TARIMSAL YAPILARDA HAVALANDIRMA SİSTEMLERİ Doç. Dr. Berna KENDİRLİ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

Havalandırma Sıcaklık ve nem istenen düzeyde tutulabilir. Zararlı gazlar dışarı atılarak ortam havası sağlık yönünden uygun hale gelir. Verim olumlu etkilenir. Yapı elemanlarının zarar görmesi önlenmiş olur. (nem yoğunlaşması önlenir.)

İyi bir havalandırma sisteminde gözönünde bulundurulması gereken noktalar şunlardır: Yeterli sayı ve boyutta, uygun şekilde yerleştirilmiş hava giriş delikleri olmalıdır. İçeri giren hava hayvanlar üzerinde hava cereyanı oluşturmayacak şekilde yönlendirilmelidir. Yeterli kapasitede hava çıkış delikleri olmalıdır. Havalandırma sistemi rüzgarlı ve rüzgarsız koşulda iyi bir şekilde çalışabilmelidir.

Havalandırma sistemi tipleri 1. Doğal Havalandırma 2. Mekaniksel Havalandırma

1. Doğal havalandırma Doğal havalandırma, dışarıdaki soğuk havanın içerideki sıcak havanın yerini almak için zorlaması ve itmesi ilkesinden yararlanarak geliştirilmiştir.

1. Doğal havalandırmanın dezavantajları Havalandırma deliklerinin ayarlanmasına dikkat edilmelidir.Ayarlama işleminin elle yapılması genellikle sorun yaratır. Yüksek rüzgar hızı ve yönünün aniden değişmesi havalandırmayı olumsuz etkiler. Sistemin randımanlı bir şekilde çalışabilmesi için iç ve dış hava sıcaklıkları arasında en az 5-7 °C fark olmalıdır.

1. Doğal havalandırma sisteminin unsurları 1. Hava giriş delikleri 2. Havalandırma bacaları (Hava çıkış delikleri

1. Hava giriş delikleri Bina içerisine giren taze ve soğuk havayı, duvarlar boyunca tavana doğru yöneltecek şekilde yerleştirilirler. Hava giriş delikleri üç tipe ayrılır: a) Pencere altında bırakılan açıklıklar b) Vasistas tipi pencereler c) Duvarlarda açılan özel hava giriş delikleri

1. Hava giriş delikleri

1. Hava giriş delikleri Boyutları 5x 75 cm, 15x 25 cm, 50 x75 cm olabilir. Toplam hava giriş delikleri yüzey alanı, havalandırma bacaları yüzey alanına eşit olmalıdır. Hava giriş delikleri yapının tek veya çift cephesine yerleştirilebilir. Hayvan sayısı fazla olan geniş barınaklarda, giriş deliklerinin her iki uzun cephe boyunca yerleştirilmesi daha uygundur.

2. Havalandırma bacaları Havalandırma bacaları kirli havanın atıldığı yerlerdir. Havalandırma bacalarının yapım ve düzenlenmesinde dikkat edilecek hususlar: 1. Boyutları en az 40x40cm, en çok 100x100cm olmalıdır. 2. En çok 100m3 bina hacmi için bir baca hesaplanmalıdır. 3. Baca etkili yüksekliği en az 4m, bacanın mahyadan yüksekliği ise en az 0.50m olmalıdır. 4. Birden fazla baca gerekli ise, baca kesit ve yükseklikleri aynı olmalıdır.

2. Havalandırma bacaları

2. Havalandırma bacası kesit alanının bulunması Havalandırmanın etkinliği açısından önemlidir. Bacalarda hava akımı iç ve dış hava arasındaki sıcaklık farkı ile sağlanır. Q = A x V Q: Hava akımı (m3/dak) A: Havalandırma bacası kesit alanı (m2) V: Hava akımının ortalama hızı (m/dak)

2. Havalandırma bacası kesit alanının bulunması Q değeri ısı dengesi konusunda açıklandığı şekilde hesaplanır. V = 6.6 [h (ti - td)] ½ V: Hava akım hızı (m/dak) h: Havalandırma bacasının etkili yüksekliği (m) (hava giriş ve çıkış delikleri arasındaki düşey mesafe) ti,td: İç ve dış hava sıcaklıkları (°C)

2. Havalandırma bacası kesit alanının bulunması Q = A x V ise A = Q / V ‘dir. Eşitlikten havalandırma sistemindeki toplam baca kesit alanı bulunur. Toplam Baca kesit alanı (m2) n = ---------------------------------------- Bir bacanın kesit alanı (m2) n: Baca sayısı (adet)

2. Mekaniksel Havalandırma Rüzgarın olumsuz etkisinden ve sıcaklık farkından etkilenmez. Sürekli bir hava akımı sağlanır. Mekaniksel havalandırmada hava akımı mekanik enerji ile sağlanır. Temiz havanın bina içine alınması hava giriş delikleri veya fanlar yardımıyla olur. Kirlenmiş havanın atılmasında ise hava çıkış delikleri veya fanlar kullanılır.

2. Mekaniksel Havalandırma Mekanik havalandırma sistemleri üçe ayrılır: 1. Emici sistemler 2. Basıcı sistemler 3. Kombine sistemler

2. Mekaniksel Havalandırma

Basıcı ve emici sistemlerin karşılaştırılması Basıcı sistemlerde yapının her tarafına istenilen miktarda taze hava kolayca dağıtılır. Emici sistemlere göre daha fazla hava cereyanına neden olduğundan hayvan barınaklarında pek kullanılmaz. Barınağın yalıtımı iyi değilse, yapı elemanları üzerinde nem yoğunlaşması daha kolaydır. Basıcı sistemlerde yakın işletmelere barınağın kötü kokusu ulaşabilir. Bu nedenlerle hayvan barınaklarında daha çok emici sistemler kullanılmaktadır.

Emici sistemler Emici sistemlerde genişliği 10m’ye kadar olan yapılarda fanlar duvarlara, 10m’den fazla olan yapılarda ise çatıya konmalıdır. Emici fanların çatıya yerleştirilmesi durumunda hava giriş delikleri uzun yan duvarlara eşit aralıklarla yerleştirilmelidir. Fanların kapasiteleri belirlenirken yaz mevsiminde gerekli olan havalandırma miktarı dikkate alınır.

Emici sistemler

AYDINLATMA Tarımsal yapılarda aydınlatma şiddeti işin kapsamına bağlıdır. (sağım ve tartı işleri ) Yapılarda öncelikle doğal aydınlatmadan yararlanılmaya çalışılmalıdır. Doğal aydınlatmada pencerelerden yararlanılır. Pencere alanı gereksinimi saptanırken bölgenin iklim koşulları, binanın işlevi dikkate alınmalıdır. A.O. = Pencere alanı/Taban alanı (1/10 – 1/ 25)

AYDINLATMA Geceleri çalışılan hayvan barınakları, servis binaları ve konutlarda yapay aydınlatmaya gerek vardır. Tarımsal yapıların projelenmesinde solar oriyantasyon da önemlidir. Solar oriyantasyonda amaç, kışın binaların ısıtılmasında güneş radyasyonundan yararlanmak, yazın ise, bu radyasyondan korunmaktır.

Solar radyasyonda şu ilkeler gözönünde bulundurulmalıdır: Kışın güneş enerjisinden yararlanabilmek amacıyla pencereler, binaların güney cephesine yerleştirilmelidir. Pencere alanları arttırılmalıdır. Fazla ısı kaybını önlemek için yalıtımı yüksek cam kullanılmalıdır. Saçak ve gölgelikler yardımıyla yaz aylarında güneş ışınlarının binaya girmeleri kontrol altına alınmalıdır.

Solar radyasyon ilkesi