DÜNYANIN ŞEKLİ ve HAREKETLERİ EKSEN EĞİKLİĞİ ve SONUÇLARI

Ekvator yarıçapı – 6378 km. (fark 21 km) DÜNYA Dünyanın şekli ekvatordan şişkin, kutuplardan basıktır. Bu özel şekle Geoid denir. Bu şeklin oluşmasının sebebi, Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüşüdür. Kutuplar yarıçapı – 6357 km. Ekvator yarıçapı – 6378 km. (fark 21 km)

GEOİD DÜNYA 6357 km 6378 km

Dünyanın Şeklinin Sonuçları: Güneş ışınlarının düşme açısı Ekvatordan Kutuplara doğru daralır. Güneş ışınlarının düşme açısına göre Sıcaklık İklim Kuşakları oluşur. Dünyanın dönüş hızı (çizgisel hız) kutuplara doğru azalır. Güneş ışınlarının atmosferde tutulma oranı Ekvatordan Kutuplara doğru artar.

SICAKLIK İKLİM KUŞAKLARI

ÇİZGİSEL HIZ EKVATORDA EN FAZLA

GÜNEŞ IŞINLARININ ATMOSFERDE ALDIĞI YOL (TUTULMA)

atmosfer tarafından daha fazla emilir ve geri gönderilir. Kuzey Kutbu Ekvator Atmosfer Güney Kutbu Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol kutuplarda (c), ekvatordan (a) daha uzun olduğundan, atmosfer tarafından daha fazla emilir ve geri gönderilir. a b c

Kutuplardaki yer çekimi Ekvatordan daha fazladır. Ekvator çemberi, bütün meridyen ve paralellerden daha büyüktür. İki meridyen arasındaki uzaklık Kutuplara gidildikçe azalır (111km’den 0 km’ye) Termik basınç kuşakları oluşur.(0-90) Paralellerin uzunluğu Kutuplara doğru azalır.

MERİDYENLER ARASI MESAFE KUTUPLARA DOĞRU DARALIR

BASINÇLAR

DÜNYANIN HAREKETLERİ YILLIK HAREKET (YÖRÜNGE HAREKETİ- GÜNEŞ ETRAFINDA) GÜNLÜK HAREKET (EKSEN HAREKETİ- KENDİ ETRAFINDAKİ HAREKET)

1. Dünyanın Günlük Hareketi Dünyanın Hareketleri 1. Dünyanın Günlük Hareketi (Eksen hareketi) Gece-Gündüz oluşur ve birbirini izler, Günlük sıcaklık farkları meydana gelir, bunun sonucunda meltem rüzgarları ve mekanik (fiziksel) çözülme meydana gelir. Gün içerisinde güneş ışınlarının geliş açısı değişir.

DÜNYANIN GÜNLÜK HAREKETİ BATIDAN DOĞUYA DOĞRUDUR

DÜNYANIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ-2 21 Mart ve 23 Eylül 21 Haziran 21 Aralık Güneş Işınlarının Geliş Açısını Hesaplama Gölge Boyu Hesaplama Güneş Işınlarının Yıl İçerisinde Dik Geldiği Yerler Bazı ÖSS soruları Uydu görüntüleri Motivasyon

21 MART VE 23 EYLÜL ( EKİNOKS ) TARİHLERİ 1- Güneş ışınları, öğle vakti Ekvatora dik gelir. Bu nedenle, Ekvatordaki cisimlerin öğle vakti gölgesi olmaz. 2- Gece-gündüz eşitliği yaşanır.( Ekinoks ) 3- 21 Mart KYK’ de ilkbahar, GYK’ de sonbahar başlangıcıdır. 23 Eylül 21 Mart İlkbahar Sonbahar

4- Aydınlanma dairesi, kutup noktalarından geçer. 5- Güneş, her iki kutup noktasında da aynı anda görülür. K. Kutup noktası G. Kutup noktası

6- Aynı boylam üzerindeki bütün noktalarda, güneş aynı anda doğar ve batar. C D

7- Bir cismin bulunduğu yer 45° enleminden küçükse cisim gölgesinden uzun,45° enleminden büyükse gölge uzun, 45° üzerinde ise cisimle gölge boyu eşittir. 90 K 45 K Ekv 45 G 90 G

KYK Gündüz Süresi Değişimi 8- 21 Marttan sonra KYK ‘de gündüzler gecelerden uzun olmaya başlar. 23 Eylülden sonra ise GYK’ de gündüzler gecelerden uzun olmaya başlar. KYK Gündüz Süresi Değişimi 21 Mart 21 Haziran 21 Aralık 23 Eylül

9- 21 Mart Kuzey kutup noktasının gündüzünün başlangıcıdır.

Yaz Kış 21 HAZİRAN ( KYK’ DE YAZ GÜNDÖNÜMÜ-SOLTİSTİ ) 1- Güneş ışınları, öğle vakti 23° 27’ K Yengeç Dönencesine dik gelir. Yengeç Dönencesi üzerindeki cisimlerin öğle vakti gölgesi olmaz. 2- KYK’ de yaz, GYK’ de kış başlangıcıdır. Yaz Kış

3- Aydınlanma çizgisi, 66° 33’ kutup dairelerinden geçer. KYK GYK G. Kutup dairesi K. Kutup dairesi Aydınlanma çizgisi

4- KYK’ de yıl içerisindeki en uzun gündüz ve en kısa gece yaşanır.

Kuzey Yarımküre’nin Orta Kuşağında Gölge Boyu Değişimi 5- KYK’ de cisimlerin gölgesi yıl içerisindeki en kısa durumdadır. Kuzey Yarımküre’nin Orta Kuşağında Gölge Boyu Değişimi 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık

A B C 6- Kuzeye doğru gidildikçe gündüzler uzar, geceler kısalır. 7- Aynı boylam üzerindeki noktalardan, daha kuzeyde olanda, güneş daha önce doğar daha sonra batar. Yani gündüz daha uzundur. A B C

8- 66° 33’ K. kutup dairesinde gündüz 24 saat sürer. G 8- 66° 33’ K. kutup dairesinde gündüz 24 saat sürer. G. kutup noktasında ise gece 24 saat sürer. Kuzey kutup dairesi Güney kutup dairesi

9- Bu tarihten sonra, KYK’ de gündüzler kısalmaya başlar 9- Bu tarihten sonra, KYK’ de gündüzler kısalmaya başlar. Fakat gündüzler 23 Eylüle kadar yine de gecelerden uzundur. 21 Haziran Gündüz süreleri 12 saatten fazla fakat sürekli kısalıyor 23 Eylül

10- Bu tarihten sonra, güneş ışınları Yengeç Dönencesinin daha güneyine dik gelmeye başlar. 21 Haziran T A Yengeç D. Eylül Ekvator

21 ARALIK ( KYK’ DE KIŞ GÜNDÖNÜMÜ-SOLTİSTİ ) 1- Güneş ışınları, öğle vakti 23° 27’ G Oğlak Dönencesine dik gelir. Oğlak Dönencesi üzerindeki cisimlerin öğle vakti gölgesi olmaz. 2- GYK’ de yaz, KYK’ de kış başlangıcıdır. Kış Yaz

21 ARALIK ( KYK’ DE KIŞ GÜNDÖNÜMÜ-SOLTİSTİ ) 1- Güneş ışınları, öğle vakti 23° 27’ G Oğlak Dönencesine dik gelir. Oğlak Dönencesi üzerindeki cisimlerin öğle vakti gölgesi olmaz. 2- GYK’ de yaz, KYK’ de kış başlangıcıdır. Kış Yaz

3- Aydınlanma çizgisi, 66° 33’ kutup dairelerinden geçer. GYK KYK K. Kutup dairesi Aydınlanma çizgisi G. Kutup dairesi

4- KYK’ de yıl içerisindeki en uzun gece ve en kısa gündüz yaşanır.

Kuzey Yarımküre’nin Orta Kuşağında Gölge Boyu Değişimi 5- KYK’ de cisimlerin gölgesi yıl içerisindeki en uzun durumdadır. Kuzey Yarımküre’nin Orta Kuşağında Gölge Boyu Değişimi 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık

A B C 6- Güneye doğru gidildikçe gündüzler uzar, geceler kısalır. 7- Aynı boylam üzerindeki noktalardan, daha güneyde olanda, güneş daha önce doğar daha sonra batar. Yani gündüz daha uzundur. A B C

8- 66° 33’ G. kutup dairesinde gündüz 24 saat sürer. K 8- 66° 33’ G. kutup dairesinde gündüz 24 saat sürer. K. kutup noktasında ise gece 24 saat sürer. Güney kutup dairesi Kuzey kutup dairesi

9- Bu tarihten sonra, GYK’ de gündüzler kısalmaya başlar 9- Bu tarihten sonra, GYK’ de gündüzler kısalmaya başlar. Fakat gündüzler 21 Mart’a kadar yine de gecelerden uzundur. 21 Mart Gündüz süreleri 12 saatten fazla fakat sürekli kısalıyor 21 Aralık

10- Bu tarihten sonra, güneş ışınları Oğlak Dönencesinin daha kuzeyine dik gelmeye başlar. Ekvator Oğlak Dönencesi Mart 21 Aralık Ş O

GÜNEŞ IŞINLARININ GELİŞ AÇISINI HESAPLAMA 1- Hesaplama yapılırken öncelikle, güneş ışınlarının dik geldiği yerle sorulan yer arasındaki enlem farkı bulunur. 2- Bulunan enlem farkı, 90°.den çıkarılır ve sorulan yere güneş ışınlarının kaç derece ile geldiği bulunur.

Soru : 40° K enlemindeki Ankara’ya güneş ışınları, 21 Mart - 23 Eylül 21 Haziran ve 21 Aralıkta kaç derece ile gelir ? 21 Mart ve 23 Eylül’ de 1.İşlem : Dik gelen yer : Ekvator (0) Sorulan yer : 40° K Ankara Aradaki enlem farkı : 40° – 0° = 40° 2. İşlem : 90° – 40° = 50° ile gelir. 40° K Ankara 50° Ekvator

GÖLGE BOYU HESAPLAMA 1- Ekvatora güneş ışınları yılda iki kez dik geldiğinden, gölge boyu iki kez sıfır olur. 2- Yengeç ve Oğlak Dönencelerine güneş ışınları yılda bir kez dik geldiğinden gölge boyu bir kez sıfır olur. 3- Dönenceler dışındaki noktalara ise güneş ışınları hiçbir zaman dik gelmediğinden gölge boyuda hiçbir zaman sıfır olmaz. NOT : Güneş ışınlarının geliş açısı küçüldükçe gölge boyları uzar. Genel olarak Ekvatordan uzaklaşıldıkça gölgeler uzar.

Ekvatordaki cisimlerin gölge boyu değişimi 2 1 21 M 21 H 23 E 21 A 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık

Yengeç Dönencesindeki cisimlerin gölge boyu değişimi 2 1 21 M 21 H 23 E 21 A 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık

Oğlak Dönencesindeki cisimlerin gölge boyu değişimi 2 1 21 M 21 H 23 E 21 A 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık

Kuzey yarımküre’de orta enlemlerde gölge boyu değişimi 2 1 21 M 21 H 23 E 21 A 21 Mart 21 Haziran 23 Eylül 21 Aralık

Güneş ışınlarının, yıl içerisinde dik geldiği yerler 21 Haziran 21 Haziran 23° 27’ K ( YD ) Mayıs Temmuz Nisan Ağustos 23 Eylül 21 Mart Ekvator Ekim Şubat Kasım Ocak 23° 27’ G ( OD ) 21 Aralık 21 Aralık

HAZIRLAYANLAR HALİL TAŞEL YASİN KAYIŞ GÖKHAN ÖZENÇ TEŞEKKÜR EDERİZ