YUMURTA TAVUKÇULUĞUNUN ÇEVRESEL ETKİLERİ ÇED, İZİN VE DENETİM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ENDÜSTRİYEL YATIRIMLAR ÇED DAİRESİ BAŞKANLIĞI Tarım ve Gıda Yatırımları Şube Müdürü Ayla KÜÇÜK 02Kasım 2013 Tel.4101822

İÇERİK ÇED Yönetmeliği Sektörün ÇED Yönetmeliğindeki Yeri Çevresel Etkileri Koku Önleme Tavuk Dışkısı İşlemesinde Kullanılan Yöntemler

ÇED’İN AMACI NEDİR ? Ekonomik ve sosyal gelişmeye engel olmaksızın çevre değerlerini, ekonomik politikalar karşısında korumak, planlanan bir faaliyetin yol açabileceği bütün olumsuz çevresel etkilerin önceden tespit edilip, gerekli tedbirlerin alınmasını sağlamaktır. ÇED Yönetmeliği ile doğal kaynakların amaç dışı kullanımının daha işin başından önlenmesi hedeflenmiştir.

ÇED YÖNETMELİĞİNİN KAPSAMI (03.10.2013) Çevresel etki değerlendirmesi raporu ile proje tanıtım dosyasının hangi tür projeler için isteneceği ve içereceği konuları, Çevresel etki değerlendirmesi sürecinde uyulacak idari ve teknik usul ve esasları, Çevresel etki değerlendirmesi için format verme ve inceleme değerlendirme komisyonunun oluşturulması ile ilgili çalışmaları, Yönetmelik kapsamına giren projelerin işletme öncesi ve işletme sonrası dönemde izlenmesini, kapsamaktadır.

Faaliyetlerin sınıflandırılması: EK-I ve EK-II Listeleri ÇED YÖNETMELİĞİ(03.10.2013) Faaliyetlerin sınıflandırılması: EK-I ve EK-II Listeleri EK-I Listesinde yer alan/ÇED Gereklidir Kararı verilen faaliyetler için ÇED OLUMLU Kararı alınmalıdır. EK-II Listesinde yer alan faaliyetler için, ÇED Gerekli Değildir Kararı alınmalıdır.

EK-I PROSEDÜRÜ ÇED Başvuru Dosyası ile Bakanlığa başvurulur. Komisyon oluşturulur ve ÇED sürecinin başladığı halka duyurulur. Kapsam ve format belirleme için komisyon üyelerine yazı Halkın Katılım Toplantısı (10 gün ) ÇED Raporu için Özel Format hazırlanır.(Format Bedeli 3 ay) ÇED Raporu Bakanlığa sunulur(18 ay). Halkın görüşüne açılır. İnceleme – Değerlendirme Toplantıları(10 iş günü) Nihai ÇED Raporları sunulur. Halkın görüş ve önerilerine açılır.(10 gün) ÇED Olumlu veya ÇED Olumsuz kararı verilir. (Yatırıma başlama süresi 7 yıl)

EK-II PROSEDÜRÜ Proje Tanıtım Dosyası EK-IV’e Göre Hazırlanır Proje Tanıtım Dosyası Sunulur, Uygunluk Yönünden İnceler ( 5 iş günü) ÇED Prosedürü Uygulanır ÇED Gerekli Değildir Kararı/5 yıl İçerisinde Yatırıma Başlanmalı Proje Tanıtım Dosyasının Değerlendirilmesi (15 iş günü) Karar Verilmesi (5 iş günü) ÇED Gereklidir Kararı

PROJE SAHİBİNİN DEĞİŞMESİ MADDE 21 – (1) Proje sahibinin herhangi bir nedenle değişmesi durumunda; projenin yeni sahibi, devirle ilgili bilgi ve belgelerin tasdikli suretini, taahhütnamesini ve imza sirkülerini Bakanlığa/Valiliğe sunmakla yükümlü olup, projenin önceki sahibinin taahhüt ve yükümlülüklerini, devir tarihinden itibaren, başka bir işleme gerek kalmaksızın üstlenmiş sayılır. Belgenin yeniden düzenlenmesi söz konusu değildir.

Yeni kurulacak yada kapasite artışı planlanan projeler YÖNETMELİĞE AYKIRI UYGULAMALARIN DURDURULMASI Yeni kurulacak yada kapasite artışı planlanan projeler 6.madde….Yönetmeliğe tabi projeler için “Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu” kararı veya “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” kararı alınmadıkça projelere teşvik, onay, izin, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez, proje için yatırıma başlanamaz. Çevre Kanunu Madde 15 –3.bend (Değişik: 26/4/2006 – 5491/12 md.) Çevresel Etki Değerlendirmesi incelemesi yapılmaksızın başlanan faaliyetler Bakanlıkça, proje tanıtım dosyası hazırlanmaksızın başlanan faaliyetler ise mahallin en büyük mülkî amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur.

İDARİ NİTELİKTEKİ CEZALAR: İDARİ NİTELİKTEKİ CEZALAR: Çevre Kanunu Madde 20 – (Değişik: 26/4/2006 – 5491/14 md.) e) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecine başlamadan veya bu süreci tamamlamadan inşaata başlayan ya da faaliyete geçenlere yapılan proje bedelinin yüzde ikisi  oranında idarî para cezası verilir. Cezaya konu olan durumlarda yatırımcı faaliyet alanını eski hale getirmekle yükümlüdür. 

Tavukçuluk Sektörünün ÇED Yönetmeliğindeki Yeri Ek II Listesi: Kanatlı yetiştirme tesisleri (Bir üretim periyodunda 20.000 adet ve üzeri tavuk (civciv, piliç, ve benzeri) veya eşdeğer diğer kanatlılar(1 adet hindi = 7 adet tavuk) Ek I Listesi: Kanatlı yetiştirme tesisleri [(Bir üretim periyodunda 60.000 adet ve üzeri tavuk(civciv, damızlık, piliç, vb.) veya eşdeğer diğer kanatlılar(1 adet hindi = 7 adet tavuk esas alınmalıdır)]

Kanatlı Yetiştirme Tesisleri Muafiyet GEÇİCİ MADDE 3 – (1) Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin ilk yayım tarihi olan 7/2/1993 tarihinden önce üretime ve/veya işletmeye başladığı belgelenen projeler Çevresel Etki Değerlendirmesi kapsamı dışındadır. Kanatlı yetiştirme tesisleri 06.06.2002 tarihinde ÇED Yönetmeliğine tabii olmuştur. 06.06.2002 tarihinden önce izin,ruhsat vb. olması ve kapasite artışı olmaması durumunda ÇED Yönetmeliği hükümleri uygulanmaz.

YER SEÇİMİ ÖNEMLİ KRİTERLER Arazi büyüklüğü ve niteliği Yerleşim yerine olan mesafe Yüzeysel su kaynaklarına olan mesafesi Hakim rüzgar yönü Taban suyuna olan yakınlık Su temini Diğer hayvan çiftliklerine mesafe Ulaşım Rakım vb.

ÇEVRESEL ETKİ OLUŞTURAN UNSURLAR Dışkı Ölü Tavuklar Koku Kırık ve çatlak yumurtalar Atıksu Katı Atıklar Emisyon(toz ve yakıt kaynaklı) Ambalaj atıkları, atık yağ, tıbbi atıklar vb.

Sektörün Çevresel Etkileri: Su kirliliği (Yeraltı ve yüzey sularında nitrat vb.) Toprak kirliliği Hava kirliliği (Koku-sera gazı etkisi) Görsel Kirlilik Gürültü kirliliği Haşere oluşumu Bitki örtüsünün zarar görmesi vb.

KÜMESTE KOKU OLUŞTURAN UNSURLAR Dışkı ( Canlı hayvan,Tavuk tüyleri,toz) ÇEVRESEL ÖNLEMLER: Kümes içindeki kontrolün optimum şartlarda olması Havalandırma fan çıkış yerinin, yerleşim yönü aksi istikametinde kurulması Fan çıkışı etrafının paneller ile çevrelenmesi Fan çıkışlarına su perdesi ve benzeri sistemler kurulmalı Tesis alanı etrafının ağaçlandırılması Koku Oluşturan Emisyonların Kontrolü Yönetmeliğinin 7. Maddesine uyulmalı

Toz Perdesi

Koku Giderme Sistemi:

koku giderici su perdeleri, kümes içindeki havanın su perdelerine çarparak içindeki koku veren maddelerin su içine hapsedilmesini sağlamaktadır.

ÖLÜ TAVUKLAR; bertaraf yöntemleri Yakma fırını Ölü hayvan çukuru Rendering tesisinde işleme

Yakma Fırını Yakma fırınının yeri, kümesleri ve diğer binaları etkilemeyeceği bir konumda bulunmalıdır. Fırın çevresinde beton bir taban bulunmalı Yakma işlemi tüm ölü hayvanların yanıp beyaz külleri kalıncaya kadar sürdürülmelidir. Avantajları; 1- Yeraltı sularını bulaştırmaz. Emisyon önlemleri alındığında temiz bir sistemdir. Dezavantajları; - Kurulum maliyeti yüksek,

Ölü Hayvan Çukuru Akarsulardan uzak Yeraltı sularını kirletmeyecek En az iki metre derinliğinde çukur Kireçlenerek gömülmeli Üzeri 30 cm.toprakla kapatılmalı Avantajları Ekonomik Çevreye kötü kokuların sızmasını önler Dezavantajları Yeraltı sularını kirletebilir Fazla alana ihtiyaç duyulur.

Rendering tesisinde işleme Kanatlıların ve büyük baş hayvanların tüketilmeyen yan ürünlerinin işlenerek, hayvanlar için besin değeri yüksek yem katkı maddeleri haline getirilmesi işlemidir. ÇED sürecinde ölü hayvanların rendering tesisine gönderilmesi tercih edilen yöntemlerden biridir.

TAVUK DIŞKISI Dışkının çevre kirliliğini artıran nedenleri, Kümes dışına taşıma zamanı Taşıma şekli Taşımada kullanılan ekipmanlar Depolama şartlarının yetersizliği Gübre toplama yeri özellikleri Gübre Toplama Yeri

TAVUK DIŞKISI İŞLEMESİNDE KULLANILAN YÖNTEMLER Yem olarak kullanma Kompostlaştırma Aerobik işleme-organik gübre Kurutma Anaerobik işleme-biyogaz üretimi-gübre Gazlaştırma

Kompostlaştırma Toprağa Katkıları: Organik maddelerin, mikroorganizmalar tarafından biyolojik olarak parçalanmasıdır. Kompost toprak düzenleyici olarak kullanılır, Avantajı, ilk yatırım açısından diğer yöntemlerden daha ucuz, Kolay işletilebilir. Toprağa Katkıları: Organik madde ekler, Toprakların su tutma kapasitesini arttırır, Bitki kök büyümesini teşvik eder, Azotun tutulmasını sağlar ve yeraltı suyuna karışmasını önler.

Aerobik İşleme İle Organik Gübre Üretimi fermantasyon havuzlarında aerobik bakteriler ile mayalanan tavuk dışkısı, normal fermantasyon (ayrışma, olgunlaşma) sürecinden sonra 70-80oC’e kadar sıcaklıkla işlem görerek gübrenin kokusuz olması ve tuzluluk oranının en az seviyeye çekilmesi sağlanmaktadır.

Kurutma Havalandırma fanları çıkışının önüne kurulacak katlı tavalardan oluşabilmektedir. Kafes sisteminde gübre bantlarıyla kurutma tavalarına gelen dışkılar, dış ortam havası ve havalandırma fanlarından çıkan ısı ile kurutulacaktır. Avantajları; Azot kaybı en aza iner, fermantasyon sırasında açığa çıkan koku oluşmaz. dışkılar depolanmadan en kısa sürede uzaklaştırılır. mikrobiyal tehlike ve haşere oluşumu en az seviyededir. Kümeslerden oluşan toz ve koku önemli oranında azalacaktır.

TAVUK DIŞKISI KURUTMA SİSTEMİ

Kümes ve Gübre Kurutma Sistemi Arasındaki Oda

Gazlaştırma Biyokütlenin, termokimyasal yöntemle enerjiye dönüştürülmesidir. Avantajları; Fosil yakıtlara göre temiz bir üretim teknolojisi Yenilenebilir enerji üretimi Dezavantajları: İlk yatırım maliyeti yüksekliği Koku,gürültü,yanma/patlama riski,atık gaz ve atıksu

Anaerobik işleme ve biyogaz üretimi Avantajı, Gübre ve enerji elde edilir, dezavantajları ilk yatırım giderlerinin yüksek olması, havasız çürütme prosesinin hassas yapısı organik materyalin oksijensiz ortamda mikro organizmalar yardımıyla parçalanması sonucunda metan gazı elde edilebilmesidir.

SONUÇ VE ÖNERİLER Tavuk atıklarının doğru değerlendirmesi ile Enerji elde edilebilecek, bitkisel üretime katkısı artacak, ekonomiye katma değer sağlanacaktır. Çevre kirliliği azalacak Amaç; doğal kaynakların sürdürülebilir olması ÇED sürecinde; Uygun tesis yeri seçimi Atıkların çevresel etkileri Atıkların bertarafı, Uygulamaya geçildiğinin izlenmesi ile çevre sorunları en az seviyede tutulacaktır.