BEYAN VE ÖRNEKLER

Mükellef ve vergi sorumlularınca verilmesi gereken BEYANNAMELER nelerdir? GVK.84.maddesinde belirtildiği üzere; mükellef veya vergi sorumlularınca verilmesi gereken beyannameler nevileri itibariyle 3 tiptir. Yıllık Beyanname: Muhtelif kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde edilen kazanç ve iratların bir araya getirilip toplanmasına ve bu suretle hesaplana gelirin vergi dairesine bildirilmesine mahsustur. Muhtasar Beyanname: İşverenler veya vergi tevkifatı yapan diğer kimseler tarafından kesilen vergilerin matrahları ile birlikte, toplu olarak vergi dairesine bildirilmesine mahsustur. Münferit Beyanname: Dar mükellefiyete tabi olanların yıllık beyanname ile bildirmeye mecbur olmadıkları kazanç ve iratlardan, vergisi tevkif suretiyle alınmamış olanların bildirilmesine mahsustur. (Dar mükellefiyete tabi gerçek kişilerce elde edilen arızi kazançların beyanı içindir.)

Mükelleflerce Hesaplanan Kazanç ve İratlar Beyannameye Nasıl İntikal Ettirilecektir? Gelir vergisi mükellefleri , bir takvim yılı içinde Gelir Vergisi Kanunu’nun ikinci maddesinde belirtilen gelir unsurlarından elde ettikleri kazançları esas itibariyle beyannameye dahil edip bağlı bulundukları vergi dairesine beyan etmeleri gerekmektedir. Esas prensip bu olmakla birlikte, gerek mükelleflerin gerekse idarenin yoğunluğunu bertaraf etmek ve ekonomik, sosyal, kültürel ve uluslararası ilişkiler nedeniyle bazı mükelleflerin ve bazı gelir unsurlarının beyan edilmemesi ve diğer gelirler nedeniyle beyanname verilse dahi, söz konusu gelirlerin beyannameye dahil edilmemesi istenmiştir. GVK’nın 85 ve 86. maddeleri, beyanname verilecek ve verilmeyecek halleri mükellefler itibariyle belirtmiştir. Buna göre;

Mükelleflerce Hesaplanan Kazanç ve İratlar Beyannameye Nasıl İntikal Ettirilecektir? Tacirler, Çiftçiler ve Serbest Meslek erbapları Ticari, Zirai ve Mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname vereceklerdir. Bu hüküm Kollektif şirket ortakları ve komanditeler için de geçerlidir. GVK’nın 86.maddesine göre aşağıda belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmez ve diğer gelirler için beyanname verilmesi durumunda bu gelirler beyannameye dahil edilmez. A- TAM MÜKELLEFİYETTE: a- Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar, a- VK’nın 75.maddesinin ikinci fıkrasının 15 numaralı bendindeki menkul sermaye iratları, a- Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı, b- Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler,

Mükelleflerce Hesaplanan Kazanç ve İratlar Beyannameye Nasıl İntikal Ettirilecektir? b- Birden fazla işverenden alınan ücretlerde ise, birden sonraki işverenlerden alınan ücretleri toplamının 103.md. 2.gelir dilimine ait olan tutarı (2005=15.000ytl) aşmayan ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş bulunan ücretler, (Bu tutarın aşılması durumunda , birinci işverenden alınanlar dahil ücret gelirlerinin tamamı beyan edilecektir.) (Haddin aşılıp aşılmadığının tespitinde, birinci işverenin hangisi olacağına ücretli kendisi karar verecektir.) c- Vergiye tabi gelir toplamının ( a ve b bentleri hariç) 103.maddenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmamak koşuluyla, Türkiye’de tevkifata tabi tutulmuş olan, birden fazla işverenden elde edilen ücretler, menkul sermaye iratları ve gayrimenkul sermaye iratları. d- Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı belli tutarı (2005=800.ytl) aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları.

Mükelleflerce Hesaplanan Kazanç ve İratlar Beyannameye Nasıl İntikal Ettirilecektir? B- DAR MÜKELLEFİYETTE: GVK-86/2: Tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ÜCRETLER, SERBEST MESLEK KAZANÇLARI, MENKUL VE GAYRİMENKUL SERMAYE İRATLARI İLE DİĞER KAZANÇ VE İRATLAR. Dar mükellef gerçek kişilerin menkul kıymet alım satım kazançları ve stopaja tabi tutulmamış olan menkul sermaye iratları, daimi temsilcileri ya da yabancı kişiye kazanç sağlayanlar tarafından (15) gün içinde münferit beyanname ile beyan edilmesi gerekir.

Beyan Edilmeyecek Kazanç ve İratlar (TOPLUCA) Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazançlar. Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan mevduat faizleri. Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları. Vergi kesintisine tabi tutulmuş olan repo gelirleri. Menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma belgelerine ödenen kar payları. 07/10/2001 tarihinden itibaren düzenlenen şahıs sigorta poliçeleri dolayısıyla elde edilen menkul sermaye iratları. Kurumların 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançların dağıtımı dolayısıyla elde edilen kar payları. Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemleri sonucunda elde edilen kar payları. Kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı. Toplamı 750 milyon lirayı aşmayan, tevkifata ve istisna uygulamasına konu olmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratları. Tek işverenden alınmış ve tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler. Birden fazla işverenden alınan ve birden sonraki işverenden alınanların toplamı 14 milyar TL’nı aşmayan tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler Tevkif suretiyle vergilendirilmiş ve toplamı 14 milyar TL’nı aşmayan gayrimenkul ve menkul sermaye iratları

Mükelleflerce Hesaplanan Kazanç ve İratlar Beyannameye Nasıl İntikal Ettirilecektir? MSİ toplamının 14 milyar lirayı aşıp aşmadığının tespitinde; indirim oranı ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlarının, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması, bu iratların beyan edilmesinin gerektiği durumlarda ise indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının beyan edilmesi gerekmektedir. Vergi tevkifatına tabi tutulmuş MSİ ile tevkifata tabi tutulmamış MSİ elde edilmesi halinde, 14 milyar liralık haddin hesabında toplam tutar dikkate alınacaktır. Konut kira geliri ile vergi tevkifatına tabi tutulmuş GMSİ’nin birlikte elde edilmesi halinde, 14 milyar liralık haddin hesabında; konut kira geliri için istisna tutarı düşüldükten sonra kalan tutar ile tevkifata tabi tutulmuş GMSİ’nin brüt tutarının toplamı dikkate alınacaktır. GVK. Geç.55, Geç.59 ve Geç.67.maddeleri dikkate alınmalıdır.

Mükelleflerce Hesaplanan Kazanç ve İratlar Beyannameye Nasıl İntikal Ettirilecektir? VERGİYE TABİ GELİR OLARAK; Ticari kazançlar Zirai kazançlar Serbest meslek kazancı İstisna tutarını aşan kazanç ve iratlar Birden fazla işverenden alınmakla beraber, birden sonraki işverenden alınan ve toplamı, 14 milyar lirayı aşan ve tamamı tevkif suretiyle vergilendirilmiş ücretler Tevkif suretiyle vergilendirilmemiş ücretler Toplamı 800 milyonu aşan ve istisnaya ve tevkifata konu olmayan gayri menkul ve menkul sermaye iratları

Beyannamede İndirimler Zararların Mahsubu (GVK 88) Gelir kaynaklarından birinden meydana gelen zarar diğer gelir unsurlarından indirilebilir. (Diğer.Kaz.hariç) Beş yıllık zarar mahsup süresi vardır. Yurtdışı zararların mahsubunda izlenecek yöntem 88/4 de ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Diğer İndirimler (5228 s.K. İle Değişik GVK m.89) Şahıs ve Bireysel Emeklilik Sigorta Primleri (89/1) Beyan edilen gelirin %10 unu (%5) ini ve yıllık asgari ücreti aşmamak kaydıyla. Eğitim ve Sağlık Harcamaları (89/2) Beyan edilen gelirin %10 unu aşmamak kaydıyla. Sakatlık İndirimi (89/3) Genel anlamda makbuz karşılığı yapılan bağışlar (89/4) Beyan edilen gelirin %5 ini aşmamak kaydıyla. Eğitim ve Sağlık Tesislerine ilişkin Bağış ve Yardımlar (89/5) Tamamı Gıda Bankacılığı faaliyetinde bulunanlara yapılan bağışlar(89/6) Tamamı Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması ile Kültürel ve Sanatsal Faaliyetlerin Desteklenmesi Amacıyla Yapılan Bağış ve Yardımlar(89/7) Tamamı Sponsorluk Harcamaları (89/8) (%100 veya %50 si) Ar-Ge İndirimi (89/9) (Ar-ge harcamalarının % 40’ı) BKK ileyardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığıyla makbuz mukabili yapılan ayni veya nakdi bağışların tamamı

Eğitim ve Sağlık Harcamaları Gelir Vergisi Kanununun 89/2 numaralı bent hükmü ile beyan edilen gelirin %5’ini aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamalarının yıllık beyanname ile bildirilecek gelirden indirilebilmesine imkan sağlanmıştır. 24.04.2003 tarihinden itibaren yapılan söz konusu eğitim ve sağlık harcamaları, harcamanın yapıldığı yıla ilişkin gelir vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır.

Sponsorluk Harcamaları 3289 Sayılı Kanunun 4644 sayılı kanun ile değişik Ek 3’üncü maddesinin üçüncü fıkrası şu şekildedir: “Genel Müdürlüğün gençlik spor hizmet ve faaliyetlerini desteklemek amacıyla özel ve tüzel kişiler sponsorluk yapabilirler. Sponsorların uluslararası resmi spor organizasyonları ile Genel Müdürlükçe uygun görülen spor tesisleri için yapacakları ayni ve/veya nakdi harcamalar 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanuna göre gider sayılır. 3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ile 17.6.1992 tarihli ve 3813 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının; amatör spor dalları için tamamı, profesyonel spor dalları için % 50'si.(GVK 89/8)

AR-GE İNDİRİMİ Mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 40'ı oranında hesaplanacak "Ar-Ge indirimi". Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan giderlerden ve tamamen araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullanılmayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için hesaplanan amortisman tutarlarından verilen paylar üzerinden Ar-Ge indirimi hesaplanmaz. Ar-Ge indirimine yönelik düzenlemeler 31/07/2004 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiş bulunduğundan, bu tarihten sonra yapılan Ar-Ge harcamaları için bu indirimden yararlanılabilecektir. Bu tarihe kadar yapılan Ar-Ge harcamaları ile ilgili olarak Gelir Vergisi Kanununun 5228 sayılı Kanunla değişmeden önceki vergi ertelemesine ilişkin hükümleri uygulanacaktır. AR-GE teşviğiyle hem AR-GE harcamalarının tamamı gider kaydedilmekte, hem de bu harcamaların %40’ı ilgili dönem beyannamesinde indirim olarak dikkate alınabilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, AR-GE faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan giderlerden ve tamamen araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullanılmayan amortismana tabi iktisadi kıymetler için hesaplanan amortisman tutarından verilen paylar üzerinden fazladan %40 oranında AR-GE indirimi hesaplanmayacaktır. Bu indirimin konusuna sadece mükelleflerin işletme içi araştırma ve geliştirme faaliyetlerine yönelik harcamaları girmektedir. Bu yönüyle AR-GE faaliyetlerine yönelik olarak 4691 sayılı Teknoloji Bölgeleri Kanununda yer alan teşvik edici düzenlemenin bir tamamlayıcısı niteliğindedir

Beyanname Verme Süresi Gelir vergisi beyannamesi; Geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançlardan ibaret olan mükelleflerce takip eden yılın 1-15 Şubat, Diğer gelir vergisi mükelleflerince 1-15 Mart tarihleri içinde verilmesi gerekmektedir. Ölüm halinde, kıst döneme ilişkin beyanname ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde, Memleketi terk halinde, terke takaddüm eden 15 gün içinde, TARHA YETKİLİ VERGİ DAİRESİNE VERİLİR. Münferit beyanname verilmesi gereken durumlarda, 15 gün içinde beyanname verilir.

ÖRNEKLER

ÖRNEK 1 Semra Hanımın giderleri aşağıdaki gibidir. Semra Hanım, bağımsız olarak faaliyet gösteren Avukat olup, 2005 yılı gelirleri aşağıdaki gibidir. Mesleki kazancı 75.000.ytl Mesleki faaliyetinden elde edilen kazançla ilgili olmayan; Hazine Bonosu faiz geliri 100.000.ytl (26.07.2001 sonrası ihraç) X A.Ş.’nin 2003 yılı karından brüt 30.000 (net 27 milyar) kar payı Off-Shore faiz geliri 40.000.ytl (USD olarak) 3- Mesken kira geliri 6.000 ytl Semra Hanımın giderleri aşağıdaki gibidir. Yurtdışında eğitim gören kızı için 4.500 USD okul parası ödemiştir. Türkiye’de eğitim gören oğlu için 5.000.ytl okul parası ödemiştir. Güneydoğu Asya depremi için Kızılay’a 4.000.ytl bağış yapmıştır. Bireysel Emeklilik için 3.600.ytl ödemiştir. Yıl içinde mesleki kazancı dolayısıyla 15.000.ytl geçici vergi ödemiştir.

Mesleki Kazanç 75.000,00 Kar payı 15.000,00 Off-Shore 40.000,00 Mesleki Kazancın tamamı. Kar payının %50’si Off-Shore faiz gelirinin tamamı, (ind.oranı yok) Kira gelirinin %75’i (istisna yok) HB geliri istisnadır. Kar payı ödemesindeki tevkifatın tamamı mahsup edilir. Beyan edilen gelirin %5 ve %10 luk tutarı bağış ve BES ödemesinden fazladır. Tamamı düşülür. Yurtdışı eğitim gideri indirilemez. Mesleki Kazanç 75.000,00 Kar payı 15.000,00 Off-Shore 40.000,00 Kira Geliri 4.500,00 TOPLAM 134.500,00 BES 3.600,00 Bağış 4.000,00 Eğitim 5.000,00 TOPLAM % 10 un altında 12.600,00 Matrah 121.900,00 Hesaplanan GV 42.280,00 Mahsup (Tevk.) 3.000,00 Geçici Vergi Ödenecek GV 24.280,00

ÖRNEK 2 Erdal Bey Cep Shop sahibi olup, gelirleri aşağıdaki gibidir. (2005) Ticari kazancı 30.000.ytl (X) A.Ş. 2001 yılı istisnadan kaynaklanan karından net 36.000.ytl kar payı Off-Shore faiz geliri 50.000.ytl (ticari faaliyeti ile ilgili değil) İşyeri kira geliri 6.000.ytl (C) A.Ş. Yön.Kur.Üyeliği için 9.000.-ytl (A) A.Ş. Yön. Kur. Üyeliği için 7.000.-ytl (K) A.Ş. Yön. Kur. Üyeliği için 10.000.-ytl 08.05.2005 tarihinde 50 milyar bedelle satın aldığı halka açık C&K A.Ş. hisse senedini 20.08.2005 tarihinde 65.000.ytl bedelle satmıştır. Erdal Bey’in giderleri ve tevkif suretiyle ödediği vergileri aşağıdaki gibidir. Kira geliri için 1.200.ytl tevkif suretiyle vergi ödemiştir. 8.000.-ytl geçici vergi ödemiştir. Bireysel Emeklilik için 4.800.-ytl ödemiş, primler ücret matrahından düşülmemiştir. Ücret ödemesinde 5.000.ytl tevkif suretiyle vergi ödenmiştir. Mükellef götürü gider yöntemini tercih etmiştir. İndirim Oranı=53,7 Nisan 2005 endeksi=8.675,43 Temmuz 2005 Endeksi…8.655,15

Ticari Kazanç 30.000,00 Kar payı 20.000,00 Off-Shore 23.150,00 Ticari kazancın tamamı, Kar payının 10/9’unun yarısı, Off-Shore faiz gelirinin indirim oranı uygulandıktan sonra kalan kısmı (23.150) Kira gelirinin %75’i (ist.yok) Ücret gelirlerinin tamamı (birden sonrakinin toplamı 15.000 ytl den fazla) Değer artış kazancının 13.000ytlsi istisnadır. 50.000 x 8.655,15 / 8.675,43 = 49.883,12ytl Ancak iktisap bedeli olarak 50.000 YTL kabul edilmelidir. (65 – 50 )- 13= 2.000 ytl Beyan edilen gelirin %10 luk tutarı BES ödemesinden fazladır. Beyan edilen kar payının 1/5’i mahsup edilir. Toplam mahsup (1.200+8.000+5.000+4.000=)18.200 Ticari Kazanç 30.000,00 Kar payı 20.000,00 Off-Shore 23.150,00 Kira Geliri 4.500,00 Ücret Geliri 26.000,00 Diğ. K.İ. 2.000,00 TOPLAM 105.650,00 BES 4.800,00 Matrah 100.850,00 Hes. GV 33.860,00 Mahsup Top. 18.200,00 Ödenecek GV 15.660,00

ÖRNEK 3 Fatih Bey 2005 yılında; elde ettiği gelirleri aşağıdaki gibidir. 1- ihraç tarihi 15.08.2000 olan hazine bonosundan 550.000.ytl faiz geliri elde etmiştir. 2- İhraç tarihi 15.08.2001 tarihli hazine bonosundan ise 250.000.-YTL faiz geliri elde etmiştir. 3- (Ç.D.) şirketi hisse senetlerinden brüt 90.000.ytl kar payı elde etmiştir. 4- 05.06.2005 tarihinde 50.000.ytl ye satın aldığı (Z) A.Ş. tahvillerini 78.000.ytl ye 19.10.2005 tarihinde satmıştır. 5- Mesken kira geliri, 12.000.ytl dir. Kar payından, 9.000.ytl tevkifat yapılmıştır. 2005 yılı indirim oranı…% 53,7 2005 yılı Geç.59.madde istisna tutarı: 174.033,88 ytl GMSİ’da Götürü gider yöntemi seçilmiştir. Mayıs 2005 endeksi: …8.647,64…, Haziran 2005 Endeksi...8.677,15 Eylül 2005 Endeksi……9.009,11…, Ekim 2005 Endeksi…8.505,20

Ödenecek Gelir Vergisi 112.544,00 15.08.2000 ihraç tarihli hazine bonosu faiz geliri için istisna yok, indirim oranı var: 550.000 * 46,3 / 100 = 254.650.-ytl 15.08.2001 ihraç tarihli hazine bonosu faiz geliri için indirim oranı ve istisna uygulaması var: 250.000 * 46,3 / 100 = 115.750.-ytl 115.750 – 174.033,88 = Negatif Hisse senetleri kar payının yarısı gelir vergisinden istisna, stopajın tamamı mahsup edilecektir. Tahvil Satışı: Mayıs 2005 endeksi: …8.647,64 , Eylül 2005 Endeksi……9.009,11 ; 9.009,11 / 8.647,64 =1,0417 1,0417 * 50.000.-ytl = 52.090.ytl (endekslenmiş maliyet) 78.000 – 52.090 =25.910.ytl (kalan) 25.910 – İstisna (13.000) = 12.910.ytl Mesken kira gelirinde; istisna var. [ 12.000 – İst.(2.000) ] * 75/100 =7.500.ytl Menkul Sermaye İradı (Haz.Bon. (1) ) 254.650,00 (Haz.Bon. (2) ) (Kar Payı) 45.000,00 Diğer Kaz.İrat. (Tahvil Satış Geliri) 12.910,00 GMSİ (Mesken geliri) 7.500,00 TOPLAM 320.060,00 Beyannamede İndirim MATRAH Hesaplanan GV 121.544,00 Mahsup (Kar payı üzerinden yapılan Tevkifat) 9.000,00 Ödenecek Gelir Vergisi 112.544,00