Hemostatik ,ilaçlar ve replasman için kullanılan hemostatik kan ürünleri Doç.Dr.Şahin Yıldırım
Belirli bazı nedenlere bağlı olarak meydana gelen kanamayı durdurmak amacı ile kullanılan ilaçlara hemostatik ilaçlar denir
Kanamalı hastalıklar Trombositlerin disfonksiyonu ve trombositopeniye bağlı kanama durumları Pıhtılaşma faktörlerinin edinsel veya kalıtsal eksikliğine bağlı kanamalar (Hemofili, von willebrand hast., K vit. Eksikliği)
Primer veya sekonder hiper fibrinoliz durumları Bazı besinsel faktörlerin eksikliği (askorbik asid, C vit.) Antikoagülan antikorlara bağlı kanamalı hastalıklar
ilaçlar Absorbe edilebilir lokal hemostatikler ve diğer lokal hemostatikler Bunlar; toz, gaz bezi, sünger, tampon veya yaprak şeklinde olan ve kapilerlerin veya ufak damarların zedelenmesi sonucu kanama oluşmuş organ ve dokuların yüzeyine lokal olarak uygulanan maddelerdir
Jelatin süngeri (Gelfoam): Jelatinden yapılan, sünger görünümünde ve steril olarak hazırlanmış bir maddedir Oksidlenmiş selüloz ve oksidlenmiş rejenere edilmiş selüloz: Bu maddeler gaz bezi veya pamuk tampon, şeklinde kullanılır. Uygulandıkları yerde su çekerek şişerler ve selülozik aside dönüşerek yapay bir pıhtı oluştururlar.
Özellikle; karaciğer, dalak, böbrek ve pankreas gibi karın organlarının rezeksiyon veya yaralanmaları, sindirim kanalı üzerinde yapılan rezeksiyonlar, meme, tiroid veya prostat rezeksiyonları, safra yolları ameliyatları, kulak-boğaz-burun cerrahisi, ağız cerrahisi, amputasyon'lar ve bazı beyin cerrahisi türlerinde yararlı olurlar.
Trombin: Sığır veya insan protrombin'inden toz halinde hazırlanmış ve lokal kullanılan bir trombin preparatıdır. İntra-venöz olarak sistemik uygulanmamalıdır Kapiler kanama oluşmuş olan yüzeylere, serpilerek veya jelatin süngerine solüsyon halinde emdirilerek lokal uygulanır. Solüsyon, püskürterek veya gaz tampona emdirilerek de uygulanabilir.
Mikrofibriler kolajen hemostat(Avitene): Kapiler kanama olan doku yüzeylerine toz doğrudan doğruya uygulanır; orada trombositleri tutar, onların agregasyonunu sağlar ve trombositlerden oluşan bir tıkaç meydana getirir
Diğer lokal hemostatikler Adrenalin solüsyonu: Binde 1'lik adrenalin solüsyonu; mukozalar üzerinde yapılan girişimler sırasında (tonsilektomi ve burun ameliyatları gibi) kapiler kanama (sızma) olan yerlere lokal olarak steril gaz bezi veya pamukla sürülebilir. vazokonstriksiyon yapmak suretiyle kanamayı durdurur. Kullanılan toplam hacim 1 ml'yi geçmemelidir
Astrenjan maddeler Yüzdeki traş bıçağı kesiği gibi ufak sıyrık ve yaralara bağlı kanamalar, o bölgede cildi astrenjan maddeler ile koterize etmek suretiyle durdurabilirler. Bu maddeler dokuda proteinleri çöktürerek kanamayı durduran bir tıkaç oluştururlar. müstahzar içinde bulunan astrenjan maddeler; şap (Alum,KA1 (S04)2), gümüş nitrat, demir-3-klorür, çinko klorür veya potasyum permanganattır.
ANTİFİBRİNOLİTİK İLAÇLAR Aminokaproik asid, traneksamik asid ve klinik yönden daha az incelenmiş diğer bazı ilaçlar plazminojen aktivatörlerini inhibe etmek suretiyle, plazmin oluşumunu azaltarak ve plazmin'in etkisini antagonize ederek antifibrinolitik etki oluştururlar.
Antifibrinolitik ilaçlar travma ve cerrahi girişimler sırasında oluşan ve sadece damar yırtılmasına veya kesilmesine bağlı kanamalarda, özel durumlar hariç, kan durdurucu etki yapmazlar
Aminokaproik asid Lizin antimetaboliti gibi davranır ve plazminojen'in fibrinojen'e bağlanma yeri olan lizin bölgesini kompetisyon suretiyle bloke eder plazminojen'in plazmine aktive edilmesini önler; bu aktivasyonu yapan plazminojen aktivatorlerinin antagonistidir,
Aminokaproik asidin aşağıdaki kanamalı durumlarda kullanılması tavsiye edilir: DİK'in eşlik etmediği aşırı fibrinolize bağlı kanamalar, İdrarda fazla konsantre olduğu için hematüri olgularında kanamayı geçirebilir. Mesane, prostat ve uretra üzerindeki cerrahi girişimlerden sonra oluşan kapiler kanamaları durdurabilir.
Subaraknoid kanamaları ve intrakranyal ufak anevrizmaların yırtılmasına bağlı kanamaları durdurabilir, Hemofili hastalarda diş çekilmesinden önce veya sonra uygulandığında kanamayı durdurduğu streptokinaz, ürokinaz ve benzeri trombolitik ilaçların aşırı dozda verilmesi sonucu ortaya çıkan kanamalara karşı antidot olarak.
Traneksamid asid Aminokaproik asidin siklobenzil analogudur. Aminokaproik asid için belirtilen şekilde lizin antimetaboliti gibi davranarak fibrinolizi inhibe eder. Antifibrinolitik etkinliği aminokaproik aside oranla daha güçlüdür ve daha uzun devam eder, Aminokaproik asidin kullanıldığı indikasyonlarda kullanılır. En ciddi yan tesiri tromboembolik olaylara neden olmasıdır.
Aprotinin (Trasylol) Sığır akciğerlerinden ekstraksiyon ve arıtma suretiyle elde edilir. Plazminojen aktivatörlerini ve plazmin'in etkisini inhibe eder. Ayrıca kininlerin oluşumunu sağlayan kalikreini inhibe eder
Aprotinin, başlıca endikasyonları şunlardı: Ekstrakorporeal dolaşım uygulanan ve ameliyat sırasında ve sonrasında büyük kanama riskinin yüksek olduğu koroner baypas ve açık kalp cerrahisi yapılan hastalar: Maliny tümörlerin mobilizasyonu, diseksiyonu veya kitlesinin ufaltılması (debulking) sırasında ya da akut promyelostik lösemi sırasında bazen ortaya çıkan hiperfibrinolize bağlı yaşamı tendit eden kanamaların tedavisi, iii) Trombolitik tedavi sırasında fibrinolitik ilacın aşırı dozuna bağlı kanamaların tedavisi iv) Akut pankreatit ve karsinoid krizi
HEMOFİLİDE VE BENZER DURUMLARDA REPLASMAN İÇİN KULLANILAN KAN ÜRÜNLERİ Pıhtılaşma faktörlerinin herediter eksikliğine bağlı kanama olgularının büyük bir kısmını hemofili hastaları oluşturur. Taze dondurulmuş plazma Taze dondurulmuş plazma, stabil faktörler yanında labil pıhtılaşma faktörleri olan faktör V ve faktör VIII'i içerir;
Diğer indikasyonlan şunlardır: Karaciğer hastaları veya DİK'li hastalarda olduğu gibi pıhtılaşma faktörlerinin azalmasına bağlı kanamaların önlenmesi veya tedavisi, Oral antikoagülanların aşın dozuna bağlı kanamalar: Bu durumda K vitamini injeksiyonu kanamayı 6-12 saat içinde durdurabilir;
Ancak daha erken durdurma gereken acil durumlarda taze dondurulmuş plazma kullanılır, Nadir görülen ve tedavisi için özel konsantratları mevcut olmayan faktör V ve faktör X eksikliğine bağlı kanamalar. Taze dondurulmuş plazma i.v. transfüzyonla verilir; verilmeden önce ABO kan grubu uygunluğuna bakılması arzu edilir; fakat crossmatching yapmaya gerek yoktur
Dondurarak-çöktürülmüş plazma (kryopresipitat) Kan bankalarında tek bir donörden alınan plazmanın hızlı bir şekilde dondurulması ve sonra antihemofilik faktörden zengin bir fraksiyon oluşturacak şekilde yavaş olarak eritilmesi suretiyle elde edilir ve tekrar dondurularak saklanır Dondurulmuş durumda bir yıla kadar saklanabilir. Kullanılacağı zaman eritilir ve 6 saat içinde uygulanmalıdır. İntravenöz infüzyonla uygulanır;
Antihemofilik faktör (faktör VIIl) konsantratı Çok sayıda donörden alınıp harmanlanmış plazmadan, arıtma ve kurutmak suretiyle elde edilen stabil ve konsantre katı bir antihemofilik faktör preparat Kurutulmuş Faktör IX Fraksiyonu: İnsan plazmasından arıtmak ve kurutmak suretiyle elde edilen faktör II, VII, IX ve X gibi K vitaminine bağımlı faktörlerden zenginleştirilmiş katı bir preparattır
Kurutulmuş fibrinojen Harmanlanmış insan plazmasından Cohn yöntemine göre elde edilen fraksiyondır Hipofibrinojenemi, DİK tedavisinde kullanılır
IV. TROMBOSÎT BOZUKLUKLARINDA KULLANILAN ÜRÜNLER Trombosit konsantratı Sitratlı tam kanın, donörden alınışından itibaren 4 saat içinde santrifügasyonu ile veya hücre ayırıcıdan ("cell-separator) geçirip trombosit ferezis yapmak suretiyle elde edilir.
Masif kan kaybına, depolanmış kanla yapılan kan transfüzyonuna ve çeşitli nedenlere bağlı aşırı trombosit yıkımına bağlı trombositopeniler, Trombosit üretiminin yetersizliğine bağlı trombositopeniler (antineoplastik tedaviye bağlı olan gibi) Trombosit disfonksiyonları (kalitatif bozuklukları), Aspirin ve benzeri antitrombositik ilaçlara bağlı kanamalar.
V. DİĞER HEMOSTATÎK İLAÇLAR Desmopresin: Bir vazopresin (antidiüretik hormon) türevidir; sadece antihemofilik değil, genel sistemik bir hemostatiktir. Normal kimselerde ve hafif veya orta şiddetli hemofili A olgularında ve von willebrand hastalığı olgularında,
Vazopresin ve terlipresim Vazopresin ve onun analoğu terlipresin, hepatik kan akımını ve portal ven basıncını düşürdüğünden portal hipertansiyona bağlı (karaciğer sirozunda olduğu gibi) özofagus varisi kanamalarında kanamayı durdurmak için kullanılır
Etamsilat:. Sistemik hemostatik olarak bazı cerrahi girişimlerden (prostatektomi gibi) sonra veya ufak damarların yırtılmasına bağlı kanamaları önlemek için kulak, burun ve boğaz cerrahisinde ya da menoraji, hematüri ve hematemez olgularında kapiler kanamaları azaltmak amacıyla kullanılır.
K vitamini ve askorbik asid: K vitamini eksikliği hallerinde oluşan kanamaları durdurmak için ağız yolundan veya parenteral olarak K vitamini uygulanır. Skorbüt ("rickets") olgularında meydana gelen kanamalara karşı askorbik asid uygulanır
Somatostatin: Somatostatin mideden pepsin ve asid salgılanmasını ve splanknik kan akımını güçlü bir şekilde azaltır;
plazma hacmini genişleten solüsyonlar, kan ve plazma ürünleri Ağır kanama (total kan hacminin % 20 veya daha fazla azalması) ve buna bağlı şokta ve hipovoleminin eşlik ettiği diğer tür şok olgularında dolaşan kan hacmini yeterli düzeye döndürmek için kan veya plazma verilmesi gerekir.
özellikleri İntravenöz yoldan verildiğinde, dolaşan kanda uzun süre kalıp kan hacmini yeterli düzeyde saatlerce idame ettirmelidir, Toksik tesir oluşturmaksızın ve yavaş olarak, metabolize ve itrah edilmelidir, Solüsyonunun viskozite ve onkotik basıncı plazmanınkine benzemelidir, Antijenik olmamalıdır, Kan grubu testlerini, pıhtılaşmayı ve sedimantasyon hızını bozmamalıdır.
PLAZMA YERiNi TUTAN MODİFİYE POLİSAKKARİDLER POLİJELİN (HAEMACCEL) Polijelin litrede 145 mmol Na. 5.1 mmol K 6.26 mmol Ca2* ve 145 mmol Cl" içeren % 3.5'luk sulu solüsyon Plazma hacmini artırmak için i.v. infüzyonla hipovolemi tedavisinde kullanılır HİDROKSİETİL NlŞASTA (HETASTARCH) (HES) hipovolemik şok tedavisinde ve kan verilemiyorsa hemorajik şokta kalbin dolma basıncını artırmak ve dokuların kan perfüzyonunu yeterli düzeyde sürdürmek için i.v. infüzynla kullanılır. 2
DEKSTRAN Dekstan 70 (Macrodexi ve Dekstran 75) Dekstran 40 (Rheomacrodex): şok tedavisinde ve kan verilemiyorsa kanama hallerinde, kalbin dolma basıncını artırmak için kullanılmıştır.
KAN KAYBININ VEYA HİPOVOLEMİNİN DÜZELTİLMESİ İÇİN KULLANILAN KAN VE PLAZMA ÜRÜNLERİ Sitratlı tam kandan saklanma süresi içinde santrifügasyonla ayrılan plazmadır. Plazma, plazma hacmini genişletici sıvı olarak, hipovolemik şokların ve ağır yanıklarda oluşan oligeminin tedavisi için kullanılır
İnsan plazmasının soğuk alkolle bir dizi presipitasyona (Cohn proçesine) tabi tutulması ile elde edilen steril plazma albümin fraksiyonudur. solüsyonları, şişeleri açılmamak şartıyla 37°C'yi aşmayan temperatürde yaklaşık 3 yıl kadar saklanabilir. Şişe açıldıktan sonra 4 saat içinde kullanılmalıdır
PLAZMA PROTEİN FRAKSİYONU (PPF) SOLÜSYONU Harmanlanmış normal, insan plazmasından soğuk etanolle bir dizi çöktürme işlemi sonucu elde edilen plazma proteinleri karışımıdır.
Şoklarda hipovoleminin düzeltilmesi, Bebeklerde ve küçük çocuklarda ağır diyare sonucu oluşan; dehidratasyon, hemokonsantrasyon ve elektrolit eksikliğine bağlı şokun başlangıç tedavisi Hipoproteinemili hastalarda proteineminin normale döndürülmesi.
4. TAM KAN Uygun donörlerden aseptik şartlar altında alınan ve ABO ve Rh tiplendirilmesi saptanmış olan kandır. Pıhtılaşmaması için içine sitrat katılmıştır. Soğukta (1-6°C) 21 gün kadar saklanır. . Depolanma süresi boyunca, eritrositler içinde ve kanda bazı değişiklikler olur.
Yan tesirleri Tam kan infüzyonunun başlıca yan tesirleri şunlardır: Dönor kanında bulunan etkenlere bağlı viral hepatit, AİDS ve diğer infeksiyon hastalıkları Diğerleri Konsantre eritrosit süspansiyonu Lökosit ve trombositten fakir eritrosit süspansiyonu Dondurulmuş eritrosit süspansiyonu