Dış Ticaretin Genel İşleyiş Mekanizması Mehmet Dolapçıoğlu Göksel Türkmen Oğuz Fatih Özbaş

Dış Ticaret = İhracat + İthalat Dış ticaret , şekilde görüldüğü gibi ihracatın ve ithalatın birbirlerini takip eden işlem aşamalarından ibarettir. Bir malı ihraç veya ithal etmek için ihracatçı veya ithalatçı olma koşullarını bilmek ve bundan sonraki aşamaları eksiz bir biçimde yerine getirilmesi gereklidir.

İhracatçı olma Koşulları Tacir Olmak gereklidir. İki çeşit Tacir türü mevcuttur : Tüzel ve gerçek kişi tacir a.Tüzel kişil tacir olabilmek için , a.1 Ana sözleşmenin tüm ortaklar tarafından,noter huzurunda imzalanması gereklidir. Yasa gereği 5 adet nüsha çoğaltılır. a.2 Bulunulan ilin Ticaret Sicil Müdürlüğüne ana sözleşme dilekçe ile müracaat edilir.Ana sözleşme tescil edilmesinden sonra Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde ilan edilir. Gazetenin bir nüshası tacir adayında olmalıdır.

a. 3 Bulunulan ilin Ticaret ve Sanayi Odasına kayıt olunması gerekir a.3 Bulunulan ilin Ticaret ve Sanayi Odasına kayıt olunması gerekir.Gerekli Kayıt Forumları doldurulur ve gerekli aidatlar yatırılır  Oda Sicil kayıt Sureti alınır. Eğer tacir adayı imalatçı-tacir ise Ticaret ve Sanayi Odası şirketin üretim kapasitesinin teknik ayrıntılarını içeren bir Kapasite Raporu da alması gerekir. (Kapasite Raporunda şirketin faaliyeti alanı,yıllık üretim kapasitesi.. vs) Tacir adayı eğer İstanbul-İzmir-Ankara gibi Ticaret ve Sanayi odaların ayrıldığı yerlerde faaliyet gösterecekse her iki odaya da ayrıca başvurup Oda Sicil Kayıt Sureti alması gerekir.

Kapasite Raporu,şirketin faaliyet alanını,yıllık üretim kapasitesini,kullandığı teknolojiyi, makine parkını,kullandığı hammaddeleri, sermaye ve istihdam bilgilerini içeren bir nevi kimlik kartıdır. -Kullanıldığı alanlar: Yatırım Teşvik Belgesi,Dahilde İşleme İzin Belgesi(dışarıdan gelen malların vergiden muaf tutulmaya yarayan belge) Sanayi Sicil Belgesi müracaatlarında,Çeşitli ithalat-ihracat işlemlerinde ve Resmi-Özel ihalelerde,fuarlara katılımlarda 2 yıl geçerlidir (kitapta 3 sene demektedir.) Yenileme söz konusu ise süresi dolmadan birkaç ay önce ilgili talebin yapılması gereklidir.

a.4 Bulunulan ilde şirket adresine en yakın vergi dairesine gidilerek vergi mükellef numarası alınır. Eğer tacir adayı bir imalatçı ve ihracatçı\İthalatçı tacir ise vergi dairesine mutlaka bildirilmeli ve duruma uygun vergi numarası alınmalıdır. Bu noktadan sonra tacir adayı artık bir Tacirdir!

b.3 Bulunduğu ilde vergi dairesinden vergi mükellef numarası alınır. Gerçek kişilerde ise b.1 Ana sözleşme hazırlama gereği yoktur. b.2 Esnaf ve Sanatkarlar Odasına veya Ticaret ve Sanayi Odası’na ana sözleşme hazırlamaksızın başvurup sicil kayıt numarası almaları yeterlidir. (Ticaret ve Sanayi odasına başvurusunda imalatçı\sanayici ise aday kapasite raporu gereklidir.) b.3 Bulunduğu ilde vergi dairesinden vergi mükellef numarası alınır. Artık Tacir adayı Tacir olmuştur.

İhracatçı olmak için artık 2 aşama kalır. İhracatçı Birliğine müracaat ederler,Birliğin faaliyet alanına giren maddeleri ihraç edecek olması ve gidiş aidatı ile yıllık aidatı ödemesi karşılığı tacire,üzerinde kayıt numarası bulunan Üyelik belgesi ve bir Taahhütname verilir. Aidatlar 1-Giriş Aidatı: Giriş sırasında tek defaya mahsus alınır. 2005 yılı için 75 YTL 2-Yıllık Aidat: Mayıs ayında ihracatçıya tebliğ edilip,Haziran son gününe kadar ödenmesi gereken bir tutardır.İhracat yapılmış ve yapılmamış olması önemli değil. 3-Nispi Aidat:İhracat yaptığı kadar ödediği miktardır.Malın FOB ihraç fiyatı üzerinden alınır. 4-Diğer Hizmetler karşılığı

Gümrük İdaresine kayıt İhracatçı Birliklerine kayıt olduktan sonra hangi gümrükle çalışacaksa o gümrük idaresine de gidilir,dosya açtırılıp kayıt olunur. Kayıt için gerekli belgeler: Ticaret Sicil Gazetesi Nüshası (Noter tasdikli) Ticaret ve Sanayi odası yazısı (İstanbul-İzmir-Ankara faaliyet gösteriyorsa,bu illerin sadece Ticaret odası yazısı aranır.),Vergi dairesi numarası,İmza sirküleri(Noter tarafından tasdikli),İmza sirkülerinde yer alan kişilerin nüfus cüzdanı suretli) Dış ticaretçi eğer “Dolaylı Temsil yolu” ile temsil edilecekse, gerekli vekaletname (noter tasdikli) Doğrudan Temsil Yolunda vekaletnameyi artık ihtiyaç yoktur.

Doğrudan teslimde gerek yoktur fakat dolaylı teslimde gereklidir Doğrudan teslimde gerek yoktur fakat dolaylı teslimde gereklidir.Eğer birden fazla gümrük idaresi ile çalışacaksa, her gümrükte ayrı ayrı dosya açtırmalıdır.

Müşterinin bulunması Potansiyel müşterinin bulunması uluslar arası pazarlamanın konusuna girer. Potansiyel bir müşterinin bulmanın çeşitli yöntemleri vardır. Uluslarası fuarlar ve sergilere katılmak,müşterinin ülkesindeki dış ticaretle ilgili ulusal örgütler,organizasyonlar ve kurumlarla irtibata geçerek o ülkedeki ilgili potansiyel müşterilerin listesini almak ve bulunan potansiyel müşterilere yazılı veya daha etkili olan yüz yüze iletişim kurmak en etkin yöntemlerdir. İyi pazarlama önemlidir. Türk firmaları müşteri bulmakta zorlandıklarıdır. Yeni kurulan dış ticaretçi firmalar için bu sorun daha fazladır.

1.Aşama Türk firma,Avusturya Firmalarını bilmiyorsa Avusturya odalar birliği veya Türkiye ‘de bulunan Avusturya Dış ticaret ofisine başvurur Avusturya Dış Ticaret ofisi Türk firmasına geri dönüşle firma adresleri ve isimleri bilgilerini sağlar. 2. Ve 3. aşamalarda Türk firması,yabancı firma ile iletişim içine girer ve malını pazarlamaya çalışır.

4. Aşama :Yazılı Alım-Satım sözleşmesi Bu aşamada müşteriyle önce prensip anlşamasına varılır,daha sonra yazılı anlaşmaya geçilir.Yazılı sözleşme ilgili tarafların bir ticari anlaşmazlık sebebiyle mağdur duruma düşmemelerini için çok önemlidir,bundan sonraki aşamalar yazılı sözleşmeye uygun bir biçimde gerçekleştirilmelidir.

5. Aşama:Banka ile Finansal Sözleşmesi İhracatçı,bankasına giderek ithalatçıyla yaptığı yazılı alım-satım sözleşmesini gösterir.Yapacağı ihracatın bedelini hangi tahsil/ödeme şekliyle tahsil edeceğini söyler,ayrıca ödeme şekli sözleşmede Teyitli Akreditif ise banka’nın kendisi için bu teyidi verip vermeyeceğini öğrenir. İhracatçının bankası teyit vermeyi kabul ederse ihracatçıdan teminat isteyebilir.

6.Aşama: Malların Üretilmesi,Belgelerin Düzenlenmesi,Sigorta ve Gümrük İşlemlerinin yapılıp Malların Taşıma Aracına Yüklenmesi ve Fiili İhracatın Başlaması a.Mallar üretilir ve ihracata hazır hale gelir b.İhracatçı uluslar arası acentesi olan taşıma firmasıyla anlaşır (forward acent: Aracı acente veya Nakliye Komisyoncu da denir ana acente ile ihracatçı arasında ilişki kurar,ihracatçı adına malı alıp onun adına ana acentinn aracına yükler ve taşıma belgesi düzenlerler, Ana acente: nakliyat sırasında kendi araçlarını kullanır yada kiralarlar.)rezervasyon yaptırır,acente (ana veya forward) mal ile ilgili bütün bilgileri ister. c.Eğer sözleşme gereği sigorta işlemleri sorumluğu ihracatçı da ise ihracatçı gerekli poliçeleri düzenletip,poliçeyi imzalayıp,primleri öder. d.İhracat için gerekli dokümanlar hazırlanır. -ticari fatura (ihracat miktarı olarak,brüt miktar dikkate alınır) -Menşe Şahadetnamesi (Ticaret ve Sanayi odasından) -Koli/Çeki listesi -İhracatçı birliğinden onaylı ve izinli olmalıdır.

6.Aşama: Malların Üretilmesi,Belgelerin Düzenlenmesi, Sigorta ve Gümrük İşlemlerinin yapılıp Malların Taşıma Aracına Yüklenmesi ve Fiili İhracatın Başlaması e.Gümrük İdaresinde bulunan gümrük vakıfından bedeli mukabilinden ve bir takım halinde Gümrük Beyannamesi alınır. -BİLGE(bilgisayarlı gümrük etkinlikleri) gümrük beyannamesi doldurulup,düzenlenilir. Burada doldurulan gümrük beyannamesi bu sefer EDİ (Elektronik Data Intercharge) sistemi yoluyla Gümrük Müsteşarlığına gider,orada eksik veya hatalı olup olmadığı kontrol edilir sorun yoksa,gümrük beyannamesi sağ üst köşesinde yer alan bir tescil numarası ve tescil tarihi verilir. (ürünün değeri tescil tarihi 1 gün öncesi öğlenden sonrası TC Merkez Bankası tarafından belirlenmiş ,en geç 16.30 anons edilmiş resmi döviz alış kuruna göre hesaplanır.) f.İhracatçı,üzerinde tescil tarihi ve numarası bulunan 5 nüsha gümrük beyannamesi ve 1 nüsha ticari fatura ile birlikte bağlı bulunduğu ihracatçı birliğine gider

g. İhracatçı Birliği fatura ve beyanname nüshalarını karşılaştırıp kontrol ettikten sonra, nispi aidatı alıp gümrük beyannamesini onaylar.Hangi ilden ihracat yapılacaksa o yörenin ihracatçı birliğinden onay alınması gereklidir. Örnek: İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliğine üye olsa bile Gemlik’ten ihracat yapacaksa Uludağ İhracatçı Birliğine gidilmesi gereklidir. Yapılacak işlemleri İTKİB adına Uludağ takip eder ve nispi aidatı İTKİB adına 2 katı alır. h. Gümrük Beyannamesi üzerinden 30 gün içinde malları gümrüğe götürmeli ve beyannameyi tescil ettirip malı mühürletmelidir yoksa cezalı duruma düşer. Bu aşamada gümrük tescil memuru gerekli belgeleri kontrol eder. Eğer ekranda sarı yanarsa sorun yoktur ve muayene memuru tarafından araçtaki mallar genel kontrolden geçer Mavi çıkarsa muayene memuru işlem yapmaz “basitleştirilmiş usüle tabi olma” için yanar Basitleştirilmiş duruma tabii olmak için belli şartlar gereklidir(5milyon $ ihracat yapılmış olması,asgari ödenmiş sermaye 500.000YTL olması vs..)

Ekranda sarı ikaz yanarsa,muayene memuru da sorun olmadığını tespit ederse, gümrük tescil memuru kendi tescili verir buda asıl tescildir. I. Artık iş taşıma aşamasındadır. Taşımacıya ihracatçı tarafından konşimento talimatı verilir ve buna uygun olarak taşımcı firma konşimentoyu düzenler. j.Malların yüklenmesi ve ATR belgesinin orijinalinin ihracatçıya geri verilmesi Karayolu,denizyolu ve havayollarında farklı uygulamar olsada mallın fiili ihracattı gerçekleştiğini,araç ayrılmasıyla başlar ve bu aynı zamanda Intouch tarihi de denir.

7.Aşama İthalatçı Tarafından ödeme işlemlerinin Başlatılması Sözleşmede hangi ödeme şekli belirtilmişse,ithalatçı o ödeme şekline uygun biçimde ödeme işlemlerinin başlatılması için bankasına talimat verir. İthalatçının bankası ödeme işlemlerinin başladığını ihracatçı bankasına ihbar etmedikçe malların üretimine başlanmamalıdır hele hele sevkiyat işlemlerine hiç girilmemelidir. Bu aşamada para henüz ihracatçının bankasına ulaşmamış sadece ithalatçının bankası işlemlere başlamıştır.

8.Aşama İhraç Bedeli Dövizlerin Yurda getirilişi İhracatçı gümrük beyannamesi ve diğer belgeleri bankasına götürür,bankası bunları ithalatçının ülkesine gönderir ve karşılığında ithalatçı tarafından kendisine ödeme yapılır. Gelen dövizin en az 70% hemen YTL çevirtilir ve karşılığında döviz alım belgesi verilir Artık ihracat yapma süreci tamamlanmıştır.

İTHALAT Kamu düzeni veya kamu güvenliği;insan sağlığının korunması amaçlarıyla alınan önlemlerin kapsamı dışındaki bütün malların ithalatı serbesttir. İthalatçı olmak için: - Tacir kişi olunmalıdır. - İlgili belgelerle birlikte doğrudan gümrük idaresine başvurulmalıdır. - İlgili sektörlere ilişkin ithalatçı birliğine/birliklerine üye olunmalıdır.

İthalat yapmak isteyen kişilerin, sadece “ithalat” yapmayıp ihracat ile ilgili faaliyetlerde de bulunabilecekleri ihtimalini göz önüne alarak,ayrıca ihracatçı birliklerine de üye olmak suretiyle olaya komple bir dış ticaret şirketi kurulması şeklinde bakmalarında büyük yarar vardır.

Gümrük idaresine kayıt olunması Bu aşama ihracattaki aşama ile aynıdır

İhracatçının bulunması İthalatçının ihracatçıyı bulmasından ziyade, ihracatçı ithalatçıyı bulur. Mal ve hammadde ihtiyacını yurtdışından karşılamak isteyen ithalatçı tarafından,o ülke pazarındaki ilgili ihracatçı-imalatçı firmaların araştırması yapılır. İlgili firmalarla teklif görüşmeleri gerçekleştirilir. Eğer anlaşılırsa yazılı bir alım-satım sözleşmesi için yüz yüze görüşülebilir.

Yazılı alım-satım sözleşmesi Bu aşama ihracattaki aşama ile aynıdır.

Bankayla finansal sözleşmenin yapılması İthalatçı,bankasına giderek ihracatçıyla yaptığı sözleşmeyi gösterir,ödeme şeklini söyler. Ödeme vadesi geldiğinde kendisi ödeme yapamazsa bankanın kredi verip veremeyeceğini öğrenir.Bu aşamada ithalatçıdan teminat istenebilir.

Vesaikin gelmesi İhracatçı malın fiili ihracatını gerçekleştirirken, bu aşamada ithalatçı ihracatçının vesaiki göndermesini bekler. Belgelerin gelmesi,ihraç malının yola çıkmış olduğunu gösterir. Buna istinaden ithalatçı ödemeyi bankası aracılığı ile başlatır.

Sigorta işlemlerinin yapılması Nakliye sigorta sorumluluğu ithalatçıya ait ise, ithalatçı bir sigorta şirketine poliçe düzenletir ve sigorta primini öder. Sigorta sorumluluğunun kime ait olduğu sözleşmedeki teslim şeklinde belirtilir. Free On Board(FOB) ve Cost, Insurance & Freight (CIF) türü teslim şekillerinde sigorta sorumluluğu ithalatçıya aittir.

Malın gümrüğe gelmesi Mallar doğal olarak belgelerden sonra gelir. Taşıma firması teslim noktasına malı getirir. Ancak ithalatçı herhangi bir sebepten dolayı belgeleri henüz bankasından alamamış ise belgeleri alıp gümrük idaresine ibraz edinceye kadar mallar antrepoda bekletilir. Bu süre içerisinde ithalatı malını gümrükte görebilir,numune alabilir.

Gümrük giriş işlemlerinin yapılması Mal,taşımacı aracılığı ile ithalatçının gümrüğüne taşınır. Taşıma aracı gümrüğe giriş yapar ve gerekli kontrollerden sonra taşıma acentesi tarafından malı teslim ettiğine dair bir beyanda bulunulur. Bu işleme “Eşyanın Gümrüğe Sunulması” denir.

Ödeme işlemlerinin yapılması Gerekli işlemlerin ardından mallar gümrüksüz antrepoya alınır. Bu sırada ithalatçı,bankası aracılığıyla malın bedelini öder.Bunun karşılığında bankası “Döviz Satım Belgesi” ni düzenler ve ihracatçının gönderdiği orijinal sevk vesaikini ithalatçıya verir. İthalatçı malı gümrükten çekmek isterse gümrük müsteşarlığından tescil numarası ve tescil tarihi alır,gümrük beyannamesini düzenler ve asıl tescil için gümrük idaresine verir.

Gümrük beyannamesinin tescilinden sonra; Beyannamenin üzerinde yazılı düzenleme tarihinden itibaren 30 gün içinde ithalatçı tarafından Gümrük Saymanlık Müdürlüğüne gümrük vergisi ve masraflar ödenir.

Bütün bu aşamalardan sonra mal gümrükten içeri sokulabilir Bütün bu aşamalardan sonra mal gümrükten içeri sokulabilir.Artık ithalat bitmiştir.