Prof. Dr. Ahmet İNCEKARA 15-17 Ekim 2010 Azerbaycan/Bakü Küreselleşme Sürecinde Kafkasya ve Orta Asya III. Uluslararası Konferansı “Azerbaijan-Turkish Economic Relation and Future Perspectives in the Globalization Process” Prof. Dr. Ahmet İNCEKARA 15-17 Ekim 2010 Azerbaycan/Bakü

Azerbaycan Genel Bilgiler

Azerbaycan’ın Temel Makroekonomik Göstergeleri

Azerbaycan GSYH

Azerbaycan’ın Büyüme Oranları

Azerbaycan’ın Enflasyon Oranları

Azerbaycan’da GSYH’nın Sektörel Dağılımı (2008)

Azerbaycan’ın Dış Ticareti

Azerbaycan’ın Dış Ticaretinde Başlıca Kalemler

Azerbaycan’ın Dış Ticaretinde Başlıca Ülkeler

Türkiye-Azerbaycan Ticari ve Ekonomik İlişkileri Türkiye ve Azerbaycan arasında son yıllarda yapılan ticari ve ekonomik nitelikli anlaşmalar: Ticaret, Ekonomik ve Teknik sbirligi Anlasması (01.11.1992 - Ankara) Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlasması (09.02.1994 -Ankara) Yatırımların Karsılıklı Tesviki ve Korunması Anlasması (09.02.1995 - Ankara) Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı Protokolleri KEK I. Dönem (26.2.1997, Ankara) KEK II. Dönem (30.3.2001, Bakü) KEK III. Dönem (14.4.2005, Ankara) KEK IV. Dönem (28.07.2006, Bakü) KEK V. Dönem (11.04.2008, Ankara)

Türkiye-Azerbaycan Ticari İlişkileri

Türkiye-Azerbaycan İhracatının Fasıllara Göre Dağılımı (ilk 10 Fasıl)

Türkiye-Azerbaycan İthalatının Fasıllara Göre Dağılımı (ilk 10 Fasıl)

Türkiye’deki Uluslararası Sermayeli Firma Sayılarının Ülkelere Göre Dağılımı

Türkiye’de faaliyette bulunan Azerbaycan firmalarının sayısı 2005 yılından günümüze kadar sürekli artış göstermiştir. Ancak bugün gelinen son noktada 2009 yılı itibariyle Azerbaycan firmalarının Türkiye’deki toplam yabancı firma sayısı içindeki payı %5,6’dır. Bu oran oldukça düşük olup ileriki dönemde ilişkilerin arttırılarak gerekli kolaylıkların sağlanması sonucunda Azerbaycan firmalarının ülke içindeki yatırımlarının arttırılması gerekmektedir.

Türkiye’deki Uluslar arası Sermayeli Firmaların Sermaye Büyüklükleri Açısından Ülkelere Gör Dağılımı

Türkiye’de faaliyette bulunan Azerbaycan firmalarının yaklaşık %39,3’ü 50 bin $ altındaki sermayeye sahip firmalardan oluşurken, %38,7’si 50 bin $ ila 200 bin $ arasındaki değere sahip firmalardan, %13,7’si 200 bin $ ila 500 bin $ arasındaki değere sahip firmalardan ve %8,3’ü 500 bin $ üzerindeki değere sahip firmalardan oluşmaktadır.

Türkiye'de Faaliyette Bulunan Yabancı Sermayeli Firmalarının Sektörel Dağılımı (2010)

Türkiye-Azerbaycan Ticari ve Ekonomik İlişkilerinde Karşılaşılan Sorunlar ve Geleceğe Yönelik Çözüm Önerileri Azerbaycan’a yatırım yapan ve faaliyet gösteren işadamlarımıza dahi en fazla bir yıllık vize verilmektedir. Bu iki ülke arasındaki ekonomik ilişkileri önemli ölçüde etkilemektedir. Bu kısa süreli vize sorunun en kısa sürede kaldırılması gerekmektedir. Azerbaycan’a sadece yatırım amaçlı getirilen alet ve edevat için gümrük vergisi muafiyeti uygulanmaktadır. Üretim için getirilen, hammadde ve yarı mamul mallara da muafiyet uygulanması yeni yatırımları teşvik edecektir. Toptan ve perakende satışlarda fazladan ödenen KDV’nin tahsil mekanizmasının yeterli etkinlikte kullanılamaması söz konusudur. Bunun için fazla ödenen KDV’nin ithalatta ödenen KDV ile mahsuplaştırılması çözüm olabilecektir.

Azerbaycan gümrüklerindeki depo ve antrepoların yetersiz olması ciddi sorunlara yol açmaktadır. Ayrıca Türkiye’den gelen Türk menseli malların Azerbaycan sınır kapılarında bekletilmemesi ve yükün iç gümrüğe gitmesini sağlamak için gereken işlemlerin daha hızlı yapılması arzu edilmektedir. Azerbaycan ile yapılan ticarette nakliye önemli bir maliyet unsurudur. Alınan yüksek yol vergileri ve İran’ın uygulamakta olduğu tonaj sınırlamaları ve yollardaki gecikmeler, ilave maliyetler getirmektedir. bu ek maliyet unsurlarının en kıs zamanda düşürülmesi gerekmektedir. Yurtdışına para transferlerinde ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır. Azerbaycan, Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) üyeliğin şartlarından olan IMF’ in 8. maddesine dahil olmak için çalışmalarına devam etmektedir. Para transferi ile ilgili sınırlamaları ve problemleri çözecek olan bu uygulama ile döviz rejiminde daha fazla liberalleşme mümkün olacaktır.

Azerbaycan’da bankaların isletmelere verebilecekleri krediler, akreditif ve teminat mektupları konusunda yasal düzenlemeler yetersizdir. Gerekli yasal düzenlemelerin en kısa zamanda yürürlüğe koyulması gerekmektedir. Azerbaycan mahkemelerince verilen kararların icrasında sorunlar yaşanmaktadır. İki ülke arasında işadamlarının sorunlarına ilişkin çözümler bulacak bir Tahkim Müessesesine ihtiyaç duyulmaktadır. Ticaret Kanunu, Borçlar Kanunu, Banka Faaliyeti Hakkında Kanun gibi dış ticaret açısından önem arz eden yasal konularda boşlukların olması iki ülke arasındaki ticari ilişkilerde ortaya çıkan sorunların çözümünü zorlaştırmaktadır. Bu konuyla ilgili gerek yasal gerekse kurumsal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir.

Taahhüt alanında proje finansmanının temininde yaşanan bazı güçlükler söz konusudur. Ayrıca sürdürülmekte olan inşaat projelerinde gerekli olan çimento ve inşaat demiri tedarikinde güçlükler yaşanmaktadır. Azerbaycan’daki iç üretim, pazarın ihtiyacını karşılayamadığından zaman zaman inşaatların durması söz konusu olmaktadır. Azerbaycan perakende sektöründe uygulanan ve faturasız satısı da teşvik eden sadeleştirilmiş vergi sistemi, sektörde haksız rekabet yaratmaktadır. Ramstore gibi kurumsal firmaların Azerbaycan’da büyüyememelerinin en büyük nedeni bu sistemdir. Bu sistemin günün şartlarına uygun hale getirilmesi gerekmektedir.

Türkiye-Azerbaycan’da Gelecekte İşbirliği İmkanları Serbest piyasa ekonomisine geçiş sürecinde olan Azerbaycan, kurumsal altyapısını oluşturmaya ve sınaî eksikliklerini tamamlamaya çalışmaktadır. Fabrikaların bir çoğu hammadde, yardımcı madde ve teçhizat temin edilememesi nedeniyle yarım kapasite ile çalışmaktadır. Hammadde ve sermaye temini Türk firmalarının faaliyetleri için imkan yaratmaktadır. Ülkede yapılan ekonomik reformlar, makro-ekonomik istikrarın yerleşmeye başlamasını sağlamıştır ve yatırım ortamı da gittikçe daha olumlu bir hale getirmektedir. Azerbaycan, petrol ve doğalgaz gelirlerini, diğer sektörlerin kalkındırılması için kullanmayı amaçlamaktadır ve bu doğrultuda bir fon oluşturulmuş ve gerekli düzenlemeler yapılmıştır.

Bu gelişmeler ışığında Azerbaycan’da ön plana çıkan ve yabancı yatırımcılar için önemli potansiyel arz eden sektörler şunlardır: Bilişim: Dijital telefon sistemleri, postanelerin modernizasyonu, yazılım ve donanım üretimi, güvenlik sistemleri, özelleştirmeler. Gıda sektörü: Tavuk eti, süt ve süt ürünleri, makarna, bisküvi, şekerleme, çikolata, narenciye, bira, işlenmiş gıda, et ürünleri, alkolsüz içkiler. İmalat sektörü: Binek araçları, otomobil lastikleri, yan sanayi, bisiklet, motosiklet, beyaz eşya, kahverengi eşya, oyuncak. İnşaat malzemeleri: Çimento, demir, kereste, elektrik malzemeleri, havalandırma sistemleri, demir-çelik boru ve dirsekler, izolasyon malzemeleri, aksesuarlar, vanalar, prefabrik yapılar.

Kimya: Plastik ve plastik ürünleri, lastik, gübre, inşaat kimyasalları, boya ve koruyucular, kağıt ve karton, sanayi tipi temizlik malzemeleri. Sağlık: ilaç, eczacılık ürünleri, tıbbi cihazlar, dişçilik ürünleri, sarf malzemeleri. Tarım: Tohum, tarım makineleri, ilaçlar ve kimyasallar, fide ve fidanlar, laboratuar aletleri, servis, sulama sistemleri. Tekstil: Pamuk ipliği, deri ve deri mamulleri, ayakkabı, iş güvenliği malzemeleri, konfeksiyon, spor giyim.

Türkiye Azerbaycan ekonomik ilişkileri beklenen ve istenen düzeyde değildir. Kafkaslarda güçlü ve kalıcı barışın temel dayanağı Azerbaycan Türkiye ve diğer bölge ülkelerin arasındaki karşılıklı kazancın yükseltilmesini esas alan ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi olacaktır. Geliştirilen Kafkasya bölgesi ekonomik ilişkilerinin Orta Asya Türk Cumhuriyet’lerini kapsayacak şekilde verimli bir entegrasyona dönüştürülmesi, bir bütün olarak toplumsal ilişkileri güçlendirecek ve bölge/dünya barışına katkı yapacaktır. Bu anlamda alınabilecek en önemli kararların başında Türkiye Azerbaycan ve diğer ilgili ülkeler arasındaki ekonomik iş ve işlemleri engelleyen faktörleri ortadan kaldırmaktır.

TEŞEKKÜRLER