TÜRKİYE’DE ATIK YÖNETİMİ 2008

Yasal Çerçeve Yıl Kanun 1981 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu 1991- (Değ:2006) 2872 sayılı Çevre Kanunu 2003 4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Kuruluş Kanunu 2004 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 2005 5393 sayılı Belediye Kanunu Yönetmelik 1991 Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 1993- (2005) Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 1995-(2005) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği 2004-(2007) Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 2006 Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği 2007 Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik 2008 EEE’de Tehlikeli Maddelerin Azaltımı Yönetmeliği

Yasal Çerçeve Yıl (2004 öncesi) Yönetmelik 1991 Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 1993 Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 1995 Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Yıl (2004 ve sonrası) 2004 Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği 2004-2007 Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (Revize) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 2005 Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Revize) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Revize) Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği 2006 Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği 2007 Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik 2008 EEE’de Tehlikeli Maddelerin Azaltımı Yönetmeliği

Yasal Çerçeve Yıl Uluslar arası Sözleşme 1994 Basel Sözleşmesi Tebliğ 2005 Atıkların Ek Yakıt Olarak Kullanılmasında Uyulacak Genel Kurallar Hakkında Tebliğ 2008 Pil ve Akümülatörlerin İthalat Denetimlerine Dair Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (2008/15) Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atıkların İthalatına Dair Dış Ticarette Standardizasyon Tebliği (2008/3)

Avrupa Birliği Mevzuatına Uyum Planı Taslak Yönetmelik adı Yürürlüğe giriş için planlanan (yıl/çeyrek) Atık Çerçeve Yönetmeliği 2008/2 Düzenli Depolama Yönetmeliği 2008/3 Yakma Yönetmeliği Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (revizyon) Atıkların Taşınımı Yönetmeliği 2008/4 Hurda Araçlara İlişkin Yönetmelik Atık Elektrik-Elektronik Ekipmanlara İlişkin Yönetmelik Maden Atıklarına İlişkin Yönetmelik

“Hava Kalitesi, Kimyasallar ve Atık Alanında Türkiye’ye Destek Projesi” Atık Alt Bileşeni -“2003 Mali İşbirliği PHARE Programı - Twinning 8 Eylül 2004 – 30.11.2006 Bütçe: 1,4 milyon € Atık Çerçeve Direktifi, Düzenli Depolama Direktifi, Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi, Tehlikeli Atık Direktifi, Yakma Direktifi ve Atıkların Taşınımı Direktifi’nin ulusal mevzuata aktarılması amaçlanmış ve ilgili yönetmelikler hazırlanmış, mevcut yönetmeliklerin revizyonu sağlanmış ve uygulama için stratejik eylem planları oluşturulmuştur.

“Türkiye’de Çevre Alanında Program Geliştirme-2004 Özel Atık Yönetimi AB Twinning Projesi” 30.11.2005-31.12.2007 (31 Mayıs 2008 ‘e kadar uzatılmıştır.) Bütçe:1,5 milyon€ İçeriği : Atık Katalogu (2000/532/EC), Atık Yağlar (75/439 EEC), PCB/PCT (96/59/EC), Kullanılmış Pil ve Akümülatörler (91/157/EEC, 98/101/EC) ve Ömrü Dolmuş Araçlar (2000/53/EC) direktiflerinin ülke mevzuatımız ile uyumlaştırılması ve teknik kılavuzlar ile uygulama planlarının hazırlanmasını kapsamaktadır.

Nüfus dağılımı Toplam Nüfus Şehir Nüfusu Kırsal Nüfus Hizmet Edilen Nüfus * 2000 Yılı Nüfus Sayımı 67.803.927 44.006.274 23.797.653 64.234.279 2007 Yılı Nüfus Sayımı 70.586.256 49.747.859 20.828.397 67.460.496 2007 Yılı Toplam Belediye nüfusu: 58.538.501 (Toplam nüfusun yaklaşık olarak %83’ü) *[Hizmet Edilen Nüfus = Şehir Nüfusu + (0,85 * Kırsal Nüfus)]

Belediye türlerine göre dağılım

Kişi başına atık oluşumu (2006) Atık miktarı (2007) Model Bölgeleri 2006 yılı birim atık oluşumu (kg/kişi-gün) 1a 1,15 1,28* 1b 1,12 1,24* 1c 1,1 1,16* 2a 2b 0,9 1* 2c 0,85 0,94* 2d 0,9* 2e 3a 3b 3c 0,75 0,8* Ortalama 0,95 1,06* Nüfus Atık (ton/yıl) Toplam 70.586.2586 27.521.975 Hizmet edilen 67.460.496 26.374.736 Kaynak: Katı Atık Ana Planı Projesi * Atıklar belediye tarafından toplanmadan önce, kaldırıma bırakıldıklarında bazı kişilerce ayrıştırılmaktadır. Bu nedenle Büyükşehirlerde yaklaşık %10 , diğer illerde %5 oranında kayıp olduğu kabul edilmiştir.

Atık Kompozisyonu Kaynak: Katı Atık Ana Planı Projesi Biyobozunur atık; mutfak atıkları, kağıt, karton, hacimli karton, park ve bahçe atıkları, yanabilir hacimli atıklardır.

Katı Atık Kompost Tesisleri İLLER Kapasite (ton/yıl) İşlenen Atık Miktarı (ton/yıl) İZMİR 182.000 91.250 İSTANBUL 360.000 162.000 ANTALYA-Kemer 54.750 45.000 DENİZLİ 3.000 1.000 TOPLAM 599.750 299.250

Atık projeksiyonu, milyon ton (2008-2012)

Geri kazanılması gereken ambalaj atığı miktarı (2008-2012) 14

Katı Atık Miktarı ve Bertarafı

Atıkların Yönetmeliğe uygun olarak bertaraf edileceği nüfus (2007-2012)

Tıbbi Atık Miktarı TOPLAM 2007 yılında yataklı ve ayakta tedavi hizmeti veren sağlık kuruluşlarında oluşan tıbbi atık miktarı Tıbbi Atık Miktarı (ton/gün) (ton/yıl) Yataklı Tedavi Kurumları 212,58 77593,21 Ayakta Tedavi Hizmetleri 25,68 9375,09 TOPLAM 238,26 86968,3

Tıbbi Atık Projeksiyonu (2007-2012) *Tıbbi atık projeksiyonunda, Sağlık Bakanlığı tarafından önümüzdeki yıllarda yapılması planlanan ilave yatak yatırımları esas alınmıştır. *Ortalama yatak doluluk oranı % 65 olarak kabul edilmiştir. *Poliklinik hizmetlerindeki yıllık artış oranı % 15 olarak kabul edilmiştir.

Tıbbi Atık Bertarafı

Tehlikeli atık miktarına ilişkin genel durum Tahmini Tehlikeli atık miktarı 4-5 milyon ton/yıl.(resmi rakam ile tahmini rakam arasındaki fark ,atık üreticisi tarafından atığını gönderecek tesis bulunamamasından ve denetlemelerin yetersizliğinden dolayı deklere edilmemesidir) Yukarıdaki tablodaki dağılım tahminidir. Her yıl deklere edilen atık miktarı artmaktadır.

Genel Durum Sayı Lisans almış işletmelerin sayısı Ara Depolama Tesisi 2 Geri Kazanım Tesisi - Geçici Çalışma İzni - Lisans 47 51 Ek Yakıt Kullanım Lisanslı Tesis(çimento ve kireç fabrikaları) 22 Tehlikeli Atık Taşıma Lisansı - Firma - Araç 219 512 Veriler: Kasım 2007

Lisanslı bertaraf tesisleri ve kapasiteleri Genel Durum Lisanslı bertaraf tesisleri ve kapasiteleri Firma Adı Kapasite İZAYDAŞ (Yakma) 35.000 ton/yıl PETKİM (yakma) 17.500 ton/yıl TÜPRAŞ (Yakma) (kendi atıkları için) 7.750 ton/yıl ERDEMİR (depolama) 6.084 ton/yıl İSKEN (depolama)* 11.000 ton/yıl Veriler: Kasım 2007

Toplam Kapasite (ton/yıl) Genel Durum Lisanslı geri kazanım tesis sayısı ve toplam kapasiteler Geri Kazanım Kodu Lisanslı Tesis Sayısı Toplam Kapasite (ton/yıl) R1 (Enerji geri kazanımı)(çimento ve kireç tesisleri).Bu tesislerin kapasiteleri teoriktir.Bir çoğu atık yakmak için gerekli yatırımı yapmamalarından dolayı lisansları kapsamındaki atıkları bertaraf edememektedir. Az miktarda tesis atık kabul etmekte bunlarda sınırlı miktar ve türde atık kabul edebilmektedir. 22+1 527.460 R2 (Solvent geri kazanımı) 3 9.350 R3 (Solvent dışı organik madde ıslahı) 7 17.477 R4 (Metal ve bileşiklerinin ıslahı) 17 113.442 R5 (Anorganik Madde ıslahı) 4 1.955 R9 (Atık yağ rafinasyonu) 11 82.452 R11 (R1-R10 bakiye atıklarının geri kazanımı) 14.570 R12 (R1-R11 için ön işlem) 24.415 TOPLAM 75 791.121 Veriler: Haziran 2007 19 Haziran 2008 REW-İstanbul

Lisanslandırılan Miktar (ton/yıl) Genel Durum Tehlikeli atıkları ek yakıt olarak kullanma lisansı almış tesislerin (çimento ve kireç fabrikaları)atık türlerine göre toplam teorik kapasiteleri Atık Türleri Lisanslandırılan Miktar (ton/yıl) I. ve II. Kategori Atık Yağ 214.226 Kullanılmış Lastik 106.458 Kontamine Atık 61.884 Atık Plastik 51.866 Petrol Rafineri Atığı 24.120 Petrol Dip Çamuru 18.902 Boya Çamuru 16.964 Sıvı Yakıt Slaçı 4.020 Toplam 498.440 Veriler: Kasım 2007

Fiili Kapasite Kullanımı (ton) Genel Durum 2006 Yılında Gerçekleşen Kapasite Geri Kazanım Kodu Fiili Kapasite Kullanımı (ton) R1 (Enerji geri kazanımı) 15.480,11 R2 (Solvent geri kazanımı) 2.805 R3 (Solvent dışı organik madde ıslahı) 7.865 R4 (Metal ve bileşiklerinin ıslahı) 73.837 R5 (Anorganik Madde ıslahı) 1.007 R11 (R1-R10 bakiye atıklarının geri kazanımı) 5.310 R12 (R1-R11 için ön işlem) 14.510 TOPLAM 120.814,11

Atık Yağ Envanteri

Atık Akü Envanteri

Atık Pil Envanteri

Tehlikeli Atık Bertaraf Planı Bölgesel planlama çerçevesinde oluşturulan bertaraf tesisi kurulması gereken bölgeler