Kızamık Eliminasyon Programı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aşı ile Önlenebilir Hastalıklar Daire Başkanlığı

Communicable Diseases Unit, WHO Regional Office for Europe 27 October 2009 Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesi’nde 2010 yılı sonuna kadar kızamık ve kızamıkçığın eliminasyonu ve konjenital kızamıkçık sendromunun (KKS) önlenmesi hedeflenmiştir. Bu hedef ve 2011-2015 eliminasyon stratejik planı, 60. Bölge Toplantısında gündeme getirilerek yeni eliminasyon hedefi 2015 yılı olarak belirlenmiştir. Elimination strategy focused on routine immunization Measles elimination goal for 2010 established in 2002, rubella elimination goal for 2010 added in 2004 Elimination of Measles and Rubella in the European Region in 2010: Absence of endemic transmission due to high population immunity (time period) Sustained high coverage with 2 doses of vaccine is necessary 2 2

Bildirilen Kızamık Vaka Sayılarının ve İnsidans Hızlarının (milyonda) Dağılımı (Temmuz 2012 – Haziran 2013) Ukrayna: 12,744 (2012) 1,821 (2013) Gürcistan: 31 (2012) 5,783 (2013) Romanya: 4,271 (2012) 1,026 (2013) Pakistan†: 14,984 (2012) >25,000 (2013) Türkiye: 57 (2012) 5,710 (2013) Çin†: 6,183 (2012) 22,950 (2013) Sudan: 8,523 (2012) 2,156 (2013) Tayland: 3,694 (2012) 1,282 (2013) Nijerya†: 19,062 (2012) 48,619 (2013) Dem Kongo Cumh†: 73,794 (2012) 63,426 (2013) Etyopya†: 4,347 (2012) 1,997 (2013) Angola: 4,442 (2012) 1,736 (2013) (91 ülke: 47%) (31 ülke: 16%) (14 ülke: 7%) (33 ülke: 17%) <1 ≥1 - <5 ≥5 - <10 ≥10 - <50 ≥50 Bildirim yapmayan (12 ülke: %6) Uygulanabilir değil (13 ülke: 7%) Endonezya: 9,429 (2012) 1,917 (2013) †: Çin: 20 Ağust 2013 tarihli veri DKC: Ağustos 2013 tarihli veri Etyopya: Temmuz 2013 tarihli veri Nijerya: Ağustos 2013 tarihli veri Pakistan: Mayıs 2013 tarihli veri Somali: Temmuz 2013 tarihli veri Hindistan: 18,668 (2012) Somali†: 9,983 (2012) 1,593 (2013) Kaynak: 5 Ağustos 2013 tarihli DSÖ verisi

Kızamık İnsidansının (milyonda) ve Salgınlarının Dağılımı (DSÖ Avrupa Bölgesi, Ocak-Haziran 2013) 2013 yılı kızamık salgınları Azerbaycan Gürcistan Almanya Hollanda Romanya Türkiye Ukrayna İngiltere

http://www.cfr.org/interactives/GH_Vaccine_Map/index.html#map

DSÖ Avrupa Bölgesi Kızamık İnsidansı (milyonda) (2011) Data as of 1st March 2012; Source: monthly measles and rubella reporting to WHO EURO

Kızamık Salgınlarının Etkilenen Hassas Nüfusa Göre Dağılımı Epidemiology: Measles Kızamık Salgınlarının Etkilenen Hassas Nüfusa Göre Dağılımı (Avrupa, 2005-2010) Romanlar Anthroposofistler Gezginler Ortodoks Yahudiler

Kızamık ve Kızamıkçığın Eliminasyonu Nedir? Kızamık ve kızamıkçığın eliminasyonu, yerli virüs dolaşımının durması olarak tanımlanmaktadır. Kızamık ya da kızamıkçık insidansı yılda 1/100.000‘in altında olan ülkelerin tüm vakaları ya laboratuvarla doğrulanmış ya da laboratuvarla doğrulanmış bir vakayla epidemiyolojik olarak ilişkili olmalıdır. Eliminasyon durumunda, importe vakalar olabilir ancak, importasyonu takiben müdahale olmasa dahi, virüsün dolaşımı sınırlı sayıdaki bulaş sonrası doğal olarak sonlanır.

DSÖ Kızamık ve Kızamıkçık Eliminasyonu ve KKS Kontrolü Temel Göstergeleri 1. Aşılama Hızı: Hedef: Kızamık/kızamıkçık içeren aşının birinci ve ikinci dozunda en az %95 kapsayıcılığa ulaşılmasıdır. 2. Salgın Büyüklüğü: Hedef: Salgınların en az %80’i 10’dan az kesin kızamık ya da kızamıkçık vakası içermelidir. 3. Kızamık/Kızamıkçık İnsidans Hızı: Hedef: Yılda, kızamık/kızamıkçık insidansının 1.000.000’da 1’den daha az olmasıdır (importe vaka hariç, importe vaka ile ilişkili vaka dahil). 4.Yerli Kızamık/Kızamıkçık Virüslerinin Dolaşımı: Ülkeler, tüm salgın zincirleri için kızamık/kızamıkçık virüsü tiplendirmesini yaparak ülkede yerli virüs dolaşımı bulunmadığını göstermek zorundadır. Hedef: En az 12 ay süre ile yerli kızamık/kızamıkçık virüsünün dolaşımda olmamasıdır. 5. Konjenital Kızamıkçık Sendromu İnsidans Hızı: Hedef: KKS görülme hızının yılda, 100.000 canlı doğumda 1’den daha az olmasıdır. .

Kızamık ve Kızamıkçık Eliminasyon Stratejileri (Türkiye, 1960-2013) Rutin Bağışıklamanın Güçlendirilmesi Sürveyansın Güçlendirilmesi Destek Aşılama Aktiviteleri Aşı Kampanyası % Aşılama Hızı Vaka Sayısı İkinci doz KKK Aşısı

Salgın Eğrisi (Türkiye, 2012-2014) (n=8119) 2013 2014

01.04.2010 tarihli ve 18617 sayılı Kızamık, Kızamıkçık ve Konjenital Kızamıkçık Sendromu Sürveyansı Daimi Genelgesi

Kızamık Vaka Tanımı Kızamık için Klinik Tanımlama -38°C’den yüksek ateş ve -Makülopapüler döküntü ve -Öksürük veya burun akıntısı veya konjunktivit ile karakterize hastalık. Kızamık Tanısı için Gerekli Laboratuvar Kriterleri -Kızamığa özgü IgM antikoru saptanması veya -Kızamık virüs izolasyonu veya -RT -PCR ile kızamık viral RNA saptanması veya -2-4 hafta arayla alınan serum örneklerinde kızamığa özgü IgG antikor titresinde belirgin (en az 4 kat) artış. Şüpheli Vaka: Makülopapüler döküntüyle seyreden herhangi bir hastalık.

Kızamık Vaka Sınıflaması Şüpheli Vaka: Makülopapüler döküntüyle seyreden herhangi bir hastalık. Olası Kızamık Vakası (Klinik Vaka): Klinik tanımlamayla uyumlu vaka. Kesin Kızamık Vakası: a. Laboratuvarla Doğrulanmış Vaka: Tanı için gerekli laboratuvar kriterlerinden biri ile doğrulanmış olası vaka veya yakın zamanda aşılanmış ise laboratuvarla doğrulanmış vaka ile epidemiyolojik ilişkili olan vaka. b. Epidemiyolojik İlişkili Vaka: Başka bir laboratuvarla doğrulanmış kesin vaka ile epidemiyolojik ilişkili (maruziyet ve inkübasyon dönemi açısından yer ve zaman-semptomların başlamasından 7–18 gün önce temas- ilişkisi bulunma durumu) olan olası vaka. Vaka Değil: Kızamığın klinik tanımlaması ile uyumlu belirti ve bulguları olan bir kişide laboratuvar testlerinin negatif olması veya kızamık olmadığı (örn: roseola infantum, eritema infeksiyozum vb) laboratuvarla doğrulanmış bir vaka ile epidemiyolojik ilişkili olan vaka.

Sıcak Vaka Kesin vaka ile temas öyküsü olan veya döküntünün başlamasından önceki 3 hafta içerisinde seyahat öyküsü olan veya aşısız* veya yaşına göre eksik aşılı olan veya kümelenme gösteren olası kızamık/kızamıkçık vaka tanımına uyan vaka Sıcak vaka ise vakadan derhal serum, idrar ve boğaz sürüntüsü alınmalı ve numune nakli 24 saat içerisinde gerçekleşmelidir. *1 yaş altı aşı zamanı gelmeyen bebekler de SICAK VAKA tanımına dahildir. Doğrulanmış en az bir kızamık vakasının bulunduğu durumlarda takip eden tüm şüpheli vakalar SICAK VAKA olarak kabul edilmelidir.

Şüpheli bir kızamık vakası ile karşılaşıldığında yapılması gerekenler: Vakanın sıcak vaka olup olmadığı değerlendirilmelidir. Hastadan uygun kan/idrar/nazofarengeal sürüntü örneğini alınarak belirlenen laboratuvarlara gönderilmelidir. Bildirim formları doldurularak Türkiye Halk Sağlığı Kurumuna gönderilmelidir. Temaslılar için uygun profilaksi önlemleri (aşı, immunglobulin) uygulanmalıdır. Uygun solunum izolasyonu önlemleri alınması sağlanmalıdır. Kümelenme olup olmadığını araştırılmalı; kümelenme varsa salgın incelemesi başlatılmalıdır.

Kızamık ve Kızamıkçık Testi İçin Uygun Örneklerin Önerilen Örnek Alınma Zamanlarına* Göre Dağılımı Örnek Türü Yöntem Süre Serum IgM/IgG tespiti 0-28 gün Nazofarengeal sürüntü Virus izolasyonu 0-4 gün İdrar 0-7 gün *Döküntünün başlamasından itibaren

Ulusal ve Bölge Kızamık Laboratuvarları

Hastalık Kontrol Stratejileri Eğitim (Toplum sağlığı merkezleri, klinisyenler, aile hekimleri) Sürveyansın güçlendirilmesi Temaslı takibi Temaslı profilaksisi (≥6 ay aşı, <6ay IVIG) Rutin Aşılama 2012-2013 ilkokul 1. sınıf aşılaması Riskli bölge aşılaması Sağlık çalışanı aşılaması KKK aşısının 9. aya alınması 1-4 yaş eksik aşıların tamamlanması Ana sınıfı aşılaması (48-66 ay) Kohort aşılaması (1980-1991): talep halinde Asker aşılaması (rutin1980-1991, vaka çıkması halinde +1972-1979) Diğer risk grupları (havalimanı personeli, hac-umre ziyareti)

Kızamık Salgınlarının Ortaya Çıktığı Yere Göre Dağılımı (Avrupa 2006-2010) Okul Kreş/ana sınıfı Sağlık Kurumu

Sağlık Çalışanı Aşılaması* Vakaların görüldüğü sağlık kuruluşlarında, mümkün olan en kısa süre içerisinde hastane personelinin aşılanması sağlanmalıdır. Aşı uygulaması öncesinde serolojik değerlendirilme yapılmasına gerek yoktur. Aşılamada, -Kızamık hastalığını geçirmeyen kişilere, -Bir yaşından sonra en az iki doz kızamık aşısı ile aşılanmamış olanlara kızamık içeren aşı uygulanmalıdır. - Hastane kayıtlarında daha önce kızamığa karşı bağışıklık gösterilmiş olan kişilere aşı uygulanmasına gerek yoktur. *22.6.2010 Ulusal Bağışıklama Danışma Kurulu Kararı 9.2.2011 Kızamık Bilimsel Danışma Kurulu Kararı 26 26

5-9 Nisan 2010, Antalya

5-9 Nisan 2010, Antalya

Kızamık/Kızamıkçık/KKS Sürveyansının Akut Flask Paralizi (AFP) ve Maternal Neonatal Tetanoz (MNT) Sürveyansına Entegre Edilmesi Bilindiği gibi; ülkemizde AFP sürveyansı kapsamında aktif sürveyans yürütülmektedir. Bu kapsamda, belli başlı hastaneler (özel ve kamu) her iki haftada bir ziyaret edilmekte ve AFP vakası olup olmadığı sorgulanmaktadır. Halen AFP aktif sürveyansını yapan görevliler kızamık, kızamıkçık, KKS ve MNT vakaları hakkında bilgi toplamakla da görevlidirler. Hastane ziyareti sırasında pediyatri, dahiliye enfeksiyon hastalıkları, yenidoğan, kadın hastalıkları ve doğum, KBB, kardiyoloji, göz servisleri ve poliklinikleri, AFP için de ek olarak nöroloji servisi ziyaret edilmelidir. Hasta yatış defterinde ve ICD-10 sisteminde aranacak olan vaka tanıları/kodları şunlardır: kızamık (rubeola)/B05, kızamıkçık (rubella)/B06, beşinci hastalık (eritema infeksiyozum)/B08.3, altıncı hastalık (roseola infantum)/B08.2, konjenital kızamıkçık (rubella) sendromu/P35.0.