KENDİLİĞİNDEN İYİLEŞMİŞ HORİZONTAL KÖK KIRIĞI: ÜÇ VAKA RAPORU YAMAN Y 1, ÜNGÖR M 1, AYDIN Ü 2 1. ENDODONTİ ANABİLİM DALI 2. AĞIZ, DİŞ VE ÇENE RADYOLOJİSİ ANABİLİM DALI BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ, ANKARA Fasiyal bölgeye gelen darbeler özellikle ön dişlerde kron ve/veya kökte kırığa neden olabilir. Horizontal kök kırıkları dişin sert dokularının rüptüre olmasıyla karakterizedir ve dentin ile sementi etkiler. Apikal segmentte genellikle yer değişikliği görülmezken, koronal segmentte yer değişikliği olabilir. Horizontal kök kırıkları daimi dentisyondaki bütün travmatik yaralanmaların yaklaşık %0,2 sini oluşturur. Bu kırıklar daha çok kök gelişimini tamamlamış ve tamamen sürmüş daimi üst ön kesici dişlerde görülmektedir. En sık kökün orta üçlüsünde, bunu takiben apikal ve koronal üçlüde kırık oluşur. Kök kırıkları genellikle yaralanmadan kısa zaman sonra belirlense de, nadiren sonraki rutin dental muayenelerde de belirlenebilir. Horizontal kök kırıklarının tanısı genellikle klinik ve radyografik muayeneden elde edilen bulgularla koyulur. Bir radyografta kök kırığının görülebilmesi, gelen X-ışınlarının kırık düzlemi ile yaptığı açıya ve kırık parçaların ayrılma derecesine bağlıdır. Kırığın yerine göre endodontik tedavi veya çekim gerekse de, horizontal kök kırıkları bazen endodontik tedavi olmadan da iyileşebilir. Alveolar kretin altındaki kırıkların çok yüksek iyileşme potansiyeli vardır. Bu posterde tedavi edilmemiş ve kendiliğinden iyileşmiş horizontal kök kırığı olan üç üst kesici olgusu sunulmaktadır. VAKA 1 Altmış sekiz yaşındaki erkek hasta sağ üst yan kesici dişinin endodontik tedavisi için kliniğimize yönlendirilmişti. Hastadan alınmış olan periapikal radyografın incelenmesinde sağ üst orta kesici dişinin orta üçlüsünde belirgin radyolüsent çizgi şeklinde horizontal kök kırığı gözlendi; periapikal veya periradiküler patoloji yoktu (Şekil 1). Alınan anamnezde üst çene ön bölgeye yaklaşık 20 yıl önce darbe geldiği öğrenildi. Dişte renklenme veya mobilite yoktu. İlgili diş, elektrikli pulpa testi ve termal testlere pozitif yanıt verdi. VAKA 2 Yirmi yedi yaşındaki erkek hasta fakültemize sağ alt üçüncü büyük azı dişindeki ağrı nedeniyle başvurmuştu. Bu nedenle alınan panoramik radyografta (Şekil 2) sağ üst orta kesici dişte horizontal kök kırığı tespit edildi ve periapikal radyografta (Şekil 3) belirgin radyolüsent kırık hattı izlendi. Dişte periapikal veya periradiküler patoloji yoktu. Radyografta kırığın tespit edilmesinden sonra tekrar sorgulanan hasta, yaklaşık altı yıl önce dişine darbe geldiğini, dişin geriye doğru yer değiştirdiğini ve parmağıyla dişi yerine ittiğini belirtti. Hastanın bu olayla ilgili herhangi bir dental tedavi görmediği öğrenildi. Klinik muayenede dişte herhangi bir semptom, renklenme ve mobilite yoktu; diş elektrikli pulpa testine pozitif yanıt verdi. VAKA 3 Altmış yaşındaki erkek hasta fakültemize protetik tedavi ve üst sol orta kesici dişindeki sallanma nedeniyle başvurmuştu. Hasta, dişine herhangi bir darbe gelip gelmediğini hatırlamıyordu .Klinik muayenede, dişte 1. derece mobilite ve fremitus belirlendi. Bu bölgeden alınan periapikal radyografın incelenmesinde sol üst orta kesici dişin orta üçlüsünün alt sınırında horizontal kök kırığı tespit edildi (Şekil 4). Dişte periapikal veya periradiküler patoloji yoktu. Kök kırığının belirlenmesinden sonra yapılan elektrikli pulpa testi ve termal testlere pozitif yanıt alındı. Altı ay sonra yapılan klinik ve radyografik değerlendirmede de mobilitede artış olmadığı ve dişin vitalitesini koruduğu belirlendi (Şekil 5). SONUÇ Travmadan hemen sonra horizontal kök kırığı bulunan hasta diş hekimine başvurduğunda ilk amaç vitaliteyi devam ettirecek tedavi yaklaşımlarını uygulamak olmalıdır. Horizontal kök kırıkları kimi zaman da pulpa vitalitesinin desteğiyle kendiliğinden iyileşebilir. Rutin kontrollerde horizontal kırık farkedildiğinde; diş vitalite testlerine pozitif cevap veriyorsa, perküsyon ve palpasyon muayenelerinde ağrı yoksa ve radyografta periapikal patoloji gözlenmiyorsa kırığın kendiliğinden iyileştiği sonucuna varılabilir. Bu durumda endodontik tedavi gerekmez ve hasta rutin kontrollerle takip edilir. Şekil 1. Sağ üst orta kesici dişin orta üçlüsünde belirlenen horizontal kök kırığı (ok) Şekil 4. Sol üst orta kesici dişte belirlenen horizontal kök kırığı (ok) Şekil 5. Altı aylık takipte alınan radyograf (ok) Şekil 2. Hastanın panoramik radyografından alınan bölümde kırık hattı (ok) Şekil 3. Sağ üst orta kesici dişte gözlenen horizontal kök kırığı (ok)