırlama süreleri çok kısalacak, çok sayı­daki küçük parti üretiminin yönetimi, planlaması, programla­ması ve kontrolü önemli ölçüde etkinlik kazanacaktır. Stok düzeyleri ve özellikle yarı mamul stokları önemli ölçüde azalacaktır. Makine/teçhizat kullanım oranları artacaktır. İşgücü maliyetlerinde önemli miktarlarda tasarruf sağlanacaktır. Tüketici istek ve ihtiyaçlarınauygun mamul üretimi imkanı artacaktır.

2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ Pazarlama Pazarlama, kişilerin ve örgütle­rin amaçlarına uygun şekilde değişimi sağlamak üzere, malların, hizmetlerin ve düşüncelerin oluşturulması, fiyatlandırılması, dağı­tımı ve satış çabalarını plânlama ve uygulama sürecidir.

2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ Yeni Pazarlama Yöntemleri Pazarlama disiplini dinamik bir olgudur ve insan ihtiyaçlarını tatmin etme amacında olduğu için, değişen şartlar ve müşteri bek­lentileri doğrultusunda, sürekli, kendini yenilemekte, günün koşul­larına ayak uydurmaktadır. Bu doğrultuda pazarlama anlayışı, üre­ticinin daha çok söz sahibi olduğu Ürüne Yönelik Pazarlama anla­yışından, tüketicilerin ön plana çıktığı Müşteri Odaklı Pazarlama Anlayışına doğru bir süreç izlemiştir. Günümüzde pazarlama anlayışındaki bu değişme ve teknolojik yeniliklerin etkisiyle, pek çok yeni kavram pazarlama disiplinine girmiştir. Burada bu yeni kavramlardan bir kaçına değinilecektir.

2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ Elektronik Ticaret Pazarlama alanındaki yeniliklerden biri de elektronik ticarettir. WTO (Dünya Ticaret Örgütü) elektronik ticareti; "mal ve hizmetlerin üretim, reklam, satış ve dağıtımlarının telekomü­nikasyon ağları üzerinden yapılması" şeklinde tanımlamıştır. E-Ticaretin işletmelere en önemli yararının maliyet ve hız ol­duğu söylenebilir. Bunun yanında pazarlama etkinliklerinin çok geniş bir alana yaygınlaştırılabilmesi ve hedef pazar ile interaktif itişim, diğer yararlar olarak sıralanabilir.   İnternet yoluyla pazarlama faaliyetleri İşletmeden işletmeye (Business to Business: B2B) İşletmeden nihai tüketiciye (Business to Customers: B2C) olmak üzere başlıca iki gruba ayrılmaktadır.

2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ İşletmeden İşletmeye İnternet Yoluyla Pazarlama (B2B) İşletmeden işletmeye E-Ticaret, işletmeler arasındaki pazarla­ma faaliyetlerinin internet ortamında gerçekleştirilmesini ifade etmektedir. İşletmeden işletmeye İnternet yoluyla pazarlama faaliyetleri aşağıdaki uygulamaları kap­samaktadır: Ürünlerin son kullanıcıya ulaşmadan önceki satış ve transferleri, Ortak girişimler (joint venture) ve tedarik zinciri faaliyetleri, Üretim sözleşmeleri, Ürünlerin dağıtım ve pazarlanması, Ürün ve hizmetlerin destek hizmetleri.

2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ İşletmeden Nihai Tüketiciye İnternet Yoluyla Pazarlama (B2C) İnternet ortamında işletmeden nihai tüketiciye yönelik pazar­lama faaliyetleri, işletmeler ile nihai tüketiciler arasındaki pazarla­ma uygulamalarını kapsamaktadır (www.hepsiburada.com., www.estore.com.tr. gibi). Günümüzde bilgi güç anlamına gelmekte ve Internet kullanıcısı olan tüketiciler, önemli ölçüde bilgi ve dola­yısıyla güç potansiyelini ellerinde tutmaktadırlar. "E-alışveriş", "on line alışveriş", "internet'te perakende satış" gi­bi kavramlarla tanımlanan internet yoluyla işletmeden nihai tüketicile­re yönelik pazarlama faaliyetleri, tüketicilere evlerinden, işyerlerinden veya İnternet Cafe'lerden bilgisayar yardımıyla internet'e bağlanarak, pek çok ürün ve hizmete (kitap, Cd, DCD-VCD, çiçek, bilgisayar yazılım ve donanımları, bilet, otomobil, bankacılık, sigortacılık, da­nışmanlık vb. hizmetleri) 24 saat boyunca ve dünyanın her yanından ulaşma ve satın alma olanağı sağlamaktadır.

2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ 2. İlişki Pazarlaması Alıcı ve satıcı arasında gelişen doğrudan iletişim olarak da ifade edilen ilişki pazarlaması, ilk olarak 1983'te Leonard Berry tarafından ortaya atılmıştır. İlişki pazarlaması, çeşitli hizmet örgütlerinde müşteri ilişkilerini iyileştirmek, korumak ve çekici kılmak31 üzere, müşteri memnuniyeti sağlayacak uygulamaların gerçekleştirilme si, satış sonrası süreçte müşteriye özel uygulamalarla ilişkilerin sürekli hale getirilmesi olarak tanımlanmaktadır.

2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ 4. Amaca Yönelik Pazarlama Amaca Yönelik Pazarlama, işletmenin sosyal bir konu, dava veya fikre destek olduğunu, pazarlama mesajlarında işleme-si ve bu süre içerisinde elde edilen satış gelirlerinin bir bölümünü bu sosyal konu, fikir veya davanın gerçekleşmesinde çaba gösteren tarafa bağışlamasıdır. Temel unsurları; Sosyal bir sorun, konu ya da amaçla kurumun bütünleşmesi ve bu amaca hizmet eden bir diğer kurumla işbirliğine gidilmesi, Ürün ve hizmetlerin gelir getirici değişimlere konu edilmek üzere tüketicilere sunulması, Değişim sonucu elde edilen gelirin bir kısmının sosyal amaçla ilgili bir tarafa (kâr amacı gütmeyen bir kurum gibi) bağışlanması, Sosyal amaç ya da fikre verdiği desteği pazarlama mesajların­da işlemesi, şeklinde değerlendirilebilir.

2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ 5. Niş Pazarlama (Market Niches) Bir pazarın demografik, coğrafık faktörler gibi belli ölçüt­lere göre bölümlendirilmesi sonucu elde edilen pazar bölümle­rinin, daha alt türdeş (homojen) gruplara ayrılmasıyla ortaya çıkan pazar bölümüne "özel pazar bölümü" ya da "market niches" denir. Bu uygulamaya neden olarak, aynı pazar bölümün­de bulunsalar bile, bazı tüketicilerin benzerlerinden ayrılmak iste­yecekleri gösterilmektedir. Örneğin, CNN sadece haber sunan bir kanal olarak market niches uygulamasıdır.

2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ GİRİŞİMCİLİK 2. PAZARLAMA İŞLEVİ VE YENİ PAZARLAMA YÖNTEMLERİ 6. Doğrudan Pazarlama Amerikan Doğrudan Pazarlama Birliği'nin belirlediği tanıma göre, doğrudan pazarlama; her hangi bir yerden ölçülebilir bir tepkiye ve/veya faaliyete neden olmak veya müşterilerin fikir­lerini etkilemek amacı ile bir veya daha fazla reklam aracını doğrudan kullanan, etkileşimli bir pazarlama sistemidir. Bu tanımda dört temel eleman vardır: Bu elemanlardan birin­cisi dorudan pazarlamanın etkileşimli bir sistem olmasıdır. Bu pazarlamacının ve olası müşterisinin iki yönlü bir iletişim içerisin­de olduklarını göstermektedir. Doğrudan pazarlamanın ikinci elemanı, doğrudan pazarlama faaliyetinin hedef kişiye cevap verme fırsatı tanıması, diğer bir değişle olası müşterinin tepkisinin izlenebilmesidir. İletişimin her­hangi bir yerde oluşabilmesi, yani muhtemel müşterinin mutlaka bir satış noktasına gelmesinin veya satış görevlisi tarafından ziyaret edilmesinin şart olmaması üçüncü elemandır.