ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ I DİL ÖĞRETİMİ

ÖĞRETİM TANIM VE KAPSAMI 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na göre Türkçe ile ilgili maddeler: Madde 3: “Türkiye Devletinin dili Türkçedir.” Madde 42: “…Türkçeden başka hiçbir dil, eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dilleri olarak okutulamaz ve öğretilemez.”

İLETİŞİM VE DİL İletişim dilimizi doğru kullanabilme becerimizle doğru orantılı olarak gelişmektedir. İletişimin bir yönü anlatma, diğer yönü anlama faaliyetini kapsamaktadır. Genel olarak ülkelerin eğitim sistemi içinde ana dili öğretiminin amacı bireylerin düşünme ve iletişim becerilerini geliştirmektir.

DİL ÖĞRETİMİNİN GENEL AMAÇLARI “Öğrencilere Türk dilini sevdirmek, Türk dilinin kurallarını sezdirmek, gelişim süreci içinde Türkçeyi bilinçle, özenle ve güvenle kullanmaya yöneltmektir. Türkçenin temel kurallarının öğretilmesi. Türlü etkinliklerle öğrencilerin sözcük dağarcığını zenginleştirmek.

DİL BİLGİSİNİN KONUSU OLAN DİL “Ana dil dersleri bilim değil, sanat gibi öğretilmelidir.” Doğan Aksan. Ana dil öğretiminin bilim gibi aktarılan bilgiler değil, sanatta olduğu gibi çıraklık ustalık ilişkisine dayanan, becerinin geliştirilmesi amacıyla uygulayarak öğretilmesi gerekir. Dil bilgisi konularının öğretimi uygulama yöntemiyle yapılmalıdır.

DİLBİLİMİN KONUSU OLARAK DİL Dilbilim dili kendine konu edinir. Dille ilgili olarak özellikle şu sorulara cevap arar: Dil nasıl bir anlaşma aracıdır? Dille anlaşma nasıl gerçekleşir? Sözcükler nasıl anlam kazanır? Cümle nasıl oluşur ve anlamı nasıl taşır? Dil nasıl ve neden değişir? Dilbilim bu soruların cevaplarını toplumbilim, ruhbilim ve felsefe gibi ilim dallarından faydalanarak açıklamaya çalışmaktadır.

TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DİLBİLİMİN YERİ Türkçenin ister ana dil olarak isterse yabancı dil olarak öğretiminde dilbilimin sunduğu modern yöntem ve çözümlerden faydalanılmalıdır. Dilbilim dilin daha çok iletişim işlevi üzerinde durması her dilin dizimsel ve dizisel işleyişi olduğunu göstermiştir. Dilbilimin sözdizimi ve söylem düzeyinde çağdaş verilerinden yararlanarak dil bilgisi öğretilmelidir.

TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DİL BİLGİSİNİN YERİ Dil bilgisi doğru düşünme, doğru konuşma ve yazmaya yardımcı olan bir çalışma alanıdır. Ana dili çocuklara uygulamalarla anlama, anlatma, doğru söyleyiş, sözcük bilgisi, doğru cümle kurma, yazım ve noktalama gibi becerilerini geliştirecek etkinlikler kullanılarak öğretilmelidir. Türkçe, bireyin okuma, anlama ve anlatma gücünü ana dil bakış açısıyla geliştirecek bir ders olarak değerlendirilmelidir.

TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE DİL BİLGİSİNİN YERİ Dilin öğretimi dört temel beceriyi desteklemeli ve geliştirmelidir: okuma, dinleme, anlama ve anlatma. Dil öğretiminde yukarıda sayılan becerilerin bir arada düşünülmesi, bunların birbirinden bağımsız düşünülmemesi gerekir. Dil ve dil bilgisi öğretimi bir bütünlük içerisinde yapılmalıdır. Bu konuda başka dillerin öğretimi tekniklerinden faydalanılabilir.

DİL ÖĞRETİMİNDE DİL ÖĞELERİNİN BÜTÜNLÜĞÜ Dilde ses, yapı, anlam, sözdizimi iç içedir. Dil öğretimi bir bütünlük içinde verilmeli öğeler arasındaki ilişki kavratılmalıdır. Örnek: Güzellerin, güzel insanlarla görüşmesi güzel oldu. Ana dili öğretiminde dil bilgisi bağlamıyla verilmeli, bağımsız unsurlar gibi düşünülmemelidir.

DİL ÖĞRETİMİNDE SOSYAL ORTAMIN YERİ Öğretmenin insan psikolojisinden anlaması, insanın öğrenme süreçlerini bilmesi, yaratıcı olması ve araç gereçlerden etkin bir şekilde yararlanması gerekir. İnsanı sosyalleştiren onun dilidir. Öğretimde dilin bu yönü dikkate alınmalıdır. Dil öğretiminde hedef kitlenin geldiği sosyal çevre iyi etüt edilmelidir.

TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN STRATEJİ VE YÖNTEMLER Öğretme Stratejileri Strateji:Dersin hedeflerine ulaşmayı sağlayan, oldukça genel yöntem seçme yaklaşımıdır. 1.Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisi. 2.Buluş Yoluyla Öğretim Stratejisi. 3. Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisi. 4. Tam Öğrenme Yoluyla Öğretme Stratejisi. 5. İşbirliğine Dayalı Öğretim Stratejisi

SUNUŞ YOLUYLA ÖĞRETİM STRATEJİSİ Bilgi doğrudan aktarılır. Kavram, ilke ve kurallar örneklerle sıralanır. Bilgiler düzenli bir şekilde aktarılırken zaman zaman detaylarda verilir. Daha çok teorik bilgilerin verildiği bir öğretim yaklaşımıdır. Bu yaklaşımı David Ausebel “Anlamlı Öğrenme” adıyla ortaya atmıştır. Ausubel bu yaklaşımda bilginin genelden özele hiyrarşik bir biçimde verilmesini salık verir.

BULUŞ YOLUYLA ÖĞRETME STRATEJİSİ Bir sorunla ilgili olarak bilgi toplayarak analiz yapmak ve genellemelere varmayı sağlayan, öğrenci etkinliğine dayanan güdüleyici bir yaklaşımdır. Bruner tarafından geliştirilmiştir. Tümevarım yaklaşımına dayanır. Bilişsel alanın kavrama, analiz, değerlendirme ile duyuşsal alanın tepkide bulunma, değer verme basamaklarında davranış değişikliği gerçekleştirmeyi hedefler.

ARAŞTIRMA İNCELEME YOLUYLA ÖĞRETİM STRATEJİSİ John Dewey tarafından geliştirilen bu yöntemin temelinde öğrencilerin araştırma inceleme çalışmalarına yönlendirilmeleri gözetilmiştir. Öğrenciler aktiftir. Problem çözme yöntemine dayanır. Öğrencilerde üst düzey öğrenme gerçekleşir. Bilimsel problem çözme basamaklarını öğrenir. Not: Bu üç strateji Buyan Doğan’ın Öğretim Yöntem ve Teknikleri kitabından sayfa 30-41 arasına çalışılacak.

TAM ÖĞRENME STRATEJİSİ Gönümüzde öne çıkan öğrenme yaklaşımıdır. Tam öğrenme yöntemini Amerikalı Bloom ortaya koymuştur. Öğrenci başarısı %100’lere çıkabilir. Günümüzde en etkili model olarak kabul edilmektedir. Jacobsen’e göre yanıtlanması gereken temel sorular vardır:amaçlar nelerdir? Planlama, ihtiyaç duyulan kaynaklar nelerdir? tamamlama , amaçlara hangi düzeyde ulaşılmıştır? değerlendirme.(Türkçe Dilbilgisi Öğretimi :81-89)

İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRETİM STRATEJİSİ Öğrencilerin, sınıf ortamında küçük karma kümeler oluşturarak, ortak bir amaç doğrultusunda, bir konuda birbirlerinin öğrenmelerine yardımcı oldukları, küme başarısının öğrencilerce belirlendiği ve değişik yollarla ödüllendirildiği bir öğrenme yaklaşımıdır. Bu yöntemin en belirgin özelliği, öğretim çalışmalarında öğrencileri etkin kılması, onları ön plana çıkarmasıdır. Böylece öğrenciler sınıf içi ders etkinliklerinin düzenlenmesi ve yürütülmesinde önemli ödevler ve sorumluluklar yüklenir.

İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRETİM STRATEJİSİ Bu yöntemde bazı ilkelere dikkat edilmesi gerekmektedir: Ortak amaç ilkesi, Sorumluluk yükleme, İşbirliği ve destek, Kaynaşma ve uyum, İşleyiş değerlendirmesi Karma küme, Eşit fırsat.

TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER Yöntem:Hedeflere ulaşmak için seçilen en kısa ve düzenli yoldur. A.İlk Okuma-Yazma Öğretiminde Kullanılan Yöntemler 1.Bireşim (Sentez-Harf) Yöntemi 2.Karışık Yöntem 3.Çözümleme Yöntemi B. Türkçe Öğretiminde Yaygın Olarak Kullanılan Yöntemler 1.Anlatma Yöntemi 2. Gösterip Yaptırma 3.Tartışma Yöntemi 3.Örnek Olay inceleme Yöntemi, 4.Bireysel ve Bağımsız Çalışma Yöntemi

BİREŞİM(TÜMEVARIM) YÖNTEMİ Bu yöntem birbiriyle ilişkisi bulunan öğelerin, nesnelerin, görüşlerin, olayların genel bir sonuca, düşünceye ya da bütüne varmak için birleştirilmesi işlemidir. Dil bilgisi öğretiminde parçadan bütüne bir öğretim süreci hakimdir. Özellikle ilköğretimde harf-hece-sözcük-cümle sıralamasıyla öğretimdir. Gözlem ve deneye dayandığı için ezberci yaklaşımdan uzaklaştırır.

BİREŞİM(TÜMEVARIM) YÖNTEMİ Bu yöntem bütünü algılamadan bir öğretim yöntemi olduğu için psikologlar tarafından şiddetle eleştirilmektedir. Eski dönemlerde Türkiye’de de bu yöntem ilk okuma- yazma öğretiminde yaygın olarak kullanılırdı.

KARIŞIK YÖNTEM Cümle ve sözcüklerin birlikte iç içe öğretilmeye çalışıldığı bir yöntemdir. İlk okuma-yazma öğretiminde kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemde önce cümle ve sözcükler öğrencilere verilir, ardından hemen öğrencilere sözcük, hece ve harf tanıtılır. Böylece öğrenci her şeyi birlikte öğrenmiş olur. Bu yöntem aile ortamında kısmen okuma- yazma öğrenmiş öğrencilere uygulanabilecek bir yöntemdir. Öğretimin hızlı planlandığı durumlarda özellikle kullanılır.

ÇÖZÜMLEME (TÜMDENGELİM) YÖNTEMİ Bütün içinde parçaların birbiriyle ilişkilerini belli etme, gerçek kanıtlara dayanarak genel yargılara ulaşma yolu olarak tanımlanmaktadır. Çözümleme, bir bütünü oluşturan parçaları amaçlı olarak birbirinden ayırma işidir. Çözümleme zihinsel ve fiziksel olarak yapılabilir. Ülkemizde ilk okuma- yazma bu yöntemle öğretilmektedir.

ÇÖZÜMLEME (TÜMDENGELİM) YÖNTEMİ Bu yöntem kolaydan zora ilkesine ters düştüğü için eleştirilmektedir. Dil bilgisi öğretiminde tanımlar, açıklayıcı bilgiler bu yöntemle verilebilir.

ANLATMA YÖNTEMİ Geleneksel bir öğretme yöntemidir. Öğretmenin konuyla ilgili anlatımda bulunduğu sunuş yoluyla öğretme yaklaşımının uygulaması biçiminde gerçekleşir. Öğretmen merkezli bir yöntem olduğundan yoğun bir aktarma faaliyetidir. Alt yapısı olan öğrenci gruplarına uygulanması faydalı olarak görülür. Öğretimde öğrenciyi pasifleştirdiği için çok fazla eleştiri almaktadır.

GÖSTERİP YAPTIRMA YÖNTEMİ Bilgilerin beceriye dönüştürülmesi için kullanılan bir yöntemdir. Bilginin uygulamaya dönük kısmı başkaları önünde yapılır. Duyulara hitap eden gösterip yaptırma yöntemi öğretimin özellikle ilk kademesinde sonra da bütün evrelerinde etkin olarak kullanılmalıdır. Araç-gereçlerden yararlanmak öğretimin yüzdesini artıracaktır. Dil derslerinde resimler, ses bantları, kasetler vb yararlanılmalıdır.

TARTIŞMA YÖNTEMİ Öğrencilerin daha etkin olduğu bir yöntemdir. Öğrencileri düşünmeye sevk edecektir. Bu yöntem daha çok konunun kavranması aşamasında karşılıklı olarak görüşler ortaya konurken, bir problemin çözüm yollarını ararken ve değerlendirme çalışmaları yaparken bu yöntem kullanılır. Buluş yoluyla öğretim yaklaşımında bu yola başvurulur.

ÖRNEK OLAY İNCELEME YÖNTEMİ Örnek olay incelemesi, gerçek yaşam durumlarında karşılaşılan sorun niteliğinde, ilgi uyandıran belirli olgu ya da birbiriyle ilişkili bir dizi olgunun, sınıf ortamında öğrencilerin katılımda bulunarak çözüm yolları bulmaya çalıştıkları ve böylece olgunun doğasını daha iyi anladıkları, o konuda neler yapılabileceğine ilişkin analizler yaptıkları bir yöntemdir. Örnek olay incelemesi etkili yöntemlerden biridir. Buluş yoluyla öğretme yaklaşımında etkin olarak kullanılmaktadır.

ÖRNEK OLAY İNCELEME YÖNTEMİ Olaylar durum ve olgu kişiselleştirilmeden genel bir hava içerisinde problem merkezli incelenmelidir. Örnek olaylar neden, nasıl ve sonuç ilişkisi dikkate alınarak çözümlenmektedir. Bu yöntem yeterli olgunluğa ulaşmamış sınıflarda uygulanmamalıdır. Bu yöntem ilgi çekici ve güdüleyici bir yöntemdir.

BİREYSEL/BAĞIMSIZ ÇALIŞMA Bireysel çalışma, bir öğrencinin yaparak, yaşayarak öğrenmesidir. Bu yöntem öğrenci kendi başına çalışmak istediğinde kullanılmaktadır. Öğrencilere bu yöntemle uygulanacak faaliyetler, rapor hazırlama, okuma, kompozisyon yazma, sözcük tekrarlamalarıdır. Bağımsız çalışmanın üç temel amacı bulunmaktadır: Uygulama ve tekrar yapmak, öğrenmeyi ve öğrenme becerilerini desteklemek, öğrencileri meşgul ederek öğretmenin başka vazifeleri görmesini sağlamak.

ÖĞRETİM TEKNİKLERİ Teknik:Seçilen yöntemi uygulamaya koyma biçimidir. 1. Soru-cevap Tekniği, 2.Rol yapma tekniği, 3.Gösteri(Dramatizasyon) Tekniği, 4. Benzetim Tekniği, 5.Küme ya da grup çalışması, 6. İnşat 7. Açıklama, 8. Yazdırma, 9.Buluş ve sezdirme tekniği, 10.Beyin Fırtınası

SORU-CEVAP TEKNİĞİ Önceden hazırlanmış sorulara cevap bulunması tekniğidir. Dil öğretiminde sıklıkla başvurulur. Öğrencileri düşünmeye sevk eden ve onları güdüleyen bir tekniktir. Bu yöntem, Türkçe dersinin iki temel etkinliği olan anlama ve anlatma çalışmalarına doğrudan katkı yapar. Bu teknik öğrenmeyi pekiştirir ve öğrencinin medeni cesaretini artırır. İyi ve amaca uygun olmayan sorular bu tekniğin sağlıklı işlemesini engeller.

ROL YAPMA TEKNİĞİ Bu teknik öğrencilere, insan ilişkileri konusunda daha çok bilgi, beceri ve anlayış kazandırmayı öngören ve oyun tekniklerinden faydalanma temeline dayalı bir eğitim tekniğidir. Öğrenci ve öğretmenin rol yapabilmesi için buluş stratejisini kullanması gerekir. Öğrencinin duygu ve düşüncelerini başka kişiliğe bürünerek anlatmasıdır.

GÖSTERİ(DRAMATİZASYON) TEKNİĞİ Bir dilbilgisi konusunu oyunlaştırarak sunma tekniğidir. Öğrenciler bu teknikle hangi durumlarda nasıl davranmaları gerektiğini yaşayarak öğrenirler. Bu teknik öğrencilerin problem çözme ve iletişim kurma kabiliyetlerini geliştirir. En yaygın ve en eski tekniklerden biridir.

BENZETİM TEKNİĞİ Öğrenmeyi desteklemek üzere gerçeğe uygun olarak geliştirilen bir model üzerinde uygulanan bir tekniktir. Sınıf içinde öğrencilerin gerçekleştiğini var saydıkları bir olay üzerinden eğitici ve öğretici çalışmalar yaptıkları bir öğretim tekniğidir.

KÜME/GRUP ÇALIŞMASI Bir önderin rehberliğinde grup olarak ortak amaçlar doğrultusunda çalışıp hedeflere ulaşma tekniğidir. Bu çalışma tekniğinde özgür bir ortamda paylaşmayı sağlamaktır. Öğretmen grup çalışmalarını iyi koordine etmelidir.

İNŞAT TEKNİĞİ Edebi bir parçayı, özellikle şiir ve manzumeyi yüksek sesle ve anlamına yakışır biçimde okuma tekniğidir.

AÇIKLAMA TEKNİĞİ Bir konuyu daha iyi anlaşılacak biçimde açıklayarak sunma, öğretme tekniğidir.

YAZDIRMA TEKNİĞİ Bir bilgiyi, bir konuyu yazdırarak öğretme tekniğidir.

BULUŞ/SEZDİRME TEKNİĞİ Bilinenden bilinmeyene bir seyir izlediğinden bir bakıma tümevarım anlayışına dayanır. Dil bilgisi, tür bilgileri, yazım ve noktalama öğretiminde etkin bir yöntemdir. Öğrenciyi motive eden ve onu ders katan bir yöntemdir. Buluş var olan ancak, bilinmeyen bir durumu ortaya çıkarmaktır.

BEYİN FIRTINASI Bir grup bir problemi çözmek için çok sayıda fikri kısa sürede üretir ve daha sonra üretilen bu fikirler problemin çözümü yolunda değerlendirilir. Beyin fırtınası öğretimi ilginç hale getiren, öğrenci katılımını artıran, hızlı düşünce üretimini sağlayan etkin bir tekniktir. Bu teknik öğretmen tarafından iyi yönetilmelidir.

ÖĞRETİM İLKELERİ Öğretim nedir? Öğretim: Belirli amaçlar doğrultusunda öğrenmenin başlatılması, yönlendirilmesi, kolaylaştırılması ve gerçekleştirilmesi sürecidir. Bu süreç dört aşamada gerçekleşir: amaç, içerik, eğitim durumları ve değerlendirme. Öğretim şu sorulara cevap hazırlama sürecidir: Niçin, ne, neyi, nerede, nasıl, ne kadar, ne kadar zamanda öğretelim? Öğretim ilkeleri, eğitim öğretim sürecinin her aşamasında öğretim elemanlarına yol gösterir.

BELLİ BAŞLI ÖĞRETİM İLKELERİ 1.Düzeye uygunluk ve bireyselcilik:Öğretim etkinlikleri öğrencinin fiziksel ve ruhsal gelişimine uygun düzeyde olmalıdır. Öğretim etkinlikleri bireyler dikkate alınarak hazırlanmalı ve yürütülmelidir. 2.Amaca yönelik olma:Belirlenen amaçlar doğrultusunda bireylere istendik davranışlar kazandırılmalıdır. 3.Hayatı yansıtma: Öğretim süreci bireylere hayatın kendisini öğretmelidir. Hayatı bizzat her öğrenci yaşamalıdır.

BELLİ BAŞLI ÖĞRETİM İLKELERİ 4. Etkin katılım ilkesi:Öğretim etkinliklerinin aktif öğrenci katılımına göre düzenlenmesini öngören ilkedir. Öğrenci yaparak ve yaşayarak öğrenecektir. 5.Somuttan soyuta ilkesi: Öğretim etkinliklerinin planlanırken duyularla algılanabilen olgulardan duygularla algılanabilen olgulara doğru bir sıranın izlenmesidir. 6.Bilinenden bilinmeyene ilkesi: Öğrencinin yeni öğrendiklerinin bildikleri üzerine bina edildiği öğretim ilkesidir.

BELLİ BAŞLI ÖĞRETİM İLKELERİ 7.Yakından uzağa ilkesi: Öğretim etkinliklerinin zaman ve çevre açısından öğrencinin yakınından başlaması başarıyı artıracaktır. 8.Ekonomik tasarruf ilkesi: Günümüzde her alanda olduğu gibi öğretimde de en az zamanda, en az emek ve enerjiyle maksimum verimin elde edilmesidir. 9.Öğretimde açıklık ilkesi: Öğretim etkinliklerinin planlanmasından işlenişine ve değerlendirmesine kadarki süreçte kullanılan dilin açık, net, anlaşılır ve anlamlı olmasıdır.

BELLİ BAŞLI ÖĞRETİM İLKELERİ 10. Öğretimde güncellik ilkesi: Öğretim faaliyetlerinin planlanmasında ve işlenişinde güncel konu ve örnekler üzerinden gidilmesidir. 11.Kolaydan zora ilkesi: Öğretim etkinliklerinin planlanması ve yürütülmesinde özellikle içeriğin(ünite ve konular) basitten karmaşığa doğru bir seyir izlemesi öğrenmeyi kolaylaştırarak öğrenmede kalıcılığı artıracaktır. 12.Öğretimde bireyin hem fiziksel hem de ruhsal bakımdan bir bütün olarak ele alınmasını ve bu şekilde dengeli eğitilmesi isteyen öğretim ilkesidir.

BELLİ BAŞLI ÖĞRETİM İLKELERİ 13.Sosyallik: Öğretim sürecinde bireyin, toplumun bir ferdi olarak hem toplumsal yasalara uymayı öğrenmesi hem de özgür kararlar verebilmesini öngören öğretim ilkesidir. 14.Bilgi ve becerilerin güvence altına alınması ilkesi: Değişmeyen nesnel bilgi ve becerilerin gelecek nesillere aktarılmasını savunan öğretim ilkesidir.

KALICI ÖĞRETİM İÇİN ÖNERİLER Farklı öğretim modellerinden(bilişsel, duyuşsal, davranışçı) yararlanmak; Öğretimde somutlaştırmaya önem vermek; Öğrencinin çeşitli duyu organlarını harekete geçirmek; Öğretim anını etkileyen içsel(konu, ünite) ve dışsal(öğrenci etkisi) faktörleri dikkate almak; Öğrencilerin bireysel farklılıklarını göz önünde bulundurmak; Öğrencilerin uyarılma düzeylerini, dikkatlerini, güdülenmelerini, motivasyonlarını ve seçici algılarını doğru sınama durumlarıyla kontrol etmek, harekete geçirmek;

KALICI ÖĞRETİM İÇİN ÖNERİLER Öğrencilerin istendik davranışlarını tekrarlayarak öğrencilerin aktif katılımını sağlamak ve öğretimi pekiştirmek; Öğrenilen olumlu davranışları pekiştirmek; Öğretimin mutlaka dönüt(değerlendirme)ünü almak; Öğretimde öğrencilerin transfer ve genellemeler yapmalarına imkan sağlayacak etkinliklere yer vermek; Sınıf içinde etkin iletişim kurmak ve uygun iletişim ortamı hazırlamak.

ÖĞRETİMDE İLETİŞİM İletişim:Bireyde davranış değişikliği oluşturmak için bilgi, duygu, tutum, düşünce ve becerilerin paylaşılması sürecidir. Öğretimde iletişimi başlatmak ve sürdürmek için öğrencinin öğrenmeye ihtiyaç duyması sağlanmalıdır. İhtiyaçlar dürtüleri, dürtüler güdülenmeyi, güdülenme davranışı doğuracaktır.

ÖĞRETİMDE İLETİŞİMİN UNSURLARI 1.Kaynak:İletişim sürecini başlatan, öğretmen; 2.Mesaj:Bireylerin bilişsel, duyuşsal ve psikomotor davranışlarında değişiklik yapmaya yönelik olarak düzenlenen işaretler örüntüsü (hareket, jest, mimik,ses, söz, ritm, çizim, resim, heykel, formül, ders kitabı program içeriği vb.) dür. Kanal:Mesajları taşıyan ortam(araç-gereç), yöntem ve tekniklerdir. Alıcı:Kaynağın mesajının muhatabı, öğrenciler. Dönüt: Alıcıdan kaynağa mesajın algılama düzeyini ortaya koyan tepkilerdir.

İLETİŞİMDE ALTIN ÖĞÜTLER Öğretmen öğrencilerin özeline girmemelidir. Öğretmen derste jest ve mimikleriyle(beden dili) mesajı desteklemelidir. Öğretmen öğrencileriyle göz teması kurmalıdır. Öğretmen ses tonunu monotonlaşmayacak şekilde ayarlamalıdır. Öğretmen açık, anlaşılır ve öğrenci seviyesine uygun bir dil kullanmalıdır. Öğretmen sabırlı, hoşgörülü ve sevecen olmalıdır. Öğretmen sınıf içerisinde ilkeli ve prensipli davranmalı ve bunu geliştirmelidir.

EĞİTİM-ÖĞRETİMDE PLAN Genel Bilgiler: Eğitim: Bireyin davranışlarında , kendi yaşantısı yoluyla , kasıtlı olarak , istendik değişiklikler oluşturma sürecidir. Eğitim- öğretim düzenli(formal) ve düzensiz(informal) olmak üzere ikiye ayrılır. Düzenli eğitimin özellikleri: 1.Örgün ve yaygın diye ikiye ayrılır. 2.Örgün Eğitim planlı ve programlıdır. 3.Özel bir ortamda gerçekleşir, kurumsaldır. 4.Profesyonel kişiler tarafından verilir.

EĞİTİM-ÖĞRETİMDE PLAN 5. Ön hazırlık ve materyal gerektirir. 6. Olumlu davranış kazandırmak esastır. 7. Zaman ve mekan bellidir. 8. Ciddi bir kontrol vardır. Örgün eğitim: Devlet okullarında yapılan düzenli ve programlı eğitim. Yaygın eğitim: Meslek edindirmeye yönelik yaş,zaman,mekan sınırlaması olmayan “Çıraklık Eğitim Merkezleri” , “Halk Eğitim Kursları” gibi kurumların eğitimidir.

EĞİTİM-ÖĞRETİMDE PLAN Plan: Belirli eğitim amaçlarına ve program hedeflerine ulaşmak için öğretim etkinliklerinden hangilerinin seçileceğini, bunların öğrencilere niçin ve nasıl yaptırılacağını, ne gibi yardımcı ve tamamlayıcı kaynak ve araçların kullanılacağını, elde edilen başarının nasıl değerlendirileceğini önceden tasarlayıp kağıt üzerinde saptamaktır. Planlama: belli bir gelecekte erişilmek istenen amaçları , kullanılacak araçları ve gerçekleştirilecek sonuçları önceden ve ayrıntılı olarak saptayan bir programlama işidir.

EĞİTİM-ÖĞRETİMDE PLAN Öğretimde Planlamanın Getirileri: 1.Zamanı etkili kullanma; 2.Derste kazandırılacak davranış, bilgi, beceri ve tutumları ayrıntılı olarak belirleme; 3.Geliştirilecek davranış özelliklerine uygun öğretim materyallerinin ve yönteminin seçimi; 4.Zaman ve fiziksel imkanları belirleme; 5.Ölçülecek davranışlara uygun ölçme aracı geliştirme; 6.Ölçme sonucunda öğrencinin ölçülen özelliklerinin istendik ve yeterli özellikler olup olmadığına karar verme; 7.Öğrencilerin eksikliklerini belirleyerek gereken önlemleri alma.

EĞİTİM-ÖĞRETİMDE PLAN Eğitim-Öğretimde Plan Çeşitleri: 1.Yıllık Plan; 2.Günlük Planlar; 3.Gezi-Gözlem Planı; 4.Deney Planı. Dil öğretiminde günlük planlar hazırlanırken şu sorulara cevap aranmalıdır: Hangi konuyu işleyeceğim, ne kadar sürede işleyeceğim, hangi araçları kullanacağım, hangi yaklaşımla hangi yöntemleri uygulayacağım, bilgi olarak hazır mıyım, öğrencilere hangi bilgi, beceri ve alışkanlıkları kazandıracağım?

EĞİTİM-ÖĞRETİMDE PLAN Eğitim Durumlarını Etkileyen Değişkenler: 1.Pekiştirme:İstenilen davranışın gelecekte yapılma olasılığını arttıran uygulamalar, takdir, ceza, ödül gibi olgulara başvurmaktır. 2.Dönüt: amaç , hedeflerin, hedef davranışların, öğretim çıktılarının sağlanıp sağlanmadığını kontrol etme, değerlendirme ve elde edilen sonuçların öğrencilere duyurulmasıdır. 3.Düzeltme:Dönütte ortaya çıkan eksiklik ve hataların düzeltilmesi, ek dersler, konu tekrarları vb.

EĞİTİM-ÖĞRETİMDE PLAN İpucu:Öğrenme sürecinde öğrenciye neyi öğreneceğini, nasıl öğreneceğini anlatmak için kullanılan iletiler. Öğrenci Katılımı:Öğrencinin derse katılımı önemlidir.Öğrencinin derse katılımını öğretmenin kişiliği ve tutumları, araç-gereç seçimi, kullanılan yöntem ve teknikler, fiziksel koşullar, öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi ve çevre koşulları etkilemektedir. Zaman:Öğrencilere hedef davranışların kazandırılması için ayrılan süredir. Bu zaman öğrenci düzeyine göre ayarlanmalıdır.

EĞİTİM-ÖĞRETİMDE PLAN Araç-Gereçlerin Seçimi ve Kullanımı: Birden fazla duyuya yönelik araç-gereçler seçilmelidir. İşitsel ve görsel araç- gereçler kullanmak öğretimi kalıcı hale getirir, öğrenciyi motive eder ve derse katar. Öğretmen Nitelikleri: Öğretmende üç nitelik aranır. a) özel alan bilgisine(branş) sahip olmalı. b)meslek bilgisine(formasyon) sahip olmalı. c) genel kültürü olmalı. Sınıfın Fiziksel Özellikleri:Isı, ışık, oturma düzeni, akustik düzen eğitim durumunu etkilediği için mutlaka dikkate alınmalıdır. Öğretim Yöntem ve Teknikleri: Eğitim durumlarını etkileyen önemli etkenlerdendir.

ÖĞRETİMDE ARAÇ-GEREÇ KULLANMANIN ÖNEMİ Öğretim Aracı Nedir? Üzerinde gözlem ve araştırma yapmada kullanılan her türlü öğretme ve öğrenmeye yardımcı olan somut nesnelere eğitim- öğretim aracı denir. Öğretimde araç-gereç kullanmanın faydaları nelerdir? 1.Öğrenme yüzdesini artırır; 2.Öğretimi somutlaştırır, kolaylaştırır; 3.İlgi uyandırarak öğrenmeyi ve öğrenciyi motive eder; 4.Zamandan ve enerjiden tasarruf sağlar;

ÖĞRETİMDE ARAÇ-GEREÇ KULLANMANIN ÖNEMİ 5.Olay ve olguların güvenli, kolay ve öğrenmeyi hızlandırıcı bir biçimde gözlemlenmesine yardımcı olur. 6.Dersler ve konular arasındaki öğrenmeleri eşitler. 7.Öğrencilerin bireysel ilgilerine hitap ettiği için öğrenci katılımına katkı sağlar; 8. Araç-gereçsiz öğrenmenin mümkün olmadığı durumlarda öğrenmeyi kolaylaştırır; 9.Öğrenmede duyu organlarının etkisini artırır; 10.Öğrenmelerin kalıcı olmasını sağlar.

ÖĞRENMEDE DUYULARLA İLGİLİ EDGAR DALE’NİN YAŞAM KONİSİ Öğretimde öğrenci ne kadar çok duyu organını kullanırsa öğrenme o denli yüksek düzeyde ve kalıcı olur. Edgar Dale duyu organlarının öğrenmedeki etkisini bir “Yaşantı Konisi”yle anlatmıştır. Öğretmene araç-gereç seçiminde bu yaşantı konisi öğretmene yardımcı olur. Bu koni üç temel sonuca bizi ulaştırır. 1.Öğrenme işlemine katılan duyu sayısıyla orantılı olarak öğrenme düzeyi ve kalıcılığı artar. 2. En iyi öğrendiğimiz şeyler yaparak ve yaşayarak öğrendiklerimizdir. 3.En iyi öğretim somuttan soyuta, basitten karmaşığadır.

ÖĞRETİMDE ARAÇ-GEREÇ HAZIRLAMA İLKELERİ Araç-gereçler hazırlanırken konuya uygunluk, öğrencinin seviyesine uygunluk, amaca uygunluk, ekonomiye uygunluk ilkelerine göre seçilmelidir. Materyal hazırlarken : “Anlamlılık, bilinenden başlama, çok örnek, görelilik olmaması, seçicilik, tamamlama, fonun anlamlılığı, kapalılık, birleştiricilik, değişmezlik, derinlik, yenilik, basitlik, hedef ve davranışa uygunluk, öğrenciye uygunluk” gibi öğrenimde algılama ilkelerine uyulmalıdır.

MATERYAL SEÇİMİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Öğretimin hedefleri; Öğretim yöntemleri; Öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve beklentileri; Öğretim ortamı, fiziki elverişlilik; Maliyet; Zaman; Araç-gereçlerin özellikleri; Öğretmen tutumları; Araca ulaşma zorluğu

ARAÇ-GEREÇLERDE BULUNMASI GEREKEN ÖZELLİKLER Kullanımı kolay olmalı; Sık kullanmaya elverişli olmalı; Ekonomik olmalı; Yenilenebilir olmalı; Birden fazla duyuya hitap etmeli. Derslerde araç-gereç kullanmanın amacı öğrenmeyi etkili kılmak ve öğrenimi kalıcı hale getirmektir. Araç-gereç kullanmak birçok öğretim ilkesini aynı zamanda gerçekleştirmektir.

ÖĞRETİMDE DAVRANIŞIN PSİKOLOJİK TEMELLERİ Davranış: Bireyin iç ve dış uyaranlara vermiş olduğu tepkilerin tümüdür. Bilişsel, duyuşsal ve devinişsel olmak üzere üç sınıfta incelenir. Bilişsel: Zihinsel öğrenmelerle ilgilidir. Örnek:ezberleme, konuşma, tartışma vb. (Ahmet’in okuduğu bir kitabı eleştirmesi.) Duyuşsal: Sevgi, korku, aşk gibi konularla ilgili davranışlardır. Örnek:Karanlıktan çok korkan Recep ışığı açık bırakarak uyuyor.

ÖĞRETİMDE DAVRANIŞIN PSİKOLOJİK TEMELLERİ Devinişsel:Kas faaliyetleri ile vücut organlarının birbiriyle uyumlu bir şekilde bir fiili icra etmesi ile ilgili davranışlardır. Örnek: Hakan Şükür’ün bir voleyle gol atması.

ÖĞRETİMDE DAVRANIŞIN PSİKOLOJİK TEMELLERİ AŞAMALAR DAVRANIŞLAR BİLİŞSEL DUYUŞSAL DEVİNİŞSEL BAŞLANGIÇ Bilgi, Kavrama Alma, Tepkide bulunma Algılama, Kurulma, Kılavuzla yapma UYGULAMA Uygulama, Analiz, Sentez Değerlendirme, Örgütleme Mekanikleşme, Beceri Haline Getirme SONUÇ Değerlendirme Kişilik Haline Getirme Duruma Uyum Gösterme

YÖNTEM VE TEKNİKLERLE İLGİLİ UYGULAMA ÇALIŞMALARI Soru cevap Yöntemi: Sorular bilişsel alanla ilgili olmalıdır. Sorular eski bilgilerin tekrarını içermelidir. Sorular amaçlar doğrultusunda hazırlanmalıdır. Sorularda öğrenciler açısından kasıt bulunmamalıdır. Sorular kolaydan zora doğru bir seyir izlemelidir. Sorular bütün öğrenci düzeyini kapsamalıdır.

YÖNTEM VE TEKNİKLERLE İLGİLİ UYGULAMA ÇALIŞMALARI Soru-cevap yöntemi bilişsel öğrenmeyle ilgili değerlendirme niteliğindedir. Aşamalar Öğretmen soruları hazırlar Öğrencilerin düzeyine göre soruları yöneltir. 15-20 saniye bekler. Öğrenciden cevabı ister. Cevabı değerlendirir. Not:Duruma göre soru ya umuma veya doğrudan bir bireye yöneltilebilir. Sıfat tamlamaları ve cümlenin öğeleriyle ilgili sorular hazırlayalım.

YÖNTEM VE TEKNİKLERLE İLGİLİ UYGULAMA ÇALIŞMALARI Rol Yapma Tekniği: Öğrencinin duygu ve düşüncelerini bir başka kişiliğe bürünerek ifade etme tekniğidir. Birey dünyaya başka birisinin penceresinden bakar. Teknikle öğrencinin kendini ifade etme kabiliyetini geliştirmek, Empati yeteneğinin gelişmesine katkıda bulunmak Kalıcı öğrenmeler sağlamak, Öğrencinin sosyalleşmesine katkıda bulunmak, Eğlence ile ilgi ve motivasyonu artırmak, Öğrencilerin kabiliyetlerini tanımak amaçlanmaktadır.

YÖNTEM VE TEKNİKLERLE İLGİLİ UYGULAMA ÇALIŞMALARI İki türlü yapılabilir: 1.Doğaçlama yoluyla bir metne bağlı kalmadan, 2. Bir metne bağlı kalınarak düzenli ve planlı olarak sahnelenen şekli. Aşamaları: Oyun ya da durum öğrencilere açıklanır. Roller tasvir edilir. Roller gönüllülük esasına göre dağıtılır. Uygun zaman diliminde hazırlanma süresi verilir. Sahne düzenlenir. Metin yada doğaçlama sergilenir. Gerçek yaşamla ilişki kurulur.

YÖNTEM VE TEKNİKLERLE İLGİLİ UYGULAMA ÇALIŞMALARI Kelime öğretimi, ünlü uyumu, belirtili isim tamlamaları konularından biriyle ilgili olarak rol yapma tekniğiyle uygulama hazırlayın, planlayın.

ÖRNEK GÜNLÜK PLAN