LOJİSTİK TERMİNOLOJİSİ İTHALAT SÜRECİ (Doğalgaz İthalatı)

İÇİNDEKİLER Doğalgaz nedir? Doğalgaz ihtiyacı neden doğmuştur? Doğalgaz kullanımın tarihsel süreci nasıldır? Türkiye’de doğalgaz piyasasının ithalat açısından durumu nedir? Doğalgaz Türkiye’ye nasıl geliyor? Özel sektörde doğalgaz ithalatı nasıl yapılıyor? Doğalgaz ithalatıyla ilgili bir örnek çalışma…

DOĞALGAZ Doğalgaz havadan hafif, renksiz ve kokusuz bir gazdır. Yerkabuğu içindeki fosil kaynaklı bir çeşit yanıcıdır. Bir petrol türevidir. Yakıt olarak önem sıralamasında ham petrolden sonra ikinci sırayı alır.

Doğalgazın dünyadaki en büyük rezervi Bağımsız Devletler Topluluğu’na aittir. İran, ABD, Kanada ve Hollanda diğer önemli doğalgaz üreticisi ülkelerdir.

İNSANOĞLUNUN DOĞALGAZ İHTİYACI NEDEN DOĞDU? Konutlarda ısınma ve soğutma amaçlı Konut ve ticarethanelerde büyük ocak ve fırınlarda pişirme amaçlı Ticari sektörde ısınma amaçlı Endüstriyel sektörde yakıt ve proses girdisi olarak Elektrik ve ısı üretiminde Ulaşım sektöründe yakıt olarak Radyal ısıtma ve doğalgazlı ev aletlerinin çalıştırılmasında kullanılmaktadır.

DOĞALGAZ KULLANIMININ TARİHSEL GELİŞİMİ Tarihsel kaynaklarda doğalgazın ilk kez M. Ö. 900’lü yıllarda Çin’de kullanıldığı görülür. II. Dünya Savaşı’ndan sonra enerji sektöründe ilk kez Amerika’da kullanılmıştır.

Türkiye’de doğalgaz kullanımı, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) tarafından 1970 yılında Kırklareli’nde bulunan Doğalgaz Sahalarında keşfedilen doğalgazın 1976 yılında Pınarhisar Çimento fabrikasında kullanılmasıyla başlamıştır.

1984 yılında Türkiye ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği arasında doğalgaz sevkiyatına ilişkin olarak imzalanan anlaşmanın ardından, Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) ile SSCB’nin doğalgaz ticareti konusunda yetkili kuruluşu SOYUZGAZ EXPORT arasında 1986 yılında 25 yıl süreli ve plato değeri yıllık 6 milyar m3 olan bir doğalgaz alım-satım anlaşması imzalanmıştır.

TÜRKİYE’DE İTHALAT AÇISINDAN DOĞALGAZ PİYASASININ MEVCUT DURUMU 1970’lerde kullanımına başlanan ve enerji talebindeki artışa paralel olarak sahip olduğu avantajlar nedeniyle kullanım oranı ve alanları gittikçe artan doğalgazın mevcut ve potansiyel kullanımının karşılanmasında yurt içi rezerv ve üretim miktarlarının oldukça sınırlı düzeylerde kalması Türkiye için doğalgaz ithalatını zorunlu hale getirmiştir.

TÜRKİYE’NİN DOĞALGAZ İTHALAT ANLAŞMALARI Mevcut Anlaşmalar Miktar (m3/yıl) İmzalanma Tarihi Süre (Yıl) Durumu Rusya Fed. (Batı) 6 14.02.1986 25 Devrede Cezayir (LNG) 4 14.04.1988 20 Nijerya (LNG) 1,2 09.11.1995 22 İran 10 08.08.1996 Rusya Fed. (Karadeniz) 16 15.12.1997 8 18.02.1998 23 Türkmenistan 21.05.1999 30 Devre dışı Azerbaycan 6,6 12.03.2001 15

TÜRKİYE’YE DOĞALGAZ NASIL GELİYOR? Ülkemize şu anda üç ayrı noktadan boru hatları ile doğalgaz gelmektedir: Trakya ve Karadeniz üzerinden gelen hatlarla Rusya’dan alınan gaz Türkiye’ye ulaşmaktadır. Doğu Anadolu Hattı ile İran ve Azerbaycan’dan alınan gaz Türkiye’ye ulaşmaktadır. Nijerya ve Cezayir’den denizyoluyla LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) Türkiye’ye ulaşmaktadır.

2005-2011 Yılları Doğalgaz İthalat Miktarları (milyon m3) YIL RUSYA İRAN AZERBAYCAN CEZAYİR NİJERYA SPOT LNG TOPLAM 2005 17.524 4.248 3.786 1.013 26.571 2006 19.316 5.594 4.132 1.100 79 30.221 2007 22.762 6.054 1.258 4.205 1.396 167 35.842 2008 23.159 4.113 4.580 4.148 1.017 333 37.350 2009 19.473 5.252 4.960 4.487 903 781 35.856 2010 17.576 7.765 4.521 3.906 1.189 3.079 38.036 2011 25.476 8.190 3.806 4.156 1.248 1.069 43.874

ÖZEL SEKTÖRDE DOĞALGAZ İTHALATI 2007 öncesi doğalgaz piyasa faaliyetleri BOTAŞ kurumunun tekelinde yürütülüyordu. 2007 yılından itibaren giderek artan bir eğilim içinde özel sektör de doğalgaz piyasasında faaliyet göstermeye başlamıştır. Doğalgaz Piyasası Kanunu’na göre doğalgaz piyasasında faaliyet gösterebilmek için bu piyasaya girmek isteyen tüzel kişilerin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan gerekli lisansları alması gerekmektedir.

Doğalgaz ithalatı, Maliye ve Gümrük-Ticaret Bakanlıklarınca çıkarılan Akaryakıt Tüketim Vergisi adındaki kanuna göre yapılır.

DOĞALGAZ İTHALAT LİSANSI ALMAK İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR İthalat yapacak teknik ve ekonomik güce sahip olunması, İthal edilecek doğalgazın kaynağı, rezervleri, üretim tesisleri ve iletim sistemi hakkında kesin bilgi ve garantinin bulunması, Her sene ithal edilecek doğalgazın yüzde 10’u kadar depolama imkanına sahip olunması hususunda depolama faaliyeti yapacak tüzel kişilerden kurumca belirlenen taahhüt ve garantilerin alınması, Ulusal iletim sisteminin gelişmesine ve güvenliğine katkıda bulunabilme yeterliliğine sahip olması, bu amaçla sistemin gelişmesini gerçekleştirecek tüzel kişilerin yatırımlarına ekonomik destek sağlayabilmesi.

AKFEL GROUP SAN. ve TİC. A. Ş. (Örnek) Akfel Group Sanayi ve Ticaret A.Ş. doğalgaz ithalatı ve iletimi faaliyetlerinde Türkiye Cumhuriyeti’nin belirlediği esaslara göre gerekli lisanslara sahip bir şirkettir. Akfel Group doğalgaz piyasasında faaliyet göstermek üzere şirketi içerisinde Enerco Enerji, Gastrans Enerji ve Akfel Gaz firmalarını kurmuştur.

Akfel Group ile Gazprom Şirketi (Rusya) 26. 11 Akfel Group ile Gazprom Şirketi (Rusya) 26.11.2012 tarihinde süresi 30 yılı kapsayan kapsayan bir doğalgaz alım sözleşmesi yapmıştır. Bu anlaşmayla Türkiye Cumhuriyeti’nden gerekli lisansları alan Akfel Group, BOTAŞ’ın Gazprom EXPORT ile 1988 yılında yaptığı 6 milyar m3’lük doğalgaz ithalatının 2,5 milyar m3’lük kısmı Akfel Group San. ve Tic. A.Ş.’ye devredilmiştir.

Ücretlendirme Akfel Group, Gazprom Şirketi ile yaptığı sözleşmede ithal ettiği her 1 m3’lük doğalgazın fiyatını 0,95 TL’den kabul etmiştir. Sözleşmeye göre Akfel Group ithalat bedelini her yılsonu geçmiş yılda aldığı m3 hesabına göre Gazprom Şirketi’ne ödeyecektir. Ödeme sözleşme uyarınca yapıldığı taktirde sözleşme kuralları gelecek yıl için aynen geçerlidir ancak ödemedeki sorunlarda Gazprom Şirketi doğalgaz ithalatını duraklatmak ve sözleşmeyi iptal etme haklarına sahiptir.

Doğalgazın İthal Aşaması Sözleşmenin konusu mal 2005 yılında Rusya’dan Türkiye’ye doğalgaz nakletmek için kurulan Karadeniz geçişli Mavi Akım Boru Hattı ile taşınacaktır. Doğalgaz Rusya’nın Novosibirsk Limanı’ndan Türkiye’nin Samsun Limanı’na iletilecektir.

Gazprom Şirketi’nin Mavi Akım ile birlikte Türkiye’ye naklettiği doğalgaz Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı’nın Silivri Sahası’nda Akfel Group ile TPAO arasındaki anlaşmaya göre TPAO’nun depolama lisansı uyarınca depolanacaktır. İthalatı tamamlanan doğalgaz, Akfel Group’un iletim lisansına göre son kullanıcıya aktarılarak satımı yapılacaktır.

TPAO’nun Silivri Depolama Sahası

KAYNAKÇA www.epdk.gov.tr www.botas.gov.tr www.tpao.gov.tr www.mevzuatdergisi.com www.gurselguracar.com www.akfelgroup.com