Ulusal Tütün Kontrol Program Sorumlusu (Bloomberg Küresel Girişimi) SİGARA İLE MÜCADELE ve KONTROL FAALİYETLERİ Dünyada ve Türkiye’de Durum Dr. Toker ERGÜDER Dünya Sağlık Örgütü Ulusal Tütün Kontrol Program Sorumlusu (Bloomberg Küresel Girişimi) 11 Nisan 2008 BURSA

Sigara kullanımı dünyanın karşılaştığı gelmiş geçmiş en  Sigara Hakkında Bazı Gerçekler  Sigara kullanımı dünyanın karşılaştığı gelmiş geçmiş en büyük sağlık tehdididir. DSÖ Sigara Salgını Raporu ://www.who.int/tobacco/mpower/mpower_report_full_2008.pdf

Sigara Kullanımı Dünyanın En Önemli Ölüm Nedenidir Eğer gerekli önlemler alınmazsa sigara kullanımına bağlı ölümler iki katına çıkarak bu yüzyılda 1 milyar kişiye ulaşacaktır.

Türkiye Genelinde Seçilmiş Risk Faktörlerinin Ortadan Kaldırılması İle Önlenebilecek DALY Sayılarının Dağılımı (UHY-ME Çalışması, 2004, Türkiye) DALY: Disability Adjusted Life Year (Sakatlığa Uyarlanmış Kayıp Yaşam Yılı = Erken ölümler (YLL) + Sakatlığa Bağlı Kayıp Yıllar (YLD ) Aynı şekilde hesaplamalar DALY’ler açısından yapıldığında yüksek sistolik kan basıncının önlenmesi ile yaklaşık 928.950 DALY önlenebilirken, bu oranlar sırasıyla sigara için 931.909 DALY, obesite için 787.183 DALY, yüksek kolesterol için 566.681 DALY, fizik aktivite yapma alışkanlığının kazandırılması ile 464.627 DALY, alkol kullanımına bağlı bozukluklar için 462.018 DALY, meyve ve sebze tüketiminin arttırılması ile 416.876 DALY, ve su ve sanitasyon koşullarının düzeltilesi ile 182.781 DALY’dir. Bu oranların kadın ve erkekteki değişimleri Grafik 5.3’de görülmektedir. DALYs for a disease are tErhe sum of the years of life lost due to premature mortality (YLL) in the population and the years lost due to disability (YLD) for incident cases of the health condition. The DALY is a health gap measure that extends the concept of potential years of life lost due to premature death (PYLL) to include equivalent years of 'healthy' life lost in states of less than full health, broadly termed disability. One DALY represents the loss of one year of equivalent full health.DEFİNİTİONThe Disability Adjusted Life Year or DALY is a health gap measure that extends the concept of potential years of life lost due to premature death (PYLL) to include equivalent years of ‘healthy’ life lost by virtue of being in states of poor health or disability (1). The DALY combines in one measure the time lived with disability and the time lost due to premature mortality. One DALY can be thought of as one lost year of ‘healthy’ life and the burden of disease as a measurement of the gap between current health status and an ideal situation where everyone lives into old age free of disease and disability.YEARS OF LİFE LOST PLUS YEARS LOST TO DİSABİLİTYDALYs for a disease or health condition are calculated as the sum of the years of life lost due to premature mortality (YLL) in the population and the years lost due to disability (YLD) for incident cases of the health condition: The years of life lost (YLL) basically correspond to the number of deaths multiplied by the standard life expectancy at the age at which death occurs. The basic formula for YLL (without yet including other social preferences discussed below), is the following for a given cause, age and sex: where: N = number of deaths L = standard life expectancy at age of death in years Because YLL measure the incident stream of lost years of life due to deaths, an incidence perspective is also taken for the calculation of YLD. To estimate YLD for a particular cause in a particular time period, the number of incident cases in that period is multiplied by the average duration of the disease and a weight factor that reflects the severity of the disease on a scale from 0 (perfect health) to 1 (dead). The basic formula for YLD is the following (again, without applying social preferences): I = number of incident cases DW = disability weight L = average duration of the case until remission or death (years) DİSABİLİTY WEİGHTS The disability weights used in the GBD 2000 are listed in detail elsewhere (2). Egalitarian principles were explicitly built into the DALY, and the Global Burden of Disease Study used the same values for all regions of the world (3) . It used the same life expectancy ‘ideal’ standard for all population subgroups and it excluded all non-health characteristics (such as race, socioeconomic status or occupation) apart from age and sex from consideration in calculating lost years of healthy life. Most importantly, it used the same ‘disability weight’ for everyone living a year in a specified health state. Additionally, 3% time discounting and non-uniform age weights which give less weight to years lived at young and older ages were used in calculating DALYs for the original Global Burden of Disease study (3). These value choices have continued to be used for the Global Burden of Disease 2000 study results reported in recent World Health Reports (4). With non-uniform age weights and 3% discounting, a death in infancy corresponds to 33 DALYs, and deaths at ages 5 to 20 to around 36 DALYs. Thus a disease burden of 3,300 DALYs in a population would be the equivalent of 100 infant deaths or to approximately 5,500 persons aged 50 years living one year with blindness (disability weight 0.6) 931.909

TÜRKİYE’DE SİGARA KULLANIMI (BİN TON) Türkiye’de yabancı sigara fabrikalarının kurulması Yabancı Sigaraların İthalatı ve Satışı 4207 Sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesi Tobacco use Smoking is, besides being a widespread form of addiction, a crucial public health problem because of the hazardous effects on human health induced by tobacco and its smoke. In 2001, Turkey consumed 2% of tobacco worldwide and 14% in the WHO European Region (1). Research suggests that the prevalence of tobacco-smoking in Turkey is 33.6%, significantly higher in men (57.8%) than in women (13.5%) (2). Tobacco consumption in Turkey increased by 80% after 1984, in contrast to a 30% decline in the United States (3). The enactment in 1997 of Law 4207 “Preventing the Hazards of Tobacco and Tobacco Products”, under which all tobacco advertising was banned, was a turning point in the attempt to control tobacco consumption. As a result of arrangements stemming from this law, the increase in cigarette consumption fell from 7.7% in 1997 to 2.8% by the end of 1998 (Fig 1) (3). However, tobacco use still has an enormous negative impact on health and the economy: annually, it is responsible for about 100 000 premature deaths and an economic loss of US$ 2.72 billion (4). Fig 1. Cigarette consumption in Turkey, 1980–2002 (thousand tonnes) Source: Sezer E (3). Surveys carried out among young people have shown that 29.6% of girls and 46.4% of boys aged 13–14 years have smoked at some time in their lives, with 4.3%, and 14.1%, respectively, being current smokers (5). Various studies conducted among youngsters of different ages and regions have indicated that the smoking prevalence rates of those who had ever smoked ranged from 0.7% to 21.1% among girls, and from 1.1% to 52.4% among boys (6–9). Kaynak: Tekel ve TAPDK, 2006 Verileri

18 YAŞ ve ÜZERİNDE TÜTÜN KULLANIMI ORANLARI (TÜRKİYE) % Kaynaklar: 1993 Sağlık Bakanlığı Araştırması, 2004 Sağlık Bakanlığı Ulusal Hastalık Yükü Çalışması, 2006 Aile Araştırma Kurumu ve TÜİK Aile Yapısı Araştırması

Sigara kullanımını ve önleme politikalarını izleyin ve ölçün Dünya Sağlık Örgütü yetkililerden sigaradan alınan vergilerin arttırılmasını, buradan elde edilen gelirin ise tamamen sigarayla mücadele için harcanmasını talep eder.  MPOWER stratejileri: Sigara kullanımını ve önleme politikalarını izleyin ve ölçün   İnsanları sigara dumanından koruyun Sigara bırakmak isteyenlere yardım sağlayın Sigaranın tehlikeleri hakkında uyarı yapın Sigara reklamlarını, tanıtımlarını, sponsorluklarını yasaklayın Sigaradan alınan vergileri arttırın  

€ 8 € 7,5 € 6,5 € 4,5 € 1,5 € 5 € 4 € 1,5 - 2 € 3 € 2,8

FİYAT VE VERGİLENDİRME Fiyat değişimi Gelişmekte olan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler Tüketim değişimi

Tüketim ve vergi geliri ilișkisi, Türkiye, 2006 Tüketimdeki azalmanın vergi gelirine etkisi ne olur? 15

Küresel Cevap Being quite a common type of addiction, use of tobacco is one of the most important and preventable public health issues of the world and of our country because of the negative impact of the substances in tobacco and smoke on human health. Smoking leads to many fatal diseases. While approximately 5 million people in the world and 100.000 people in Turkey died of diseases related to smoking in 2005, this number is expected to rise up to 10 million in the world and 240.000 in Turkey on an annual basis by the year 2030. Use of tobacco has increased in the world, has started to threat human health throughout the world and tobacco companies are developing strategies to create tobacco markets. Framework Convention on Tobacco Control was developed against this situation and being the first international convention on this area, it was approved in the 56th World Health Assembly of the World Health Organization on 21 May 2003. Adopted in June 2003, the WHO FCTC quickly became one of the most widely embraced treaties in United Nations history; within two and a half years, it boasted more than 146 Parties.

Ulusal Tütün Kontrol Programı GEREKÇE "Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi TKÇS" 21 Mayıs 2003 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’nün 56. Dünya Sağlık Asamblesi’nde kabul edilmiştir. TKÇS, 28 Nisan 2004 tarihinde Sağlık Bakanımız tarafından imzalanmıştır. TKÇS, 5261 sayılı Kanun ile TBMM’de kabul edilerek 30 Kasım 2004 tarihli ve 25656 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

The mentioned convention was approved by Turkey as per the Law no The mentioned convention was approved by Turkey as per the Law no. 5261 and it came into effect on the Official Paper dated 30 November 2004 and 25656. Although Turkey is a large producer of tobacco, Turkey was one of the first countries to sign and ratify FCTC and became Party to Convention. With this, Turkey has shown commitment to creating a legislative and policy environment that supports protocols on cross-border advertising, promotion and sponsorship and protocol on illicit trade of tobacco products. Law No: 5261 on Approval of the Framework Convention on Tobacco Control (OG No: 25656, 30 November 2004) Decree of Council of Ministers No:2004/8235 , 25 December 2004 Turkey has became a party to this Convention.

12 Aralık 2007 / ANKARA / WHOTUR

12 Aralık 2007 / ANKARA / WHOTUR

İrlanda kanun öncesi tartışmalar Havalandırma sistemleri Özgürlüklerin ihlali Toplumun gelenek ve yaşam biçimine aykırılık Ekonomik kayıplar Konukseverlik sektöründe iş gücü kayıpları

Türkiye Sigara Dumansız Olacak 19 MAYIS 2008 19 Temmuz 2009 Türkiye Sigara Dumansız Olacak

% 100 SİGARASIZ ORTAM, HİÇ BİR YERİNDE SİGARA İÇİLMEYEN KAPALI ALANLAR ANLAMINA GELMEKTEDİR. SİGARA ODALARI İÇEREN MEKANLAR KABUL EDİLMEMEKTEDİR. KENYA

ENDONEZYA Ülkemizde sigara içenlerin % 64,1’i, içmeyenlerin % 91,1’i halka açık yerlerde sigara içilmesinin yasaklanması gerektiğini düşünmektedir (KGTA 2003)

Sigara Dumanının Sağlık Üzerine Etkileri Ortamda bulunan sigara dumanının solunmasıyla da vücuda… 4,000’den fazla kimyasal bileşik içeren zehirli bir karışım girer Üflenen duman en az 69 adet kanserojen madde içerir

Ortamdaki Duman (OD) Ortamdaki duman, iç mekanlardaki hava kirliliğinin ana nedenidir

Ortamdaki Duman (OD) Sigara, puro ve pipo BAŞLICA PM2.5 yayıcılarıdır Kaynak: Çevre Koruma Ajansı – AirNow.gov

Partikül Kirliliği Nedir? Partikül kirliliği havada asılı mikroskobik katılardan ve sıvı damlacıklarından oluşan bir karışımdır. Partikül maddesi olarak da bilinir (PM) PM asitleri, organik kimyasalları, metalleri, toprak/toz partiküllerini, alerjenleri ve çok daha fazlasını içerir… Kaynak: Çevre Koruma Ajansı – AirNow.gov

Partikül boyutu Partiküllerin boyutları, sağlık sorunlarına yol açma olasılıkları ile doğrudan bağlantılıdır PM2.5 – “İnce Partiküller”, çapları 2.5 mikrometre ya da daha az olan partiküllerdir PM2.5 – burun ya da boğaz tarafından yakalanmak için çok küçüktür ve akciğerlerin derinlerine ve hatta kan dolaşımına bile yerleşebilir Kaynak: Çevre Koruma Ajansı – AirNow.gov

“çalışanların sağlığı için kapalı alanlarda sigara içmeyin” İRLANDA

İRLANDA 2004 yılında bar çalışanlarının sağlığının korunmasından yola çıkılarak hazırlanan ve kapalı alanlarda sigara içilmesini yasaklayan kanuni düzenleme büyük bir başarı ile uygulanmakta olup hapishane, ruh ve sinir hastalıkları hastaneleri ve otel odaları haricinde hiç bir kapalı alanda sigara içilmemektedir. İRLANDA

TAYLAND Bangkok - Tayland’da taksiler dahil tüm kapalı alanlarda sigara içilmesi yasaklanmış durumda ve yasaklara uyulmakta.

T.C. Resmî Gazete 19 Ocak 2008 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : 26761 KANUN TÜTÜN MAMULLERİNİN ZARARLARININ ÖNLENMESİNE DAİR KANUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN Kanun No. 5727 Kabul Tarihi: 3/1/2008

Dumansız (Smoke-Free) Türkiye Akıl Hastaneleri Yaşlı Bakım Evleri Hapishaneler Otel Odaları İkamete mahsus Konutlar Haricinde hiçbir kapalı alanda sigara içilmeyecek. (19 MAYIS 2008)

tütün ürünü (6) Bu Kanunun uygulanmasında "tütün ürünü" ibaresi tüttürme, emme, çiğneme ya da buruna çekerek kullanılmak üzere üretilmiş, hammadde olarak tamamen veya kısmen tütün yaprağından imal edilmiş maddeyi ifade eder.“ – NARGİLE DAHİL

Diğer koruyucu önlemler MADDE 3 – (1) Tütün ürünlerinin ve üretici firmaların isim, marka veya alâmetleri kullanılarak her ne suretle olursa olsun reklam ve tanıtımı yapılamaz. Bu ürünlerin kullanılmasını özendiren veya teşvik eden kampanyalar düzenlenemez. Tütün ürünleri üreten ve pazarlamasını yapan firmalar, her ne surette olursa olsun hiçbir etkinliğe isimlerini, amblemlerini veya ürünlerinin marka ya da işaretlerini kullanarak destek olamazlar. (2) Her ne amaçla olursa olsun, tütün ürünlerinin isim, logo veya amblemleri kullanılarak bildirim yapılamaz, basın-yayın organlarına ilân verilemez. (6) Televizyonda yayınlanan programlarda, filmlerde, dizilerde, müzik kliplerinde, reklam ve tanıtım filmlerinde tütün ürünleri kullanılamaz, görüntülerine yer verilemez. (7) Sağlık, eğitim ve öğretim, kültür ve spor hizmeti verilen yerlerde tütün ürünlerinin satışı yapılamaz.

Diğer koruyucu önlemler MADDE 3 – (10) Tütün ürünleri, paket açılarak adet şeklinde veya daha küçük paketlere bölünerek satılamaz. (11) Tütün ürünleri, yetkili satıcı olan yerlerin dışında; otomatik makinelerle, telefon, televizyon ve internet gibi elektronik ortamlarla satılamaz ve satış amacıyla kargo yoluyla taşınamaz. (13) Tütün ürünleri, onsekiz yaşını doldurmamış kişilerin doğrudan ulaşacağı ve işletme dışından görülecek şekilde satışa arz edilemez. Tütün ürünleri satış belgesi olmaksızın ve satış belgesinde belirtilen yerin dışında satışa sunulamaz.

Diğer koruyucu önlemler (7) Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu ile ulusal, bölgesel ve yerel yayın yapan özel televizyon kuruluşları ve radyolar, ayda en az doksan dakika tütün ürünleri ve sağlığa zararlı diğer alışkanlıkların zararları konusunda uyarıcı, eğitici mahiyette yayınlar yapmak zorundadır. Bu yayınlar, asgari otuz dakikası 17:00-22:00 saatleri arasında olmak üzere 08:00-22:00 saatleri arasında yapılır ve yayınların kopyaları her ay düzenli olarak Radyo ve Televizyon Üst Kuruluna teslim edilir. Bu saatler dışında yapılan yayınlar, aylık doksan dakikalık süreye dahil edilmez. (8) Tütün ürünleri tüketiminin ve tütün dumanına maruz kalmanın oluşturduğu sağlık riskleri konusunda çocukları ve gençleri bilinçlendirmek üzere ilgili kuruluşlar ve sivil toplum örgütlerinin görüşleri alınarak Millî Eğitim Bakanlığı tarafından bir müfredat hazırlanır. (9) (10) Bu maddenin yedinci, sekizinci ve dokuzuncu fıkralarında yer alan programların finansmanına yönelik olarak her yıl Millî Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı bütçesine yeterli ödenek konulur.

Diğer Ülke Yasalarına Üstünlükleri Açık havada yapılan her türlü spor, kültür, sanat ve eğlence faaliyetlerinin yapıldığı yerler ile bunların seyir yerlerinde tütün ürünleri kullanılamaz. (Avustralya’da plajlar) Televizyonda yayınlanan programlarda, filmlerde, dizilerde, müzik kliplerinde, reklam ve tanıtım filmlerinde tütün ürünleri kullanılamaz, görüntülerine yer verilemez. (Hindistan sinema filimleri) İlan ve reklam giderleri gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak gösterilemez.

The International picture…. Protection from Environmental Tobacco Smoke through legislation with comprehensive smoking bans (including those in restaurants and bars with smoking areas being completely prohibited) are now adopted: In fourteen countries - Ireland, Norway, New Zealand, Bhutan, Scotland, Uruguay, Lithuania, Iceland, Northern Ireland, Wales, Slovenia, Denmark, England and France; Fourteen US States and the District of Columbia; Eleven out of sixteen German States; Two Canadian Territories and eight Provinces;   All Australian States, except for the Northern Territory, and Bermuda, Guernsey and Puerto Rico. Other nations have implemented laws that provide significant protection. These include Italy, Sweden and Malta, while Turkey has passed a law prohibiting smoking in public places, it will be implemented in full after the President has signed it into law.  http://www.otc.ie/article.asp?article=243

Yeni Zelanda

İrlanda sigara kanununa destek

Kanun’a Uyum Oranları

BUNDAN SONRA KANUNUN UYGULANMASI RESiMLi UYARI YAZILARI VERGiLERiN VE SiGARA FiYATLARIN ARTIRILMASI

RESİMLİ UYARILAR

RESİMLİ UYARILAR TAYLAND BREZİLYA

€ 8 € 7,5 € 6,5 € 4,5 € 1,5 € 5 € 4 € 1,5 - 2 € 3 € 2,8

FİYAT VE VERGİLENDİRME Fiyat değişimi Gelişmekte olan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler Tüketim değişimi

Tüketim ve vergi geliri ilișkisi, Türkiye, 2006 Tüketimdeki azalmanın vergi gelirine etkisi ne olur? 64

Sigara Kullanımını Azaltmak için Bloomberg Küresel Girişimi Dr. Toker ERGÜDER Dünya Sağlık Örgütü Ulusal Tütün Kontrol Program Sorumlusu (Bloomberg Küresel Girişimi) 12 Aralık 2007 ANKARA

Diğer hastalıklarla karşılaştırıldığında sigara ile mücadeleye çok az para ayrılmaktadır. World Health Organization

Hibe Yardım $125 milyon iki yıllığına Düşük ve orta gelirli ülkelere yönelik Dünya genelinde sigara içenlerin 2/3’ünün yaşadığı 15 ülkede uygulanacaktır: Çin, Hindistan, Endonezya, Rusya, Bangladeş, Brezilya, Meksika, Türkiye, Pakistan, Mısır, Ukrayna, Filipinler, Tayland, Vietnam ve Polonya.

5 Ortak Kuruluş Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ-WHO) Campaign for Tobacco Free Kids Centers for Disease Control and Prevention Foundation Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health World Lung Foundation (UNION)

İzleme ve değerlendirme. Dünya Sağlık Örgütü Bloomberg Küresel Girişimi 2008 Öncelikleri (Türkiye) Proje Destekleri, Sigara imajının ve toplumsal kabul edilebilirliğinin azaltılması amacıyla halk eğitimi ve sağlığı geliştirilmesine yönelik iletişim ve medya kampanyaları, Araştırmalar (GATS), İzleme ve değerlendirme.

Dünya Sağlık Örgütü Bloomberg Küresel Girişimi 2007 (Türkiye) Ulusal Tütün Kontrolü Program Sorumlusu Ulusal Tütün Kontrol Eylem Planı 2008-2012 (teknik ve finansal destek) İrlanda çalışma gezisi 4207 yasa çalışmalarına destek Ülke Tütün Kontrol Raporu Proje Destekleri (Teknik – Finansal) ve eğitimleri Mevcut Durumun Belirlenmesi (Yetişkin Sigara Anketi) Sağlık Bakanlığı – TUİK- HASUDER Mart 2008’de başlayacak (15 ülke içerisinde araştırmayı tamamlayan ilk ülke Türkiye olacaktır.) Sağlık Çalışanları Anketi (5600 kişi) Tütün Ekonomisi Çalışması

İzleme ve değerlendirme. Dünya Sağlık Örgütü Bloomberg Küresel Girişimi 2008 Öncelikleri (Türkiye) Proje Destekleri, Sigara imajının ve toplumsal kabul edilebilirliğinin azaltılması amacıyla halk eğitimi ve sağlığı geliştirilmesine yönelik iletişim ve medya kampanyaları, Araştırmalar (GATS), İzleme ve değerlendirme.

TEŞEKKÜR EDERİM ergudert@euro.who.int The WHOLE is GREATER than the SUM of the PARTS