Yönetim Kurulu Başkanı İstanbul Ticaret Odası 7.Kobi Zirvesi Dr.TURGUT GÜR Yönetim Kurulu Başkanı «Kobiler için Rekabetçi Stratejiler ve Uluslararası İşbirliği İmkanları»   İstanbul Ticaret Odası 7.Kobi Zirvesi 16 Mart 2011 İstanbul 1

TYD Özel bir sivil toplum kuruluşu 1988 yılında kuruldu Turizm sektöründe yatırım yapan girişimcileri bir araya topladı Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) İş Konseyi Yönetim Kurulu Üyesi Üyelerinin faaliyet gösterdiği alanlar : Konaklama, havayolu taşımacılığı, yatçılık, turizm amaçlı taşımacılık, tur operatörlüğü, alışveriş ve eğlence merkezleri, golf tesisleri Konaklama sektöründe 300,000 yatak Havayolu taşımacılığında 25,000 koltuk 8,000 marina / yat kapasitesi İstihdama doğrudan katkısı 400,000 kişi Toplam yatırım portföyü 24 milyar US$ Türkiye’deki özel sektör turizm yatırımlarının 2/3’ünü temsil etmektedir. 2

TÜRK TURİZMİNDE TURİST SAYISI & TURİZM GELİRLERİ (1980-2010)‏ 10 seneleri bantla Turist Sayısı (milyon) Turizm Gelirleri (milyar $)

Turist Sayısı (Milyon) Turizm Gelirleri (Milyar $)

GERÇEKLEŞEN YILLIK ORTALAMA BÜYÜME ORANLARI (2000-2010)‏ Turist Sayısı Turizm Gelirleri Türkiye % 14,0 % 15,1 Dünya % 3,1 % 6,5 Kaynak : Dünya Turizm Örgütü (UNWTO)‏ Geçtiğimiz on yıllık dönem incelendiğinde, Türkiye’nin turist sayısı ve turizm gelirlerindeki artışın, Dünyadaki artışın çok üzerinde seyrettiği görülmektedir. 5

TÜRK TURİZMİNDE ÖNEMLİ KİLOMETRE TAŞLARI 1980 yılında Turizmi Teşvik Çerçeve Kararı yayınlanması, 1982 yılında 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu yayınlanması, 1983 yılı sonunda iktidara gelen Başbakan Turgut Özal’ın başlattığı Turizm Yatırım Hamlesi, (Arazi tahsisleri, yatırım indirimi, KDV muafiyeti) 1985 yılında turizmin “Kalkınmada Özel Önem Taşıyan Sektör” kapsamına alınması.

TÜRK TURİZMİNDE ÖNEMLİ KİLOMETRE TAŞLARI Devletin finansman desteği, 400 milyon dolar civarındaki nakdi hibe (Kaynak Kullanımı Destek Primi) ve Türkiye Kalkınma Bankası kaynaklı toplam 700 milyon dolar civarındaki uzun vadeli-düşük faizli yatırım kredilerinden oluşmuştur. (4 yılı ödemesiz, 20 yıl vadeli kredi). Bu finansman desteği, özel sektör yatırımlarını harekete geçirmiş, 1985’te 86 bin olan işletmedeki Bakanlık belgeli yatak sayısı, 1993’te 297 bine yükselmiştir. 8 yıl içinde turizm yatırımcıları 10 milyar dolarlık yatırım gerçekleştirmiş, 211 bin yeni yatak üretmiştir. (Yılda ortalama 26 bin yeni yatak) Bu başarının altında turizm yatırımlarına verilen ve gerçekleştirilen yatırımlara % 10’luk katkı sağlayan devletin finansman desteği vardır.

Devletin finansman desteğinin,1993’ten sonra azaltılması ve tedricen kaldırılması, turizm yatırımlarında düşüşlere neden olmuştur. 1994-2000 arasında üretilen yeni yatak sayısı 78 bin olmuştur. 1985-1993 arasında yılda ortalama 26 bin yatak inşa edilirken, 1994-2000 arasında bu rakam yılda 13 bine gerilemiştir. 2000 yılında işletmedeki yatak sayısı 375 bine ulaşmıştır. Turizm sektöründe 2000’de 10,4 milyon olan turist sayısı 2010’da 28,6 milyona, turizm geliri ise 10 yıl içinde 7,6 milyar dolardan 20,8 milyar dolara yükselmiştir. 2000 ile 2010 arasında gerek turist sayısı gerekse turizm geliri açısından rakamlar neredeyse üçe katlanmıştır. Bu hızlı büyüme bir yandan sektördeki mevcut firmaların sermaye birikimini artırırken, bir yandan da diğer sektörlerden turizme sermaye akışını beraberinde getirmiştir. Enflasyon oranlarının gerilemesi kredi maliyetlerini aşağıya çekip yurtiçi finansman olanaklarını kolaylaştırmış, diğer yandan ise yurtdışı kaynaklı kredi kullanımını yaygınlaştırmıştır.

YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI HAKKINDA KARARIN UYGULANMASINA İLİŞKİN TEBLİĞ (TEBLİĞ NO:2009/1) (28.07.2009 – 27302) Temmuz 2009’da uygulamaya giren yeni teşvik sistemi, yatırımların geri dönüş sürelerini kısaltarak özellikle Anadolu’da turizm yatırımlarının artmasında kilit faktör olmuştur. I. BÖLGE: İstanbul, Ankara, İzmir, Eskişehir, Bilecik, Bursa, Yalova, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Kırklareli, Edirne, Tekirdağ. II. BÖLGE: Adana, Mersin, Denizli, Aydın, Muğla, Antalya, Isparta, Burdur, Balıkesir, Çanakkale. III. BÖLGE: Zonguldak, Karabük, Bartın, Manisa, Afyon, Uşak, Kütahya, Konya, Karaman, Gaziantep. Kayseri, Sivas, Yozgat, Kahramanlaraş, Hatay, Osmaniye, Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir, Samsun, Tokat, Amasya, Çorum. IV. BÖLGE: Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane, Malatya, Kastamonu, Sinop, Çankırı, Ardahan, Kars, Iğdır, Ağrı, Van, Hakkari, Şırnak, Siirt, Bitlis, Muş, Erzurum, Bayburt, Bingöl, Batman, Mardin, Diyarbakır, Tunceli, Erzincan, Elazığ, Adıyaman, Şanlıurfa, Kilis, Çanakkale ili Bozcaada ve Gökçeada ilçeleri

Bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar I ve II. bölge; gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi, yatırım yeri tahsisi ve 31/12/2010 tarihine kadar yatırıma başlanılması halinde sigorta primi işveren hissesi desteğinden, III ve IV.bölge; gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, vergi indirimi, yatırım yeri tahsisi, sigorta primi işveren hissesi desteği ve faiz desteğinden yararlanabilir. Faiz desteği oranları ve tutarları Bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar için bankalardan kullanılacak en az bir yıl vadeli kredilerin teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının  %70’ine kadar olan kısmı için ödenecek faizin veya kar payının; III. bölgede yapılacak yatırımlarda Türk Lirası cinsi kredilerde 3 puan, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde 1 puan, IV. bölgede yapılacak yatırımlarda Türk Lirası cinsi kredilerde 5 puan, döviz kredileri ve dövize endeksli kredilerde 2 puan, Faiz desteği tutarı proje bazında azami; III ve IV. bölgede yapılacak yatırımlar için beşyüz bin Türk Lirası,

Sigorta primi işveren hissesi desteği Aylık Prim ve Hizmet Belgesinde bildirilen ortalama işçi sayısına ilave edilen istihdam için ödenmesi gereken sigorta primi işveren hissesinin asgari ücrete tekabül eden kısmı aşağıda belirtilen sürelerde Hazinece karşılanır. Bölgeler 31.12.2010 tarihine kadar başlanılan yatırımlar 31.12.2010 tarihinden sonra başlanılan yatırımlar I 2 yıl - II 3 yıl III 5 yıl IV 7 yıl

Büyük Ölçekli Yatırımlar Yatırım Katkı Payı, Kurumlar veya Gelir Vergisi İndirimi Teşvik belgesi kapsamında 31/12/2010 tarihine kadar yatırıma başlanması halinde aşağıda belirtilen indirim oranları ile yatırıma katkı oranları uygulanır.   İndirimli vergi uygulamasına yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren başlanılır ve indirilen Kurumlar veya Gelir Vergisi tutarı yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar devam edilir.   Bölgesel Uygulama Büyük Ölçekli Yatırımlar Bölgeler Yatırıma Katkı Oranı (%) Kurumlar veya Gelir Vergisi İndirim Oranı (%) I 20 (10) 50 (25) 30 (25) II 30 (15) 60 (40) 40 (30) III 40 (20) 80 (60) 50 (40) 80 (60) IV 60 (25) 90 (80) 70 (45) 90 (80) Not : 01.01.2011 tarihinden itibaren ( ) parantez içindeki yüzde oranları geçerlidir.

YENİ YATAK YATIRIMLARININ BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI TEŞVİK BELGESİ ALAN YENİ YATAK YATIRIMLARININ BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI (2009-2010) 2009 Yatak Sayısı % Pay 2010 Antalya 9.426 29,9 16.202 26,3 Muğla 1.602 5,1 3.504 5,7 İstanbul 5.858 18,6 5.845 9,5 İzmir 522 1,7 2.121 3,4 Aydın 422 1,3 813 Diğer 13.733 43,5 33.090 53,7 Toplam 31.563 100,0 61.575 Kaynak : Hazine Müsteşarlığı‏

Genel teşvik mekanizmasının dışında turizm sektöründeki KOBİ’ler için Türkiye Kalkınma Bankası (TKB) ve Eximbank kaynaklı yatırım ve işletme/pazarlama kredileri mevcuttur. Örneğin Türkiye Kalkınma Bankası Avrupa Yatırım Bankası kaynaklı krediler ile turizm sektöründeki KOBİ’lere maksimum 12,5 milyon euroya kadar yatırım kredisi vermektedir. Bunun dışında TKB kendi kaynaklarıyla turizmde sabit yatırım tutarının bir kısmı kadar, proje verimliliği esas alınarak, kredi sağlamaktadır. Yurtdışı fuarlar, turizm firmaları için çok önemli pazarlama ve tanıtım araçlarıdır. Eximbank, Yurtdışı Fuar Katılım Kredisi ile fuar giderlerinin % 80’lik bölümü için (üst limit 1 milyon TL olmak üzere) kredi vermektedir. Bunun dışında Eximbank, Turizm Kredisi adı altında (maksimum 8 milyon dolara kadar) pazarlama ve işletme amaçlı kredi imkanı sağlamaktadır.

Eximbank Yurtdışı Fuar Katılım Kredisi için % 100 teminat istenmektedir. Kredi vadesi maksimum 18 ay, faiz oranı % 6,25 - % 6,75 arasındadır. Eximbank Turizm Kredisi için % 100 teminat istenmektedir. Vade maksimum 18 aydır. Faiz oranları döviz kredisi için (geri ödeme süresi ve kredi miktarına göre) Libor + 1 ile Libor + 2,75 arasında değişmektedir. TL kredilerindeki faizler ise % 6 ile % 8,25 arasındadır. Türkiye Kalkınma Bankası’nın verdiği yatırım kredilerinde, kredilendirme oranları, vadeler ve faizler Banka tarafından yapılan değerlendirmeler sonucu belirlenmektedir. Özel bankalar, sektördeki KOBİ’lere Özel Turizm Destek Paketleri üretmektedir. Nakit dengesine özgü, ölü dönemde ödemesiz bu krediler değişik alternatiflere sahiptir. Daha büyük hacimli yatırım kredileri ise 6-7 yıl vadeli olmaktadır.

TÜRKİYE TURİZMİNDE YENİ YATIRIM HAMLESİ TABLOSU (2010-2023) MEVCUT DURUM (2009) ÖNGÖRÜLEN YATIRIM (2010-2023) BAKANLIK BELGELİ BELEDİYE BELGELİ MEVCUT KAPASİTE YENİ YATIRIM TOPLAM KAPASİTE YENİ YATIRIM TUTARI (MİLYAR $) KONAKLAMA (*) 600.000 400.000 1.000.000 500.000 1.500.000 14.0 MARİNA 25 - 40 65 2.0 YAT BAĞLAMA KAPASİTESİ 10.000 20.000 30.000 GOLF TESİSLERİ 15 35 50 0.5 UÇAK SAYISI 250 500 6.0 UÇAK KOLTUK KAPASİTESİ 45.000 55.000 100.000 KONGRE / FUAR AVM / EĞLENCE / SPOR TESİSLERİ KRUVAZİYER LİMANLARI 1.5 YATIRIM TOPLAMI 24.0 (*) Termal / Sağlık dahil

2023 YILINA DOĞRU TYD HEDEFLERİ YILLAR TURİST SAYISI DEĞİŞİM % TURİZM GELİRLERİ (MİLYON) (MİLYAR $) 2010 29 8 21 2011 31 7 23 2012 33 6 24 2013 35 26 2014 37 28 2015 39 30 2016 42 32 2017 44 9 2018 47 38 2019 50 2020 52 5 45 2021 55 10 2022 57 2023 60 5% 10% TOTAL 611 6% 509 8%