ENGELLİ KADIN DOSTU SAĞLIK HİZMETLERİ Prof Dr Süheyla ÜNAL İnönü Üniversitesi Psikiyatri AD MALATYA

Engellenmişlik işlevsel bozukluk veya yetersizlik kendi başına bir engellilik oluşturmamaktadır işlevsel yönden yetersiz olan özürlü bireyin çevre ortamının olumsuz şartlarıyla karşı karşıya gelmesi sonucu özürlülük engelliliğe dönüşmektedir

Engellilik modelleri Tıbbi model Sosyal model Biyopsikososyal model Bireysel sorun Hastalığın oluşturduğu sorunlar Sosyal model Uygun olmayan çevresel koşulların yarattığı sorun Biyopsikososyal model İşlevselliği 3 düzeyde tanımlar; Bedensel işlevsellik, yapı Aktivite Katılım

Engellilik “Bozukluk” “Aktivite sınırlandırması” “Katılım kısıtlaması”

DSÖ’nün Uluslar arası İşlevsellik, Engellilik ve Sağlık Sınıflandırması (ICF)* Engellilik bireyin sağlık durumu ve bağlamsal etkenler arasındaki dinamik etkileşimdir Sağlık durumu (hastalıklar, bozukluklar, yaralanmalar, travmalar vs) Bağlamsal etkenler; Çevresel etkenler; Sosyal tutumlar, mimari özellikler, iklim vs Kişisel etkenler; Yaş, cinsiyet, başa çıkma yolları *World Health Organization. International Classification of Functioning, Disability and Health: ICF. 2001.

Part 1: Functioning and Disability Part 2: Contextual Factors International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF)* Part 1: Functioning and Disability Part 2: Contextual Factors Components Body Functions and Structures Activities and Participation Environmental Factors Personal Factors Domains Body functions;Body structures Life areas (tasks, actions) External influences on functioning and disability Internal influences on functioning and disability Constructs Change in body functions (physiological) Change in body structures (anatomical) Capacity: Executing tasks in a standard environment Performance: Executing tasks in the current environment Facilitating or hindering impact of features of the physical, social, and attitudinal world Impact of attributes of the person * World Health Organization. International Classification of Functioning, Disability and Health: ICF. Geneva: World Health Organization, 2001.

Engelli bireylerin hakları Diğer insanlarla aynı oranda, standart, kaliteli bakım Erken tanı ve müdahale Ayrımcılık yapılmaması Yerel hizmet uygulamaları

Özürlüler yasası 01.07.2005 engellilik özürlüler için sosyal bir sonuçtur özürlülükten doğan sosyal haklar, özürlünün cinsiyetine ve özürlülük sebebine bakılmaksızın eşitlik ilkesi özürlülerin toplum hayatında, başkalarıyla eşit düzeyde yer alma fırsatlarından yararlanabilme şansına sahip olması sosyal dışlanmanın çok önemli bir unsuru olarak kabul edilen cinsiyete dayalı ayrımcılığın giderilmesi

Sağlık alanında engeli yaratan etkenler Çevresel Fiziksel koşulların uygunsuzluğu Ulaşamazlık Yapısal Sağlık planlarının yetersizliği Randevu sistemi olmaması Tutumsal Bilgisizlik İletişimsizlik

Engelli kadın Hem kadın hem de engelli olmanın zorluklarını yaşayarak var olmaya çalışmaktadır Sağlık hizmetleri planlanırken engellilere yönelik düzenlemeler çok sınırlı kalmakta, kadın engellilere özgü sorunlar hemen hiç dikkate alınmamaktadır

Sağlık hizmetlerinde yetersizlik Hastane koşullarında engelli kadınlar için yeterli bir düzenleme bulunmamaktadır Kadın Doğum, Acil Servis ünitelerinde bile engelli kadın için ek düzenlemeler gözlenmemektedir Kadının yaşam döngüsünde karşılaştığı sorunların engellilik söz konusu olduğunda nasıl bir özellik kazandığına dikkat edilmemektedir

Sağlık hizmetlerinde yetersizlik Doktor ve hemşireler engelli insanla uğraşmak istememektedir Bu konuda yeterli bilgiye de sahip değildirler Kişisel bakıma yardım zayıf ya da yoktur Evde bakım hizmetleri zayıf ya da yoktur

Sağlık hizmetlerinde yetersizlik Araç temini ve güvenli şekilde ulaşım konusunda sorunlar bulunmaktadır Toplu taşıma araçlarında engellilere yönelik düzenlemeler yetersizdir

Yol haritası Sağlık çalışanlarının engelli kadın sorunları ve bakımı konusunda eğitilmesi Bireyselleştirilmiş, bütünlükçü bakım Tıbbi kolaylıklardan yararlanma Kanıta dayalı tıp uygulamaları Hastanın ve bakım verenlerin eğitilmesi

Sağlık çalışanlarının eğitimi Engellilik hakkında tüm personelin eğitimi Cinsiyete ve engelliliğe ilişkin ek sorunlar konusunda farkındalık kazandırmak Hastanın bütün olarak ele almayı tutum haline getirmek Hastanın özel güçlükleri konusunda duyarlı olmak İletişim becerisi (görme, duyma, konuşma, kavrama sorunları olan bireylerle iletişim, örn işaret dili vs)

Tıbbi kolaylıklardan yararlanma Hastanede yapısal düzenlemeler Rampalar, asansörler Hastane yatakları Kapıları Tuvaletleri Tutamaklar Kullan-at tıbbi malzemeler

Tıbbi kolaylıklardan yararlanma Organizasyonel düzenlemeler Engelliler için danışma deski oluşturulması Randevu kolaylığı, aynı gün birkaç bölümle işini bitirebilmesinin sağlanması Personelin hizmet içi eğitimde engelli hastaya yardım konusunda eğitilmesi

Düzenlemeler İşitme engelliler için işaret dili bilen personel bulundurulması Görme özürlüler için Braille alfabesi ile yazılmış broşürler hazırlanması Engelli kadın hastalar için bir hasta muayene odası düzenlenmesi (yüksekliği uygun muayene masası, tekerlekli sandalyenin hareket edebileceği geniş alanın olması, kapısının geniş olması vs) Hastaya daha fazla zaman ayırmak (hareket zorluğu nedeniyle)

Düzenlemeler Hastanede hizmet veren büroların engellilerin yararlanmasına olanak verecek şekilde düzenlenmesi

Koruyucu hekimlik uygulamaları Peryodik taramalar yapmak (PAP; meme muayenesi, mamografi vs) Sağlıklı yaşam alışkanlıkları konularında eğitmek (Sigara, alkol kullanımı vs) Anne- çocuk sağlığını birlikte düşünmek Cinsel sorunları ve doğum kontrolü için çözüm bulmak İhmal ve taciz sorunlarına dikkat yöneltmek

Engelli kadının güçlendirilmesi Bilgi, araç ve sosyal destekle sağlığı konusunda sorumluluk alma ve kendi kararlarını vermesini sağlama Kendi bakımını yapma konusunda eğitilmesi Çevresel güçlüklerini azaltarak yaşama katılımının arttırılması

Kader