Öğretim Görevlisi Süleyman DAL TÜRK VERGİ SİSTEMİ Öğretim Görevlisi Süleyman DAL
IV. ÜCRETLER A. ÜCRETİN TANIMI VE NİTELİĞİ Ücret, bir üretim faktörü olan emeğin üretime katılması sonucu elde edilen bir gelir unsurudur. Emek, üretime duruma göre fikren veya bedenen katılabilir. Emeğin üretime ister fikren ister bedenen olsun katılması karşılığında alman bedele veya karşılığına ücret denir.
Ücretin Unsurları ve Özellikleri Hizmet Erbabının İşverene Tabi Hizmet Görmesi Belirli Bir İşyerine Bağlı Olma Hizmet Karşılığı Ödemenin Yapılması
2. Mutlak Olarak Ücret Sayılan Ödemeler Kanuni ve iş merkezi Türkiye'de bulunan sigorta şirketleri tarafından ödenen emekli, maluliyet, dul ve yetim aylıkları, Daha önce yapılmış veya gelecekte yapılacak hizmetler karşılığında verilen para ve ayınlarla sağlanan diğer menfaatler, TBMM, İl Genel Meclisi ve Belediye Meclisi üyelerine ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler, Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla sağlanan para, ayın ve menfaatler, Bilirkişilere, resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemlerine ve her türlü yarışma jürisi üyelerine ödenen veya sağlanan para ayın ve menfaatler, Sporculara transfer ücreti ve sair adlarla yapılan ödeme ve menfaatler.
B. ÜCRETİN TESPİT ŞEKİLLERİ Şematik olarak ücret:
1. Ücretlerin Gerçek Usulde Vergilendirilmesi Safi Ücretin Belirlenmesi; vergiye tabi tutulacak gerçek ve safi tutarı, işveren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından (brüt ücret) aşağıda belirtilen indirimler yapıldıktan sonra kalan miktardır; Sosyal Güvenlik Kesintileri; (2) Özel Sigorta Primleri ( “indirim konusu yapılacak prim, aidat ve katkıların toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin % 10'unu (bireysel emeklilik sistemi dışındaki şahıs sigorta poliçeleri için ödenen primlerde, ödendiği ayda elde edilen ücretin % 5'ini) ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşamaz.”)
(3) Sakatlık indirim işsizlik Sigortası Primi Sendika Aidatları (6) Bazı Kurumlar için Yapılan Kesintiler
2. Ücretlerin Diğer Usulde Vergilendirilmesi; Çeşitli güçlüklerle karşılaşıldığı için ücretlerin tamamının gerçek usulde vergilendirilmesi her zaman mümkün değildir. Bu güçlükler dikkate alınarak bazı ücretliler için kanunen diğer usul şeklinde ifade edilen içeriği tamamen safi ücretin götürü olarak belirlendiği usulde vergilendirme rejimi kabul edilmiştir. Aşağıda belirtilen hizmetlerde çalışanlar bu işleri yapmaları dışında başkaca bir şart aranmaksızın ücret gelirlerinden dolayı götürü usulde vergilendirilirler. Bu ücretliler GVK'nın 64. maddesinde şu şekilde sayılmıştır:
Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabının yanında çalışanlar, Özel hizmetlerde çalışan şoförler, (Ticari, zirai, mesleki kazançla ilişkilen-dirilmeyen ya da bu kazançlarla ilgili kurulmaksızın çalışan şoförler). Özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçileri, Gayrimenkul sermaye iradı sahibi yanında çalışanlardır. Gerçek ücretlerinin tespitine imkan olmayan ve Danıştay'ın olumlu görüşüyle, Maliye Bakanlığı'nca diğer usulle vergilendirme kapsamına alınanlardır.
C. ÜCRETLERDE MUAFLIK VE İSTİSNALAR Diplomat Muaflığı, Gemi Adamları Muafiyeti, Sporcu Muafiyeti, Hizmetçilerin ücretleri, Hizmet erbabının toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak amacıyla işverenler tarafından yapılan taşıma giderleri, Çırakların asgari ücreti aşmayan ücretleri, Sosyal güvenlik kurumları tarafından ödenen emekli, maluliyet, dul ve yetim aylıkları, Ölüm, sakatlık, hastalık ve işsizlik nedeniyle verilen tazminat ve yardımlar,
Evlenme ve doğum nedeniyle hizmet erbabına yapılan yardımlar, Ödenen kıdem tazminatları, Genel olarak nafakalar (alanlar için), Harp malullüğü zamları, Şehitlerin dul ve yetimlerine yapılan ödemeler, Demirbaş olarak verilen giyim eşyası, İlim ve fen, güzel sanatlar, tarım ve hayvan yetiştirilmesi gibi faydalı işleri teşvik amacıyla verilen ikramiyeler ve mükafatlar, Spor yarışmalarına katılan amatör sporculara ödenen ödül ve ikramiyeler, Spor yarışmalarını yöneten hakemlere ödenen ücretler.
D. ÜCRETLERDE VERGİ TEVKİFATI 1. Genel Olarak Ücretlerde Tevkifat; Hizmet erbabına ödenen ücret ve ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç) vergi tevkifatı, kanunun 103 ve 104. maddelerinde belirtilen genel esaslar çerçevesinde vergi tarifesine göre yapılır (GVK. md. 94/1). Bu genel tevkifat gerçek usulde verilendirilen ücretler üzerinden vergi sorumlularınca yapılır.
2. Vergi Tevkifatına Tabi Olmayan Ücretler Aşağıda belirtilen ücretler için tevkifat söz konusu olmayıp, bu kişiler gelirlerini yıllık beyannameyle bildirirler (GVK. md. 95). Ücretlerini yabancı bir ülkedeki işverenden alan hizmet erbabı, Yabancı elçilik ve konsoloslukların diplomat muaflığından yararlanamayan memur ve hizmetlerinin ücret istisnasından da yararlanmama durumlarında, Maliye Bakanlığı'nca yıllık beyannameyle bildirilmesinde zorunluluk görülen ödemeler.