MADEN YATAKLARI DEĞERLENDİRME PROJE: ALASKA’DA PLASER TİPİ ALTIN- KALAY YATAKLARININ ARANMASI I. SAFHA:Bölgeyle İlgili Tanıma 1- Bölgenin bütünün incelenmesi (LİTERATÜR TARAMASI): Bölge Adına Cevher Adına Plaser kavramı, temel özellikleri ii. Plaser tipi yatakların dünyadaki özellikleri Oluşumu ve kökeni Altn yatakları oluşum prosesleri, mineralleri, temel bilgilerinin bilinmesi v. Kalay yatakları oluşum prosesleri, mineralleri, temel bilgilerinin bilinmesi vi. Arazinin yeri Uyarı: Modelin belirlenmesine yardımcı olur. Cevherin metresini belirtmeye, oluşacak cevherin hangi miktarlarda ve seviyelerde olduğunun belirtilmesine yardımcı Plaser yataklarında topografya önemi büyüktür. Çünkü dere yataklarının toplandığı,ağır minerallerinin biriktiği eğimli alanlarda plaser yataklarına rastlanır. Bu nedenle bölgenin topografyası araştırılmalıdır. Bölgenin drenaj sistemi araştırılmalıdır. Bölgenin tektonizma ile ilgisi araştırılır. Kalay “pnömatolitik evre” ürünleridir. Pnömatolitik evrenin bulunduğu kayaçlar takip edilir. Kalay ile beraber molibdenit, volframit, kassiterit, tungsten bulunabilir. Alaska’da doğal ortam şartları nedeniyleçalışma için uygun zamanınbulunması önemlidir. Çalışma zamanı ve alanı oldukça kısıtlı olabilir. Bunun bilincinde olunmalıdır. KARŞILAŞTIRMA Literatür taraması sonunda çalışılan bölge ile plaser yataklarının bulunduğu diğer bölgelerin karşılaştırılması ve pozitif negatif özelliklerin bulunması, Uyarı: Eldeki veriler ile teori uyuşmak zorundadır. Çalışma alanı orman alanı, askeri alan, sit alanı, turistik bir merkez veya başka bir ruhsat sahası olabilir. Literatürdeki ayrılıklar ve uyuşmazlıkların belirlenmesi Çalışma alanının araştırılmaya uygun olup olmadığı araştırılır. Bu çok önemlidir. Ruhsat alanının özelliği, kapatılıp kapatılmadığı, kapatılmış bir alan ise nedenleri mutlaka araştırılmalıdır. Bunu yapmadan safha 2 ye asla geçilmez.

Uydu Çalışmaları 2- Bölge adına jeolojik çalışma yapılır. Önemi: cevherleşmenin belli olduğu alan tespit edilir. Tüm alan dışında aranılan spesifik bölgenin yeri tespit edilebilir. Bölge adına yapılmış eski çalışmalar taranır. Paleojeolojik,paleocoğrafik çalışmalar yapılır. Eğer değiyor ise Uydu çalışmasına geçilir. Eğer değmiyor ise çalışma bırakılır. Uydu Çalışmaları Uydu çalışmalarının yanı sıra varsa fotojeolojik veriler de taranır. Uydu görüntüsü retrifikasyonu Tüm haritaların retrifikasyonu Bölge koordinatlarının girilmesi Fay ve filtrelerin uygulanması Jeoloji sayısallaştırılarak uyduya girilir. Bölgedeki tüm çizgisellikleri abartı ile ortaya çıkartır. - Çizgisellikler üzerinden sayısallaştırma yapılır. - Sayısal vektörüzerinden “gül diyagramları” yapılır.. - Gül diagramı ile ortaya çıkan hakim yön ile drenajdan ortaya çıkan gül diyagramındaki hakim yön karşılaştırılır. Uyduda çalışılan bölge geniş ölçekte incelenmeli, çevre ile bağlantılarına bakılmalı. Alan küçük olsa bile bölgenin hikâyesi bir hat ya da başka bir oluşumdan ileri gelebilir. Önce bütüne bakılmalıdır. Bunun faydası 3 ve 4. safhalarda görülecektir. NEDEN: Plaserlerde model hazırlanmalı; en eğimli dere kesişmelerinin fazla olduğu yerler tayin edilmeli. Jeoloji olarak uygun yerlerdeki topoğrafyalar alınmalıdır. Araziye gitmeden çalışılacak alan daralıyor. Kaya tiptektonik, cevher yayılımı, cevheri kolay bulduracak unsurlar belirlenir. Orman arazilerinde drenajlar görülmez. SRTM datası ile bölge modellemesi, gölge haritalaması (Shading) yapılmalıdır. II.SAFHA: Arama Safhası 1- Jip Jeolojisi a- Arazi planlaması yapılır, zaman ve masraf belirlenir. Plan yapılırken arazide her yere gidilmeli ve zamanın boşa harcanmaması sağlanmalı. Uydu görüntüleri ve diğer çalışmalar ile belirlenen unsurlar kontrol edilir. Jip jeolojisi sırasında ulaşımı zor olan yerlerden numune alınabilir,gerekirse kısa mesafeli tanıma sondajı yapılır (maliyet düşünülmelidir.) Çalışılan bölgede ormanlık alan var ise Orman İdaresi’nden alınan bölgenin 5000 lik hava fotoğrafı ve uydu çalışmasına ihtiyaç duyulur. Ormanlık alanda bulunan yollar ancak Orman İdaresi’nden alına harita veya hava fotoğrafında tam gösterilmektedir. Jip jeolojisi esnasında bu unsurlar faydalı olacaktır.

2- Numune alarak alan daraltma Uyarı: Numune alınırken koordinatlar mutlaka belirtilir. Örnek alınırken kopmuş örnekler numaralandırılmaz (taşınmış olabilir), saha da birebir kırılmış örnek alınır. Numune alınırken, yapılacak analizler düşünülerek miktarı da ona göre belirlenir. 2- Numune alarak alan daraltma Bölgede en umutlu yerlerden başlanarak, önce yüzey numuneleri alınıyor, analiz ediliyor, analizi umutlu olan yerlerden küçük derinlikli (5-10m) sondajlar yapılır. Önce tanıma sondajları yapılır, analizleri belli katlar için alınır. En çok koyu numunelerin görüldüğü yerlerden örnek olarak ortalama bir değer alınır. Alınan numunelerde; Tanıma Ayırma çalışmaları yapılır. Tanımadan numune ayrımı yapılamaz. Ayırma yapılırken, kimyasal formul ve tüm özellikler bilinmeli, daha sonra şemaya uygun ne yapılacaksa karar verilmeli Tüm küçük sondaj çalışmaları umut veriyor ise; GEÇİŞ SONUCUNDA 3. SAFHADA Manyetik çalışma En umutlu olan yerlere detay sondaj çalışması yapılır. Rezistivite çalışmaları DEVAM Çalışmayı Bitir Sonuç: Alan daraltma Tüm bu belirlenen unsurlar çalışmaya uygun mu değil mi belirlenir. Sonraki Safhaya Geçiş III. SAFHA: Daraltılan Alan Bölgesinde Detay Jeoloji Araştırmaları 1-Ön çalışma ile elde edilen veriler laboratuarda değerlendirilir. 2- Detay jeoloji çalışmaları yapılır. Detay manyetik ve rezistivite çalışmaları yapılır. En umutlu yerlerde sondaj gerçekleştirilir. Jeokimyasal Araştırmalar için: Mineral alımı jeokimyasal değerleri tek başına belirleyemez. Analiz için Referans olarak Acme Laboratuvarları gösterilebilir. 4A paketinde ana elementler ICP-ES ile iz ve nadir toprak elementleri ise (4B paketi) ICP-MS ile yapılmaktadır. 4A Grubu: SiO2, Al2O3, Fe2O3, CaO, Na2O, MgO, K2O, TiO2, MnO, P2O5,Cr2O3, LOI, C, S 4B Grubu: Au, Ag, As, Ba, Be, Bi, Cd, Co, Cs, Cu, Ga, Hf, Hg, Mo, Nb, Ni, Pb, Rb,Sb, Sc, Se, Sn, Sr, Ta,Th, Tl, U, V,W,U, Zn, Zr, La, Ce, Pr, Nd, Sm, U, Gd, Tb, Dy, Ho, Er, Tm, Yb, Lu Petrografik, Parlatma, Tipik jeokimya a- kaya için analiz a.1-iz element a.2.Nadir Toprak Element b- cevher analizi İzotop Sıvı kapanım Paleontolojik analizler alınan numunelerden yapılır. Tüm bu analizler sonucunda numunelerden mutlaka şahit numune kalmalı.

3- Bu kayalara ait jeokimyasal veriler alınıp, değerlendirilir (newpet, mimpet programları). Bu safhada tekrar arazi gidişleri olabilir. Aynı kişi ile yapılamaz, çünkü farklı görüş ve yorumlardan yararlanılmalıdır. Aynı kişi ile gidilmesi yanlış yorumlamalara götürür. Tüm bunların hepsi araştırmanın işletmeye geçmesini sağlayacak unsurlardır. SONUÇ Olumsuz Olumlu VAZGEÇ BİR SONRAKİ SAFHA IV. SAFHA: Bölgenin 3 boyutlu modellenmesi Üç boyulu yorumlama yapılır. Matematiksel hesaplamalar yapılır. Ekonomik özellikleri tam olarak belirlenir. Bölgede tatmin edecek detay analizler yapılır: Sondaj yerleri belirlenir, Ne kadar sondaj yapılacağı belirlenir Sondaj kayıtları tutulur, loglar hazırlanır. Üç boyutları GIS de hazırlanmalı Sondaj kayıtları için iki aşamaya çok dikkat edilmeli: a- Usul b- Boşluk 5. Yüzeyde yapılmış jeofiziksel çalışma ve karotlardan alınan veriler uygun ise sondaj delikleri daha derinlerde jeofizik çalışma ve denemelere fırsat verir. 6. Öğütme teknikleri, cevher kazama teknikler, boyutu belirlenir. (Öğütme için mikroskopik incelemeler önemlidir.) 7. Madeni çalıştırmak için belli husular belirlenmeli: Bölge tenör olarak uygun mu? Bölge rezerv olarak uygun mu? Bölge jeolojik olarak uygun mu? Bölge topografik olarak uygun mu? Bölge coğrafi konum açısından uygun mu? İşçi teminindeki güçlükler nelerdir? İklim faktörü Kimyasal impuriteler açısından bir fark var mı? Cevherdeki arz-talep nedir? Cevheri (siyasi olarak) satabiliyor musun? Yön- eylem araştırması 8. YAS problemi varsa belirlenir, 9. Tesis yerleri belirlenir 10. Su problemi 11. Cevher hazırlama testleri Bu işlem maden bitene kadar yapılır. Çünkü maliyet aylık değişir. Cevher terkedilinceye dek maliyet devam eder. 12. İşletme sınırı (cut of grade) belirlenir. Her safha tekrar gözden geçirilir. EKONOMİK / EKONOMİK DEĞİL Çalışmayı bitir! V. SAFHA:Rapor Sunum Safhası Piyasa iyi kollanmalı, Tüm kalan detay ve eksikler belirlenmeli (madenin sürekliliği için tamamlanması gereken detaylar). İŞLETİM