KUŞKONMAZ

Kuşkonmazın botanik olarak sınıflandırılması Takım: Asparagales Familya:Asparagaceae Cins: Asparagus Tür: Asparagus officinalis L. Anavatanı: Akdeniz havzasının Avrupa ve Asya sahilleridir. Anadolu da kuşkonmaz bitkisinin gen merkezleri arasında bulunmaktadır. Kuşkonmazın yabanisi olan Asparagus acutifolius türüne Ege ve Akdeniz sahillerinde rastlanmakta, bu bitki yöre halkı tarafından doğadan toplanarak ‘sarmaşık’ veya ‘acı sarmaşık’ adı ile tüketilmektedir.

Kuşkonmaz ülkemizde çok yaygın olarak yetiştirilmez Kuşkonmaz ülkemizde çok yaygın olarak yetiştirilmez. Ancak özellikle İzmir ve çevresinde, Aydın, Muğla ve Manisa’da yabani formu olan A.acutifolius toplanmaktadır.

KUŞKONMAZ Toprak üstü organları tek yıllık olmakla birlikte, kuşkonmaz çok yıllık bir bitkidir. Toprak altı organları uzun yıllar yaşar. 10-20 yıl ekonomik verime sahip olabilir.

BOTANİK ÖZELLİKLERİ KÖK: Toprak altında bulunan rizom gövdenin etrafında sıralanmış 0.5cm kalınlığında, kalın etli ana kökler bulunur. Etli ana kökler besin deposu gibidir, karbonhidrat ve protein bakımından zengindir. İlkbaharda gelişen sürgünler besin ihtiyaçlarını buradan sağlarlar. Birkaç yıl yaşayan ana kökler, her yıl rizom gövde üzerinde oluşan yeni ana kökler oluşmasıyla yenilenir. Ana köklerin üzerinde ince ve emici kökler bulunur. Kökler oldukça derine gider. Kök sisteminin büyük bölümü 25-65 cm arasında yer alır. Hafif kumlu ve iyi işlenmiş topraklarda ana kökler 1-2 m’ye kadar inebilir. Kökler su altında kalmaktan çok zarar görür.

Toprak altında bulunan rizom gövde çok yıllıktır Toprak altında bulunan rizom gövde çok yıllıktır. Yassı bir yumru gibidir. Lifli ve etli bir yapıya sahip olup aşağıya doğru ana kökler oluştururken, sürgünlerin de gelişmesini sağlar. Sürgün oluşum yönüne doğru her yıl uzar, yaşlı kuşkonmazlıklarda 50-100 cm’lik rizom gövdelere rastlanabilir. Rizom gövdenin üzerinde her yıl genç sürgünler oluşur ve bunlar tüketilir.

Sürgünler bitkinin tek yıllık gövdelerini oluşturur Sürgünler bitkinin tek yıllık gövdelerini oluşturur. Genç iken ve toprak altında iken sürgünlerde dallanma olmaz. Sürgünlerin üzerinde üçgen şeklinde pullar bulunur. Bu pullar sürgünün uç kısmında yoğunlaşır. Sürgünler kesilmezse toprak üstüne çıkar ve dallanır. Pulların dibindeki meristematik dokular gelişerek dallanmayı meydana getirir. Yıllık gövde, sonbaharda havaların soğumasıyla beraber kurur ve ölür.

Gövde toprak yüzüne çıktıktan sonra da ilk 15-18 cm’lik bir kısmı gevrekliğini korur.

Kuşkonmazın yeşil, mor ve beyaz çeşitleri vardır.

Kuşkonmaz bitkisi çok büyük miktarda ve sayıda küçük, dar ve iğne şeklinde yapraklar oluşturur. Sürgünlerden gelişen yapraklar tüy gibi incedir. İğne gibi yapıdaki ince sürgünler, yapraklardan daha fazla fotosentez yapar.

Gövde sonbaharda sararak kurur. Bitki gövdesini her yıl yeniler Gövde sonbaharda sararak kurur. Bitki gövdesini her yıl yeniler. Gövdeyi meydana getiren etli yapıdaki sürgünler bitkinin yenen kısmını oluşturur. Gövde toprak altında iken gevrek yapıdadır, kolayca kırılır. Sürgün yaşlandıkça dokularda oluşan selülozik yapı ile dayanıklılık kazanır. Chuck Marr Kansas State Univ. Dept. of Horticulture (ksu.edu.tr’den alınmıştır)

Çiçek Kuşkonmaz iki evcikli (dioik) bir bitkidir. Ancak tek evcikli bitkilere de rastlanmaktadır. Erkek bitkilere dişi organ, dişi bitkilerde erkek organ dumura uğramıştır. Çiçek altılı yapıdadır.

Erkek çiçekler dişi çiçeklerden daha büyüktür ve taç yapraklar dışa doğru kıvrılmış durumdadır. Hafif kavun içi renktedir. Erkek organların çiçekle bağlı bulunduğu yerin orta kısmında dumura uğramış dişi organ bulunur

Çiçeklenme hasada bağlı olarak bir ay kadar gecikebilir Çiçeklenme hasada bağlı olarak bir ay kadar gecikebilir. Ege bölgesinde Mayıs ayında, Marmara’da Haziran ayında Orta Anadolu’da Ağustos ayı başında çiçeklenir.

Meyve

Tohum Kuşkonmaz tohumları; Siyah renkli böbrek şeklinde basıktır, 3-4 mm genişlik, 3-4 mm uzunluk ve 2 mm kalınlıktadır.

Kuşkonmaz tohumlarının çimlenmesi Çimlenme süresi optimum şartlarda 15, kötü şartlarda ise 30 gün kadardır. 20-30 °C arası sıcaklıkla çimlenme için uygun sıcaklıklardır. Sebze tohumları içinde en geç çimlenen tohumlar arasında yer alır. Kuşkonmaz tohumları karanlıkta daha iyi çimlenir. Işık çimlenme yüzdesine olumsuz etki eder. Çimlenme döneminde topraktaki nemin iyi korunması gerekir

Kuşkonmazın çoğaltılması Kuşkonmaz tohumundan elde edilen ve pençe olarak adlandırılan fideleri ile üretilir. Zorunlu hallerde pençenin taç kısmını üzerinde 1-2 adet sürgün ucu bulunacak ve saçak kök taşıyacak şekilde birkaç parçaya bölmek suretiyle bitkiyi vejetatif olarak üretmek de mümkündür. Tohumdan önce pençeler elde edilir. İlk yıl oluşan pençeler ertesi yıl üretim için kullanılır.

Serada tohumdan kuşkonmaz fidesi yetiştirme ve araziye dikimi Fotoğraflar ksu.edu.tr’den alınmış olup Chuck Marr adlı araştırıcının sunumunda yer almaktadır.

Pençelerin dikimi, ilkbaharda toprak tava geldiğinde ve havalar ısınmaya başlayınca yapılmalıdır. Akdeniz- Ege’de Şubat sonu-Mart sonu, Marmara için mart sonu-nisan başı, İç Anadolu için nisan sonu-mayıs başı dikim için uygundur. Pençelerin büyüme yönüne dikkat edilerek hendeğe yerleştirilmelidir.

Pençelerin derine dikilmesi sürgün uzunluğunu artırır Pençelerin derine dikilmesi sürgün uzunluğunu artırır. Ama çok da derin olmamalı…

Bahçe tesisinde 1 yaşlı pençeler kullanılmalıdır. Solgunluk (Rhizoctonia) veya herhangi bir fungus ile bulaşık olmamasına dikkat edilmelidir.

Yurtdışından bazı üretim alanları

Kuşkonmazlarda hasat 8 hafta kadar devam eder Kuşkonmazlarda hasat 8 hafta kadar devam eder. Bu dönemde düzenli sulamalarla birlikte gübrelemeler yapılır. Yabancı otların gelişmesine meydan verilmez. Bir yetiştirme sezonunda 8 haftalık hasatta dekardan ortalama 350-400 kg pazarlanabilir ürün alınır.. Hasat süresinin uzatılması gelecek yılın ürününü önemli derecede olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle hasat süresi, kuşkonmazın son yılına kadar en çok 8 hafta olacak şekilde düzenlenmelidir. Plantasyonun son yıllarında ise bu süre 6 haftaya kadar kısaltılmalıdır

Kuşkonmaz Yemekleri