SAĞLIK BAKANLIĞI TAMAMLAYICI BESLENME PROGRAMI Dr. Sema ÖZBAŞ ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AİLE PLANLAMASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

Beslenme, ağız yolu ile alınan besinlerin gastrointestinal sistemde önce sindirilmesi, besin öğelerinin daha sonra emilerek vücut tarafından kullanılmasıdır

Bebeklik ve Erken Çocukluk Yaş Grubu (0 - 3 yaş), Optimal büyüme Optimal sağlık (mikrobesin eksiklikleri / çocukluk yaş grubu hastalıkları) Davranış gelişimi için çok önemli ve kritik bir dönem Çocukluk ve erişkin yaş gruplarında minimal hastalık riski ve spektrumu da Optimal Beslenme ile yakından ilişkili International Symposium - Early Nutrition Programming in Human and Animal Models. 23rd April 2008, GRANADA Early Nutrition Programming & Health Outcomes in Later Life: Obesity & Beyond, 20 - 21 April 2007, BUDAPEST

Çocukluk yaş grubunda çocuk sağlığı ve sağlıklı büyümesi için optimal beslenmenin temel özellikleri, 6 ay boyunca sadece anne sütü 6. aydan sonra uygun besinlerle ek beslenmeye geçilmesi ve 24 ay süreyle anne sütüne devam edilmesi

Anne sütünün en az 2 yaşına kadar verilebildiğinde, bebeğin ihtiyacını karşılayan en önemli besin ögesi kaynağı olmaya devam ettiği gösterilmiş Anne sütü ilk 6 ayda bebeğin ihtiyacının %100’ ünü, 6-12 ayda bebeğin ihtiyacının %50’ sini ve 12.aydan itibaren de %30’ unu karşılar

Anne sütü ne kadar sürdürülmelidir? Gelişmekte olan ülkelerde, emzirilmekte olan 12-23 aylık süt çocukları, tüm enerjinin %35-%40'ını anne sütünden alırlar Anne sütü tamamlayıcı besinlere oranla daha fazla yağ içerir, esansiyel yağ asidi ve enerjinin temel kaynağı Hastalık esnasında anne sütü önemli Uzamış emzirme süresinin büyümeye ve bilişsel (kognitif) işlevlere olumlu etkisi ile kronik hastalık ve şişmanlık riskini azaltıcı etkisi var

Emzirme Ve Ek Gıda < 6 Aylık Bebekler 6-9 Aylık Bebekler 9

Beslenme Bozukluklarında Temel Üç Neden Tıbbi veya fiziksel nedenler Uygun olmayan besin seçimi Uygun olmayan beslenme dinamikleri

Beslenme Bozuklukları “Kritik pencere" dönemi Çocukluk çağı hastalıklarının ve ölümünün en önemli nedenlerinden olan büyüme geriliği, bazı vitamin ve mineral eksiklikleri ve ishaller en sık  0-2 yaş grubunda Büyümenin en hızlı olduğu bu dönemde oluşan büyüme geriliğinin iki yaş sonrasında düzeltilmesi oldukça güç Doğumdan iki yaşın sonuna kadar devem eden süreç; çocuklarda en uygun fiziksel büyüme- gelişme, davranışsal gelişme ve yaşama sağlıklı başlangıç için "kritik pencere" dönemidir.

Beslenme Yetersizliğinin Sonuçları İki yaşından küçük çocuklarda yetersiz beslenmenin erken dönem sonuçları; hastalanma ve ölüm oranında artış Fiziksel büyüme ve zekâ-motor gelişmede gecikme

Yaşa Göre Boy –Bodurluk (-2 SD) 2008 TNSA 13

Çocukların Beslenme Durumunda Değişmeler Yaşa Göre Boy 14 14

Tamamlayıcı beslenme nedir? Anne sütünün tek başına, süt çocuğunun besin ihtiyacını karşılamaya daha uzun süre yeterli olamayacağı zamanda başlatılan ve diğer yiyecek ve içeceklerin anne sütü ile birlikte sunulduğu süreç

Tamamlayıcı beslenme nedir? Tamamlayıcı besinler, geçiş besinleri ve aile yemekleri olmak üzere iki grup Geçiş besinleri, süt çocukları için özel hazırlanmış besinler Aile yemekleri ise ailenin diğer fertlerinin tükettiği sofra yemekleri  Tamamlayıcı beslenme için en uygun dönem 6-24 aylar arasıdır, bu dönemde emzirmenin sürmesi çocuk sağlığı açısından oldukça önemli

Tamamlayıcı Beslenme Neden Gerekli ? NÜTRİSYONEL Tek başına emzirmenin 6. aydan sonra enerji gereksinimini karşılayamaması Doğum Fe ve Zn depolarının 6. ayda tükenmesi Düşük gelirli toplumlarda Vit B6 eksikliği riski! Institute of Medicine, US

Tamamlayıcı Beslenme Neden Gerekli ? GELİŞİMSEL Isırma ve çiğneme becerisi geliştirilmesi “farklı tat ve yapıda besin” Konuşmanın geliştirilmesi “çiğneme ile ağız-dil koordinasyonu” 6 aylık bebeğe farklı tat ve özellikte besin sunulmaya başlanmaması İLERİDE RED NEDENİ

Uygun Tamamlayıcı Beslenme World Health Assembly, 2002 ZAMANINDA >6 ay tüm çocuklara YETERLİ Besi değeri en az AS kadar GÜVENLİ Kontaminasyon riski minimal olmalı BİBERON KULLANMA! UYGUN “Doğru uygulama; kıvam, miktar” Çocuğun “açlık/tokluk” işareti, öğün sıklığı, yöntem “AKTİF KATILIM”

Beslenme Alışkanlıkları Yaklaşık olarak çocukların %50’sinin demiri diyetle yetersiz alıyor Çalışan anne ve babaların çocuklarının protein ve özellikle hayvansal protein ile bazı besin ögelerini alım düzeyleri çalışmayanlardan daha yüksek Anne ve babanın eğitim düzeyi arttıkça da çocukların enerji ve besin ögesi alımları artmakta Anne ve babaları çalışan çocuklara inek sütü dışındaki besinler daha geç ve fazla miktarda verilmeye başlanıyor Çay, kolalı içecekler, çikolata, hazır çorbalar, hazır meyve suları ve kahveye bir yaş öncesi dönemde başlanıyor, ancak başlanma oranları düşük 2007 12-24 ay çocuklarda demir araştırması

Öncelikli Populasyon Grupları Düşük sosyo-ekonomik düzey Adölesan anne bebekleri Obes anne bebekleri Ek besinlerin uygun zamanda başlanması infant mortalite ve morbiditesi ile ilişkilidir.

Tamamlayıcı Besinlere Neden 6 Ayda Başlanmalıdır? Bebeğin artan kalsiyum ve enerji gereksiniminin, yalnızca anne sütüyle karşılanamaması Doğumda sağlanan demir ve çinko depolarının tükenmesi Farklı tat ve kıvamlarının bebekte ısırma ve çiğneme becerisini arttırması Çiğneme becerisinin ağız ve dil koordinasyonunu arttırması Daha geç başlamanın besinlerin reddedilmesine neden olabilmesi

Tamamlayıcı beslenmeye geçiş zamanına etki eden etmenler nelerdir? Katı besinlerle beslenme yeteneği; Nöromuskuler Sindirim Boşaltım Savunma sistemlerinin olgunlaşması ile yakından ilgilidir Nöromüsküler sistem: Beslenme ile ilgili  refleksler gelişimin farklı basamaklarında ortaya çıkar. Arama, emme, yutma refleksleri beslenmeyi kolaylaştırırken, dil ile itme refleksi (gag reflex) katı besinlerin alımını zorlaştırır. Dördüncü aydan önce süt çocukları, besini lokma haline getirme, yutağa gönderme ve yutma için gereken nöromüsküler uyuma sahip değildir. Katı gıdaları alabilme ve yutma için gereken vücut duruşunun sürmesini sağlayan oturma yeteneği henüz kazanılmamıştır. Bebekler yaklaşık beşinci ayda ellerine aldıkları cisimleri ağızlarına götürebilir, çenenin yukarı aşağı hareketi ile ağız içindeki besinleri ezme (munching) ve dişlerin görünmeye başlaması ile çiğneme yetenekleri gelişir. Sekizinci ayda çoğu bebeğin dişlerinin çıkması, desteksiz oturabilme ve katı lokmaları yutabilecek dil esnekliğine sahip olması; katı besinlerin (parmak besinleri) tüketimini kolaylaştırır. Hemen sonra el becerilerinin de gelişmesi (bardak, kaşık tutma v.s) bebeği bir yaş civarında aile sofrasına hazırlar.Yeme işlevi ile ilgili becerilerin zamanında ortaya çıkmadığı durumlarda, beslenme ile ilgili davranış sorunları ve beslenme bozuklukları sonraki yıllarda da sürebilmektedir. Sindirim sistemi: Süt çocuklarında mide, bağırsak ve pankreas enzimleri erişkin düzeye ulaşmamıştır. Dördüncü aydan itibaren mide asidinin yeterli düzeye ulaşması ile protein  sindirimi kolaylaşır. Nişasta sindirimi için gerekli olan amilazın bir yaş civarında erişkin düzeyine ulaşmasına rağmen, pişirilmiş nişastanın sindirimi ve emiliminde sorun yoktur. Geçiş besinlerinin başlandığı altıncı ayda sindirim sistemi; yağ, protein ve nişastanın etkin sindirimi ve emilimi için yeterli derecede olgunlaşmıştır. Ancak, bebeklerde mide hacmi (30 ml/kg vücut ağırlığı) küçüktür. Bu  nedenle enerji ve besin gereksinimlerini karşılaya-bilmek için , tamamlayıcı besinlerin yüksek enerjili ve mikro besin içeriğinin zengin olması gerekmektedir. Ürogenital sistem: Yenidoğanın sınırlı böbrek işlevi yüksek "solüt" yükü ile baş edebilecek düzeyde olmadığı gibi, yoğunlaştırma yeteneği de sınırlıdır. Anne sütünün ozmolaritesi süt çocukları için uygun olup, özellikle değişime uğramamış inek sütü alan çocuklarda aşırı böbrek "solüt" yükü endişe vericidir (potansiyel böbrek "solüt" yükü; anne sütünde 93 mosmsl/L, ticari mamada 135 mosmsl/L, inek sütünde 308 mosmsl/L düzeyindedir). Bu nedenle, tamamlayıcı beslenme ile ilgili öneriler, böbrek gelişim düzeyi dikkate alınarak yapılmalıdır.Dördüncü ay civarında süt çocuğunun böbrek işlevleri oldukça olgun hale gelmiş olup, yüksek "solüt" yükü ile başetme ve yoğunlaştırma yeteneği gelişmiştir. Savunma sistemi: Yenidoğanda bağırsak mukozası, enteropatik mikroorganizmalara karşı savunmasız,  bazı antijenik besin proteinlerine karşı duyarlıdır. Anne sütü içinde bulunan çok sayıda etken, bağırsak mukozasının olgunlaştırmasını hızlandırır ve sindirim sistemi geçiş besinlerinin sindirimine hazırlar. Bağırsak mukozasını mikroorganizma, toksin ve antijenlere karşı koruyan immünolojik olmayan başlıca savunma mekanizmaları; mide asiditesi, mukus, bağırsak salgıları ve peristaltizimdir 23

Ek besinlere başlamada etkili faktörler Kültürel uygulamalar Annenin özellikleri Doktorun önerileri Gece uykusu sorunu Kilo artışı “cereal” 4.0 (0.50–6.5 ay) Meyve suyu 4.5 (1–11 ay) Meyve 5.0 (0.5–8.2 ay) sebze 5.5 (1–7.7 ay) Karışık besinler 7.0 (3–12 ay) Addition of Supplementary Foods and Infant Growth (2 to 24 Months) Journal of the American College of Nutrition, Vol. 19, No. 3, 405-412 (2000)

Tamamlayıcı besinlere erken başlamanın sakıncaları nelerdir? Anne sütünün veriminin azalması Anne sütünün hastalıklara karşı koruyucu etkisinin azalması Büyüme açısından bir üstünlüğünün olmaması İlk aylarda dilin dışarı itme refleksinin güçlü olması Çiğneme becerisinin 6 aydan önce gelişmemesi Baş kontrolünün tam gelişmemiş olması

Tamamlayıcı besinlere erken başlamanın sakıncaları nelerdir? Bebeklerin isteksizliği Böbrek fonksiyonlarının yeterince gelişmemesi Sindirim sistemindeki enzimlerin yeterince gelişmemesi Alerjik hastalıkların artmasına neden olması Katı besinlerin boğulmalara neden olabilmesi Başta zatürre ve ishal olmak üzere hastalıklarda artışa neden olması

Tamamlayıcı besinlere geç başlamanın sakıncaları nelerdir? İlaveten besin alınmaması bebeğin artan gereksinmelerinin karşılanmamasına sebep olur Büyüme ve gelişmesi daha yavaşlar Besin öğelerini yetersiz alınması malnütrisyon, anemi gibi hastalıkların görülme riskini arttırır

Gölbaşı merkez sağlık ocakları ve Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Merkezi’ ne kayıtlı 273 gebe kadın üzerinde yapılan çalışmada yetersiz ve dengesiz beslenme sorunlarının önlenmesinde en etkili yöntemin beslenme eğitimi olduğu saptanmıştır Beslenme eğitimine ne kadar küçük yaşta başlanırsa etkisi o kadar kalıcı olacaktır. Bu eğitim hastaneler, sağlık ocakları, ana ve çocuk sağlığı merkezleri gibi kuruluşlarda sağlık personeli tarafından yapılmalıdır sonucuna da varılmıştır

“2-5 yaş arası sağlıklı çocukların beslenme özellikleri ve aile etkileşimi” isimli çalışma da ise aileler, ev ziyaretleri ya da takip sıklığı sağlanarak çocukların beslenmeleri hakkında bilgilendirilmelidir sonucuna ulaşılmıştır

“Annelere doğum öncesinde verilen yenidoğan bakımı ile ilgili eğitimin doğum öncesi ve doğum sonrasında değerlendirilmesi” çalışmasına 101 anne katılmıştır Çalışmanın sonucunda sağlık kuruluşlarında çalışan ebe ve hemşirelerin doğum öncesi ve doğum sonrasında ailelere eğitim verebilmeleri için uygun fiziki ortamın sağlanması ve eğitimin desteklenmesi, ebe ve hemşirelerin yenidoğan döneminde sık görülen sorunlar ve bakımına yönelik eğitimlerine ağırlık verilmesi, sağlık sisteminin ebe ve hemşirelerin doğum öncesi dönemden başlayarak doğum sonu dönemde de en az bir yıl süreyle ev ziyaretleri yapmaları anlamlı bulunmuştur

Bu veriler ışığında sağlık personelinin tamamlayıcı beslenme konusunda eğitilmesi ve eğitilmiş sağlık personelleri ile bebeğe bakım veren kişinin eğitilmesinin bebek ve çocuk sağlığına katkı sağlayacağı düşünülerek, bir eğitim programı geliştirilmesi çalışmalarına başlanmıştır

Bakanlığımız ile Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölge Ofisi tarafından 12-14 Kasım 2007 tarihleri arasında Ankara’ da üniversitelerin ilgili bölümlerinden öğretim üyelerinin de katılımı ile Türkiye’ de gebe, bebek ve küçük çocuk beslenmesi ile ilgili (Workshop on Maternal, Infant and Young Child Nutrition Recommendations in Turkey)” bir çalıştay gerçekleştirildi Çalıştay sonucunda beslenme önerileri, halk eğitiminde kullanılacak dokümanlar tartışılmış ve bir beslenme programı hazırlanmasına karar verildi Çalıştay sonrası sağlık personeli için hazırlanan kitapçık basıma hazırlandı ve program geliştirildi

Eğitim Programı Tamamlayıcı Beslenme Nedir, Neden Önemlidir? Tamamlayıcı Besinlere Ne Zaman Ve Nasıl Başlanmalıdır? Annelere Bebeklerini Beslemek İçin Verilecek Beslenme Önerileri Tamamlayıcı beslenme tanımını söyleyebilmek x Bebek beslenmesinde doğru tamamlayıcı beslenme uygulamalarının önemini sayabilmek Tamamlayıcı besinlere geç başlamanın sakıncaları nelerdir sıralayabilmek Uygun tamamlayıcı beslenmenin kurallarını sayabilmek İlk 6 ay sadece anne sütünün bebek için yararlarını sıralayabilmek Tamamlayıcı beslenmeye geçiş zamanına etki eden etmenler nelerdir sayabilmek Tamamlayıcı beslenmeye geçiş zamanını ve hazır olma belirtilerini sayabilmek Tamamlayıcı besinlere erken başlamanın sakıncaları nelerdir açıklayabilmek Hangi besin gruplarının tamamlayıcı beslenmede yer aldığını tanımlayabilmek Tamamlayıcı besinlerin içeriği nasıl olmalıdır tanımlayabilmek Tamamlayıcı besinlerin miktarı ve kıvamını açıklayabilmek Bebeğin yaşına uygun beslenme önerisi geliştirebilmek

Tamamlayıcı Beslenme Süre:180 dk, 50’er dakikalık 3 oturum Hedef grup: Sağlık personeli Genel amaç: Bebek ve çocukların 6. aydan sonra uygun gıdalarla beslenmeye başlaması Özel amaç: Bebekler için uygun tamamlayıcı beslenme ilkeleri konusunda sağlık personelini bilgilendirmek Bebeklerde Tamamlayıcı Beslenme İçin Alt Başlıklar Tamamlayıcı beslenme nedir, neden önemlidir? Tamamlayıcı besinlere ne zaman ve nasıl başlanmalıdır? Annelere Bebeklerini Beslemek İçin Verilecek Beslenme Önerileri

Tamamlayıcı Beslenme Teorik dersler Oyunlaştırmalar Ön test-son test Eğitimci değerlendirme

BESLENME ÖNERİLERİ

İyi Bir Tamamlayıcı Besinin Özellikleri Ne Olmalıdır? Enerji, protein, vitamin ve minerallerce zengin olan (özellikle demir çinko, kalsiyum, A vitamini, C vitamini, folat ) Temiz ve güvenli olan Çok fazla sıcak ya da soğuk olmayan Çok tuzlu ve baharatlı olmayan Bebek tarafından kolay yenebilen Bebek tarafından sevilen Bölgesel olarak ulaşılabilir, bulunabilir, satın alınabilir Hazırlanması kolay Kıvamı uygun

Tamamlayıcı besinlerin içeriği nasıl olmalıdır? Altı ay- iki yaş arası bebeklerde, nispeten daha küçük miktarlarda tamamlayıcı besin tüketimi olduğundan, tamamlayıcı besinlerin enerji içerikleri ve besin değerleri yüksek olmalı Et, tavuk, balık, yumurta tamamlayıcı besinler içinde mümkün olduğunca sık sunulmalı Yaşamın ilk yılında peynir, yoğurt gibi süt ürünlerinin ( diğer yiyeceklerin içine ilave edilerek)  tüketilmesi daha uygun Uygun yağ içeriğini sağlamak için diyete yağ ilavesi, enerji içeriğini artırırken, protein ve  demir içeriğini düşürür. Bu durum, riskli toplumlarda besinlerin zenginleştiril-mesi gibi önlemler alınmadığı takdirde, mikro besin yetersizliğini belirgin hale getirebilir. 38

Tamamlayıcı besinlerin içeriği nasıl olmalıdır? Vitamin A eksikliğinden korunmak için vitamin A'dan zengin meyve ve sebzeler Süt çocuğunun diyetinde en uygun yağ miktarı tartışmalıdır, ancak tüm enerjinin %30-45'inin yağlardan sağlanması gerektiği kabul edilmekte Çok az miktarda yağ alımı; yetersiz esansiyel yağ asidi ve düşük enerji alımı Aşırı miktarda yağ alımı ise; şişmanlık ve erişkin dönemde kardiyovasküler hastalıklar Tüketilen meyve suyu miktarı, besin değeri yüksek olan besinlerin alımını engellememesi için sınırlandırılmalı

Tamamlayıcı besinlerin kıvamı ne olmalıdır? Başlangıçta besinler  püre halinde sunulmalı Bebek bir yaşında aile yemeklerini yemeğe hazır duruma gelmeli ve aile sofrasında yerini almalı Bebeğin katı gıdalara geçişi 10. aya kadar geciktirilirse, bu dönemde gelişen beslenme ile ilgili davranış bozuklukları, daha sonraki dönemlerde devam etmekte

Tamamlayıcı besinlerin miktarı ne olmalıdır? Çocuklar tamamlayıcı besinlere başladığında yeni tat ve dokulara alışması zaman gerektirir Çocuğun besinleri yeme becerisini kazanması da gerekli Ailelerin yeni besinleri günde 2 kez 2-3 küçük kaşık vermeleri desteklenmeli

Tamamlayıcı besinlerin miktarı ne olmalıdır?

Tamamlayıcı besinlerin hazırlanmasında ve saklanmasında uyulması gereken kurallar nelerdir? Besin hazırlamadan önce ellerin mutlaka sabunla yıkanması Taze besinlerin kullanılması Çabuk bozulan besinlerin (et, süt gibi) hazırlayana kadar buzdolabında saklanması Eğer buzdolabı yoksa ağzı kapalı tutulan pişirilmiş yemeklerden en fazla 2 saat içinde tüketilmesi Yemek öncesinde çocuğun ellerinin de yıkanması Evde hayvan varsa evin dışında tutulması

Tamamlayıcı besinlerin hazırlanmasında ve saklanmasında uyulması gereken kurallar nelerdir? Çocuğu beslerken temiz kaşık, bardak kullanılması, asla biberon kullanılmaması Evin böcek, haşere ve fareden arındırılması Çocuğun altını temizledikten sonra ya da tuvalete gittikten sonra mutlaka ellerin yıkanması Mutfak malzemelerinin haşere ve farelerden uzak tutulduğuna emin olunması Suyun yine böceklerden uzak tutulması, gerekirse kaynatılması

Beslenmede uyulması gereken psikososyal bakım kuralları nelerdir? Uygun tamamlayıcı beslenme, yalnızca bebeğin ne yediği ile değil, aynı zamanda nasıl, ne zaman, nerede ve kiminle yediği ile belirlenir Süt çocuğu anne ya da bakıcı tarafından doğrudan beslenmeli, daha büyük çocukların beslenmelerine yardımcı olunmalı Çocukların açlık, tokluk belirtilerine duyarlı davranılmalı,  yavaş ve sabırla beslenmeli Çoğu besini reddeden çocuklar için değişik tat, lezzet ve yapıda yeni birleşimler denenmeli ve teşvik yöntemleri artırılmalı Yemek esnasında çocuğun dikkatini dağıtacak oyunlar en aza indirilmeli,  yemek zamanlarının öğrenme ve aile içi iletişim  için olduğu bilinmeli

Çocuklara Verilecek Besinleri Zenginleştirme Yolları Muhallebi ya da Diğer Temel Besinler İçin: Hazırlarken daha koyu kıvamlı olması sağlanmalı, hazırlanan besin akıcı ve sulu kıvamda olmamalıdır Çorba ve Sebze-Et Yemekleri İçin: Çorba ve sebze ya da et ve sebzeden hazırlanan (mercimek çorba, sebze çorba, kıymalı ıspanak, kabak dolma vb.) yemekler ezilerek püre kıvamına getirilebilir Muhallebi, çorba ve sebze yemeklerine enerji ve besin öğesi yönünden zengin besinler eklenebilir

Çocuklara Verilecek Besinleri Zenginleştirme Yolları Çorbalara eklenecek nohut, bulgur, bezelye, kuru fasulye, mercimek, pirinç, patates ve benzeri çorbayı sadece sıvı bir besin olmaktan çıkaracaktır. Kuru fasulye, nohut, mercimek ve benzeri besinlerden eklenmesi (ekonomik koşullar göz önünde tutularak kıyma, balık, tavuk gibi besinlerin ezilerek yemeklere eklenmesi söylenebilir) Bir tatlı kaşığı zeytinyağı, diğer sıvı yağlar, tereyağı ve yumuşak margarin gibi yağlar eklenebilir

Çocuğun Yemeklerinde Kullanılacak Yağlar Çok az miktarda kullanılan örneğin yarım tatlı kaşığı katı ya da sıvı yağın yemeğe eklenmesi ekstra enerji sağlar Ayrıca yağ yemeğin ya da muhallebinin kıvamını yoğunlaştırır ayrıca da yemeği yumuşak yenilebilir kıvama getirir Eğer yemeklere fazla miktarda yağ eklenirse çocuk çok fazla doyacağından diğer besinleri alması zor olur Eğer çocuk iyi büyüyorsa genellikle çocuğun ekstra yağa ihtiyacı yoktur

Susayan çocuk İlk besin sağlıklı su olmalı Ayrıca mevsimine uygun taze meyvelerden hazırlanmış meyve suları da uygun İçeceğin fazla şeker içermesi aslında çocuğu daha fazla susamasına sebep olur Çay ve kahve, besinlerden sağlanan demirin kullanımını engeller Çocuk bazen yemeğin arasında susayabilir, çok az miktarda verilen su çocuğun susama duygusunu giderir Öğün sırasında çocuğa sıvı verilecekse öğünün sonuna doğru çok az miktarda verilmeli 6-24 aylık ve hiç anne sütü almayan bebeklerin günlük sıvı gereksinmesi 2-3 su bardağı kadar Bu miktar sıcaklığın yüksek olduğu yerlerde günde 4-6 su bardağına çıkabilir Ailelerin çocuklarının aldıkları sıvılarla ilgili mutlaka bilmesi gerekli, noktalar; Küçük çocuklar için kullanılan sıvılar temiz ve güvenli olmalıdır. Bu nedenle kullanılan su kaynatılmış, süt ise pastörize edilmiş günlük kutu sütleri ya da sterilize edilen uzun ömürlü kutu sütü olmalıdır. Taze meyve ve sebzelerden meyve suyu hazırlamadan önce mutlaka çok iyi yıkanmalıdır. Bekletilmeden tüketilmelidir. Sıvı besinler çocuğun diyetindeki katı besinlerin ya da anne sütünün yerini asla almamalıdır. Eğer sıvılar çocuğa öğünle birlikte verilecekse öğünün sonunda verilmesi en iyi seçenektir. Çay ve kahve çocuğun besinlerden aldığı demirin emilimini azaltır. Çocuğa hayatının hiçbir döneminde çay ya da kahve verilmemeli, eğer çocuk büyüklerden görüp istiyorsa çay yerine çay bardağına sulandırılmış pekmez konarak verilmeli, aynı uygulama kola içinde soğuk su, pekmez ve limon ile yapılır ve çocuğa verilir böylece çocuk kola ya da çay içtiğini zannederek doğru bir besin elementi alır. Ayrıca böyle beslenen çocuklarda hayatlarının sonraki dönemlerinde de çay ve kolaya düşkünlük çok daha azdır. 49

Duyarlı (Uyumlu) Yemek Uygulamaları… Çocuğun yemeğini yemesine yardım etmek, tepkilerine duyarlı olmak Çocuğu sabırla ve yavaş beslemek, yemeğini yemesi için desteklemek ama zorlamamak Çocuğu beslerken göz göze teması kullanmak

Ailelere öneriler Çocuğun besinlerini ayrı bir kaba konulması gerektiği böylece yeterli miktarda besin aldığının anlaşılabileceği Çocuğun yemeğinin yemesinin aktif olarak desteklenmesi için öğün boyunca çocuğa eşlik edilmesi ya da birlikte oturulması gerektiği, Çocuğun acele ettirilmemesi gerektiği, çocuğun biraz yemek yiyip biraz oyun oynayabileceği ve yeniden yemeğe devam edebileceği

Ailelere öneriler Küçük çocukların çoğunlukla kendilerinin yemek isteyebileceği, bu durumda çocuğu destekleyerek yemeğini bitirdiği, kaşığına yeteri kadar besin aldığı tespit edilmesi gerektiği Çocuğun sevdiği besinlerle sevmediği besinleri bir arada karıştırarak verilebileceği Çocuğun acıktığı hissedildiği an yemeğinin yedirilmesi gerektiği, çocuk acıktığında hemen yemeği yedirilmediğinde bebeğin üzülerek iştahının kaçabileceği

Ailelere öneriler… Bazen çocuğun yemek yemeye ara verip bekleyip daha sonra daha fazla yemek isteyebileceği Yemek zamanlarının mutluluk ve huzur zamanları olması gerektiği Çocuk uykuluyken yemek yedirilmemesi gerektiği Yemeklerin zorla yedirilmemesi gerektiği, çocuğun stresle iştahının azalabileceği

Ayrıca, ailelere çocuk büyüdükçe … Sık sık emzirmenin sürdürülmesi Öğünde verilen tamamlayıcı besin miktarlarının arttırılması gerektiği ve çocuğun aktif olarak yemeklerini yemesi için desteklenmesi Öğün sayılarının yavaş yavaş arttırılması, 6-7. aya gelindiğinde günde 3 kez tamamlayıcı besin verilmesi, 12. aya gelindiğinde en az 5 kereye çıkılması (3 ana 2 ara öğün) İlk verilmeye başlandığında besinlerin daha yumuşak olması, zamanla daha küçük parçalara bölünerek verilmeye başlanması, Çocuğun yemesi için desteklenmesi, aktif olarak beslenmesinin sağlanması mutlak öğretilmelidir.

Annenin Çocuğuna Yönelik Beslenme Danışmanlığını Anlayıp Anlamadığının Kontrolü… Annelere çocuğun beslenmesi ile ilgili bilgi verilirken anlayıp anlamadığı sık sık kontrol edilmeli Açık uçlu ve anlayabileceği sorular sorarak anlayıp anlamadığı kontrol edilmeli Ayrıca annenin anlayıp anlamadığının kontrolü bir bakıma konuyu özetlemek gibidir. 55

Bir Sonraki Görüşmenin Planlanması İzlem özellikle beslenme ile ilgili bir zorluk varsa çok daha önemli İzlem ziyareti; hangi besinlerin kullanıldığının, nasıl verildiğinin, vücut ağırlığının ve genel gelişim kontrollerini içerir Bu ziyaretler ayrıca annenin ya da çocuğa bakan kişinin uygulamalarının pekiştirilmesi, iyi uygulamaların övülmesi ve öz güven kazandırılması için iyi bir fırsat Anneye ya da çocuğa bakan kişiye 5 gün sonra sağlık kuruluşuna gelmesinin söyleyebilirsiniz. 56

WIC, the Women, Infants, and Children program

Örnek öğünler Anne sütü alan 12-23 aylık bebek Sabah öğünü Öğlen öğünü Pirinç unu (sütle hazırlanmış) muhallebi (200 mL) Öğlen öğünü 3 yemek kaşığı (YK) pirinç pilavı+1 çay kaşığı tereyağ 1 YK kuru fasülye Yarım portakal Akşam öğünü 1 YK balık (ya da karaciğer) 1 YK yeşil sebze Ara öğünler Bir dilim ekmek Bir adet muz

6-8 months of age

Emzirilen bebeklerde tamamlayıcı beslenme kuralları (WHO) Bebek doğumdan altıncı ayın sonuna kadar tek başına anne sütü ile beslenmeli, tamamlayıcı besinler altıncı ayın sonunda (180 gün) anne sütüne ilave olarak verilmeli İsteğe bağlı, sık emzirme 2 yaş ve ötesine kadar sürdürülmeli Sorumlu beslenme uygulaması, psikososyal bakım ilkelerini temel almalı Besinler doğru bir şekilde ve temizlik kurallarına uygun olarak hazırlanmalı Sık emzirme devam ederken, altıncı ayda küçük miktarlarda tamamlayıcı besinlere başlanmalı ve çocuk büyüdükçe  besin miktarı artırılmalı        

Emzirilen bebeklerde tamamlayıcı beslenme kuralları (WHO) Tamamlayıcı besinlerin kıvamı, süt çocuğunun gereksinimine ve motor gelişimine uygun olarak, bebek büyüdükçe dereceli olarak artırılmalı Tamamlayıcı beslenmede öğün sayısı, bebeğin yaşına ve anne sütünden yararlanma miktarına göre ayarlanmalı Tamamlayıcı beslenme döneminde  süt çocuğunun besin ihtiyacını karşılamak, çok çeşitli besinleri içeren bir beslenme  rejimi ile mümkün Süt çocuklarının sağlıklı gelişimi için vitamin ve mineral desteği almaları ya da zenginleştirilmiş besin tüketmeleri gerekmekte Hastalık esnasında emzirme sıklığını artırma yolu ile sıvı alımının artırılması ve bebeğin yumuşak, iştah açıcı, favori besinleri tüketmeye teşviki edilmesi

Teşekkürler