DOĞAL UNSURLARDAKİ UÇ DEĞERLER CANER ÇİMEN Çanakkale Lisesi Coğrafya Öğrt.

2007'de dünya rekor seviyede ekstrem hava olayları ile karşılaştıBM'in hava durumu ajansı, yıl başından bu yana, dünyanın pek çok bölgesinde olağan dışı seller, ısı dalgaları, fırtınalar ve ani soğumaları içeren rekor seviyede ekstrem hava koşullarının yaşandığını açıkladı.

Dünya Meteoroloji Örgütü, ilk gözlemlerin ayrıca Ocak ve Nisan aylarındaki küresel yer yüzeyi sıcaklıklarının bu aylarda şu ana kadar kaydedilmiş en yüksek seviyelere ulaştığını gösterdiğini bildirdi. DMÖ, küresel yer yüzeyi sıcaklıklarının Ocak ayı ortalamasından 1.89 derece ve Nisan ayı ortalamasından 1.37 derece daha sıcak olduğunu açıkladı. DMÖ'den Omar Baddour gazeteceilere, yalnızca Avrupa'da Nisan sıcaklıklarının ortalamanın 4 derece üzerinde olduğun düşünüldüğünü söyledi “

Baddour ayrıca şuanki durumun, küresel ısınmanın ilerleyişini ve nedenlerini izleyen BM'nin Devletarası İklim Değişimi Paneli'nde bilimadamları tarafından sunulan daha sık yaşanacak ekstrem hava olayları tahminleriyle uyuştuğunun altına çizdi. "2007 yılının bağlangıcı ekstrem hava olayları açısından çok aktifti."

Dünya üzerindeki buzullar sürekli olarak erimekte,dogal hayati ve temiz su kaynaklarini tehdit etmektedir.Global isinma modelinin öngördügü üzere, sera gazlarinin atmosfere saliniminin bu hizla devam etmesi durumunda , kutuplarda asiri isinmaya yol açmasi kacinilmaz olacak. Bu arada, artan okyanus sicakliklari da Antartika kiyilarina büyük miktarlarda isi tasiyacak

Antartika'daki sicaklik artisi denizdeki buzullarin erimesine sebep olacak. bu modern altyapiyi altüst etmenin yanisira pek çok ekosistemi, geleneksel yasama bicimlerini de yok edecek. Kutuplardaki erime, deniz seviyesinde büyük yükselmelere sebep olacak. Ekosistemler adaptasyon sistemlerine meydan okuyan zor bir testten geçerlerken, küçülen kar ve buz kütleleri yüzünden insanlarin ihtiyaci olan temiz su kaynaklari da azalacak.

Dünyanin son 10 bin yillik tarihinde, hava olaylari genelde tutarli bir cizgi izlemistir. Ne kadar seller, kurakliklar vs. de olsa uzun süren sakin dönemlerde birdenbire ortaya çikan yikici hava olaylari nadir görülmüstür. Bugün, doganin bu sakin ritmi bozulmustur.

20. yüzyilda, hava felaketlerinin sikligi çok artmistir 20. yüzyilda, hava felaketlerinin sikligi çok artmistir. 1990'lardaki hava olaylarinin sonucunda meydana gelen felaketlerin sayisi 1950'dekinin dört katidir, ekonomik sonuclari ise 14 kati daha yikici olmustur.

Günümüzde gözlemlenen siradisi hava olaylari: Sert kis firtinalari: 1970'lerin ortalarindan beri, Kanada'daki sert kis firtinalarinin sayisi ikiye katlanmistir. Modellerin öngördügüne göre bu firtinalarin sayisinda büyük artislar olacaktir. Bu da seyahatte zorluklar, maddi hasarlar ve kaza ölümlerine sebep olacaktir.

Ani yagislar: Amerika'da günlük aniden bastiran siddetli yagislar son 90 yilda %20 artis göstermistir. Bu yagislar ani sellere, kanalizasyon tasmalarina, erozyona, toprak kaymalarina, sonrasinda ise kurakliklara neden olmaktadir. Kanadali'larin modeline göre 50 yil içinde, bu ani yagislarin sikligi günümüzün iki katina çikacak ve %50 daha siddetli hale gelecektir.

Sicaklik dalgalari: Sicaklik dalgalarinin sikligi ve uzunlugu bütün dünyada artacaktir. Bütün dünyada "asiri" kabul edilen sicakliklar artik normal sayilacaktir. Ontario'da 30 derecelik hava sicakligi her yaz sadece 10 günken, 2050'de 50 güne çikacaktir. Bu asiri sicak dönemler hava kirliliginin etkisini artiracak ve ölümlere sebep olacaktir. Yukaridaki termal enerji haritasinda Hindistan ve Kuzey Afrika yer almaktadir. Bu sicaklik dalgasi, Pakistan'da 5-6 Mayis 2001 tarihlerinde 33 kisinin ölümüne sebep olmustur. sari renkte görünen bölgeler yüksek derecelerdeki termal enerjiyi göstermektedir. Dolu yagislari: Calgary'de büyük dolu firtinalarinin sikligi sekiz kati artmistir.1980'lerde her 4 yilda bir görülürken bu oran 1990'larda artik 2 senede bir görülür olmustur.Dolu firtinarlari arttikca, arabalara, binalara ve tarim ürünlerine gelecek zarar da çogalacaktir.

Kasirgalar: Sicakliklardaki artis yüzünden nemli alçak atmosfer kosullari büyük kasirgalarin siklasmasina sebep olacaktir, Kanada'da Pine Gölü'nde olusan ve ciddi hasarlara yol açan kasirga gibi.

Kontrol edilemeyen yanginlar: Son on yilda Kanada'nin boreal ormanlarinda çikan yanginlar ve böceklenme iki katina çikmistir. Birçok faktör etkili olmasina ragmen, en büyük artis isinin yükseldigi bölgelerde görülmüstür.Devam edecek sicaklik artisi mevsimler arasi büyük farkliliklara yol açacaktir. Yildirim düsmesinde %44'lik bir artis beklenmektedir ki bu da önmüzüdeki 59 yil içinde orman yanginlarinin %78 oraninda artmasi demektir.

Siradisi Felaketler: Kanada'da 1998'de meydana gelen büyük buz firtinasi gelecek felaketlerin bir habercisi idi. Normal kosullarda çok sert bir firtina sayilamayacak bu firtinanin felaket sonucu, inanilmaz derecede uzun sürmesi ve boyutlari idi. Kanada tarihindeki en büyük dogal felaket olarak 3 milyar dolar hasara yol açti.

Iklim degisimi gezegenimizdeki yasam modellerini degistirmektedir ve bilim adamlari bunun sonucunda pek çok türün yokoldugunu, göç ettigini ve dogal davranislarinda degismeler oldugunu bildirmektedirler. Degisen iklim bitkileri ve hayvanlari hayatta kalabilmek için göç etmeye zorlamaktadir. Ne yazik ki arastirmalarin sunu gösteriyor ki, insanlarin yol actigi iklim degisiminin hizina bitki türlerinin ancak onda biri yetisip eszamanli olarak göç edebiliyor. Daha da kötüsü, insan yerlesimleri ve altyapilari ekosystemlerin dogal yasam alanlarini izole parçalara bölmüs durumda. Iklim degisimi ise bu bölünmüs parçalari, içinde barindirdigi canlilar için yasanamayacak hale getirecek ve canlilarin buradan göç etme sanslari da kalmayacak.

Geleceğimizi koruyalım...