ÇEVRE VE TOPLUM Prof.Dr. Orhan Kural KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Eziz Atayev 110080922 Saparmyrat Yazmuhammedov 110080921

İÇERİK Genel Tanımlar Küresel iklim değişikliğinin nedenleri Küresel iklim değişikliğinin sonuçları Öneriler

GENEL TANIMLAR İklim belirli bir bölgede belirli bir zaman diliminde (20-30 yıl) cereyan eden hava koşullarının ortalamasıdır. Dolayısıyla hava durumundan farklıdır. İklimler dikkate alınan bölgenin enlemine, yüzey topografisine, kara ve deniz etkisine, yüzeyin örtüsüne bağlı olarak farklılık göstermektedir. Dolasıyla dünyanızda farklı farklı iklimler bulunmaktadır, örneğin tropik, arktik… Küresel iklim değişikliği dünyamızda var olan tüm iklimlerin sera gazlarının etkisi sonucunda değişmesidir.

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN NEDELERİ Küresel İklim Değişiminin nedenleri şunlardır: Doğal kaynaklı nedenler İnsan kaynaklı nedenler Küresel iklim değişimine neden olan doğal nedenler Milankovitch Teorileri ile açıklanabilir.

Milankovitch teorisine göre Yer’in Güneş etrafındaki yörüngesi daima eliptik şekilde değildir. Yörüngenin şekili 100.000 senede bir eliptikten dairesel döner. Daha sonra tekrar 100.000 sene sonra daireselden eliptiğe döner. Dolayısıyla bu yüzden Yer ile Güneş arasında dikkate değer derecede mesafe değişimi oluyor. Bu da yer yüzeyine gelen radyasyon enerjisinin değişimine yol açıyor. Daha önce belirtildiği gibi radyasyon enerjisinin değişmesi küresel iklimin değişimine neden olmaktadır.

Milankovitch’in diğer bir teorisine göre Dünya şuan 23. 5˚ eğik Milankovitch’in diğer bir teorisine göre Dünya şuan 23.5˚ eğik. Gerçekte ise Dünya’nın eğimi 24.5˚ ile 22.5˚ arasında salınım yapıyor. Dünya bu salınımı 41000 senede yapıyor. Dünya’nın eğimi onun Güneş’e maruz kaldığı alanı belirler. Dolasıyla Dünya’ya gelen radyasyon enerjisi de Dünya’nın eğiminin değişmesiyle değişir. Bu da küresel iklim değişimine yol açar.

Milankovitch’in üçüncü teorisine göre Dünya 23 senede bir topaç harekete yaparak Güneş alan yüzeyini değiştiriyor. Dolasıyla Dünya yüzeyine gelen radyasyon enerjisi Farklı alanları ısıtır. Dolasıyla küresel iklimde değişim olur. Tüm bu etkilerin yanında Küresel iklim değişikliğine neden olan diğer doğal etkenler de vardır:

Güneş Lekeleri

Güneş lekeleri ya da Güneş patlamaları Güneş’te dönemsel cereyan eden olaydır. Güneş patlaması olduğunda Güneş’ten Dünya’ya gelen radyasyon enerjisi miktarı artar. Bunun sonucu olarak az da olsa küresel iklimde değişme olur.

Volkanik Etkiler Mt. Pinatubo Stratospheric Sulfur Plume - 1991 1816 ‘Yazsız Yıl’ Tambora Mt. Pinatubo Stratospheric Sulfur Plume 1991

Volkan patlamaları sonucu açığa çıkan partiküller, aeroseller, kumlar ve çeşitli gazlar atmosfere uzun süre kalabiliyor. Bunlar bulutlar oluşturarak Güneş ışının yer yüzeyine ulaşmasını engelliyor. Ayrıca asit yağmurlarına ve dolu oluşumuna yol açabiliyorlar.

Kıta Hareketleri

Kıtaların birbirinden uzaklaşması ve etrafının su yüzeyleri ile kaplanması sonucunda kıtaların okyanusa açılmış kısımlarının iklimi değişime uğramaktadır.

İnsan Kaynaklı Nedenler

SERA GAZLARI Sera gazları yanma sonucu ortaya çıkan gazlardır. Bunların en önemlisi metan, karbon dioksit ve nitrous oksittir. En etkilisi metandır ama miktarca üstün olan karbon dioksittir. Bu gazlar yer yüzeyinden geri yansıyan uzun dalga boylu radyasyonları absorblar ve onların uzaya kaçmasını engeller. Bunun sonucunda kendinde ısı enerjisini biriktir ve bulunduğu ortamı ısıtır. Dolasıyla atmosferin ısınmasında bu gazların etkisi büyüktür. Küresel ısınmaya da bu gazların konsantrasyonun artması neden olur. Bunların kaynakları şunlardır:

ÇİZGİSEL KAYNAKLAR Bu alana giren kaynaklar ulaşımda ve taşımacılıkta kullanılan araçlardır. Bu araçlarda kullanılan fuel yakıtlarının yanması sonucunda CO2, CO, Nox, Sox , HC ve çeşitli kirleticiler açığa çıkmaktadır (Şen, 1995). Bunlar atmosfere karışır ve belirli bir süre atmosferde kalırlar. Küresel iklim değişimine en çok etki eden de CO2 ‘dir.

NOKTASAL KAYNAKLAR Noktasal kaynakları fabrikalar, sanayi, fırınlar ve enerji santralleri oluşturmaktadır. Bu alanlarda gereken enerjiyi sağlamak amacıyla kullanılan yakıtların yanması sonucunda tıpkı çizgisel kaynaklardaki gibi atmosfere çeşitli gazlar salınmaktadır. Başlıca kirlilik oluşturan endüstriler ve kirleticileri: Demir-çelik ve metal endüstrisi: CO2, CO, toz, kül, Sox vb . Maden endüstrisi: CO2, CO, toz, kül, Sox vb. Kimya endüstrisi: çeşitli kimyasallar. Petrol endüstrisi: Çeşitli HC’lar. Kağıt endüstrisi: fosil yakıtları atığı, SO2 Tekstil endüstrisi: toz, mist, organik buhar ve SO2 Çimento endüstrisi: partikül, CO2, CO, Sox vb. (Şen, 2012)

ALANSAL KAYNAKLAR Bu gruba giren kaynakların en önemlisi konutlardır. Konutları ısıtmak için kullanılan fuel yakıtlar, doğal gazlar ve diğerleri atmosfere önemli miktarda sera gazları salıyorlar. Alansal kaynaktan gelen sera gazlarının miktarı nüfusun artmasıyla daha da artıyor. Dolasıyla küresel iklim değişimi de gün geçtikçe artıyor.

KARŞILAŞTIRMA Şahit olduğumuz Küresel İklim Değişimi sadece yukarıda bahsedilen doğal etkenler sonucu ortaya çıkmamıştır. Burada insan kaynaklı nedenler de çok önemlidir. IPCC tarafından karşılaştırma yapıldığında doğal kaynaklı nedenlerin Küresel İklim Değişimine etkisi 10 % iken insan kaynaklı nedenlerin etkisi 90%’dur (2007).

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİMİNİN SONUÇLARI

Küresel hava sıcaklığı projeksiyonları

Ekstrem değerlerde değişme gözlenecek. Yani : Maksimum sıcaklıklar artacak bununla beraber ısı çarpması, soğutma maliyetleri, tarımsal problemler, buharlaşma artacak. a) Bunların sonucunda sağlık problemleri artacak, içme sularında azalma olacak. Minimum sıcaklıklar yükselecek ve soğuk günlerde, donlu günlerde, soğuğa bağlı ölümlerde, ısıtma maliyetlerinde, bazı tarım ürünlerinde azalma olacak. Bazı hastalık yayıcılarında ise artış gözlenecek. Yağış şiddetleri artacak bununla beraber sel olaylarında, Toprak erezyonunda, sigorta pirimlerinde, çamur akıntılarında artış olacak. Ayrıca, su kalitesinin bozulma, toprak kayması olacak. (Şen 2012)

Fırtına sayısında artış olacak Fırtına sayısında artış olacak. Bunun sonucunda yapılardaki hasarlarda artacak dolayısıyla insan hayatındaki riskler artacak. Ayrıca, kıyılarda erozyon artması olacak dolasıyla kıyı yapılarına olan zarar artacak. Mercan kayaları gibi kıyı ekosisteminde bozulma olacak. Tropikal siklonlar artacak dolayısıyla kıyılarda salgın hastalıkları artacak. Kuraklık artacak. Bunun sonucunda tarım alanları, su kaynakları azalacak. Üstelik, orman yangınları riski artacak (Şen, 2012). Kar yağışlar azalacak. Diğer doğal afetlerin sayısı artacak. Örneğin:

http://www. skepticalscience http://www.skepticalscience.net/Debunking-Handbook-now-freely-available-download.html

OKYANUS TAŞIYICISINDA DEĞİŞME

BUZULLAR ERİYECEK http://www.skepticalscience.net

SU SICAKLARININ ARTMASI Beyazlaşma suyun ısınması ile mercanlarda yaşayan organizmaların ölüp geride kalsiyum karbonat iskeletlerinin kalması sonucu oluşuyor. (Şen, 2012).

DENİZ SU SEVİYESİ YÜKSELECEK

ÖNERİLER Kyoto Protokolü tarafından önerilenler: Enerji verimliliğinin artırılması Yenilenebilir enerjinin geliştirilmesi Sürdürülebilir tarımın desteklenmesi Metan emisyonlarının geri kazanılması Emisyonların azaltılması Sera gazı yutaklarının korunması ve yaygınlaştırılması (Şen, 2012). Biz ne yapabiliriz: Eski arabaları kullanmamalıyız. Arabalarımızı kullanırken fazla zorlamamalıyız yani düşük hızda kullanmalıyız.

Evimizdeki ampulerimizi az enerji tüketen ampuler ile değiştirmeliyiz. Evlerimizde birden fazla televizyon kullanmamalıyız. Klimalarımızı peryodik olarak temizlemeliyiz. Kirlenen filtreler hava akışını yavaşlatacağından cihaz daha fazla enerji harcayacaktır. Evlerimize veya işyerlerimize ekipman alırken enerji tasarrufuna dikkat etmeliyiz. Suyu boşa harcamamak için diş temizliğinde ve traş olurken mutlaka muslukları kapatmalıyız. Tuvaletlerimizin sifonlarını sızıntıya karşı daima kontrol altında tutmalıyız. Bahçelerimizi sularken az su kullanmaya çalışmalıyız. Az sulama gerektiren bitkileri dikmeliyiz. Araçlarımızı yıkarken az su kullanmak için kova su ile yıkamalıyız.

Evimizde ve okullarımızda kullanmadığımız zamanlarda elektronik cihazların fişlerini çekmeliyiz. Atmosferde CO2 artışını önlemek için bolca ağaç dikmeliyiz. Yakın mesafelere araç kullanmak yerine yürümeliyiz veya bisiklet kullanmalıyız. Olabildiğince tüketimimizi azaltmalıyız. Bu konu ile ilgili daha fazla bilgi edinmeliyiz. En sonunda edindiğimiz bu değerli bilgileri arkadaşlarımıza da anlatmalıyız.

REFERANSLAR Prof.Dr. Şen. O (2012) Ders notları http://skepticalscience.net http://ipcc.ch