İŞÇİLİK Yrd.Doç. Dr. Niyazi KURNAZ MALİYET MUHASEBESİ İŞÇİLİK Yrd.Doç. Dr. Niyazi KURNAZ © www.niyazikurnaz.net

İşçilik Maliyetleri Bir mal veya hizmet üretiminde kullanılan veya bu üretime yardımcı olan emeğin parasal tutarıdır. İşçilik kendi içinde Direkt İşçilik ve Endirekt İşçilik olmak üzere ikiye ayrılır. Direkt İşçilik: Bir sanayi işletmesinin temel üretim konusunu oluşturan mamül ve hizmeti üretmek için bizzat çalışan ve üretime direkt yüklenebilen işçilik “direkt işçilik”tir. Örneğin, torna tezgahını kullanan kişi, kaynak departmanında çalışan kişi. Endirekt İşçilik: Üretimde kullanılıp direkt işçilik dışında kalan, üretilen ürüne doğrudan yüklenemeyen işçiliktir. Örneğin, ustabaşı, tamir-bakım, temizlik, taşıma. © www.niyazikurnaz.net

İşçilik Maliyetleri © www.niyazikurnaz.net Direkt İşçilik Maliyetleri Endirekt İşçilik Maliyetleri Yardımcı İşçilik Maliyetleri Yönetici İşçilik Maliyetleri © www.niyazikurnaz.net

İşçilik maliyetlerinin özellikleri İşgücünün ek maliyetleri vardır İşgücünün tümü prodüktif değildir İşgücü stok edilemez İşgücü etken özelliklidir İşgücü psikolojik özelliklidir İşte işçilik maliyetlerinin diğer maliyet unsurlarına benzemeyen bu özellikleri nedeniyle yakından izlenmesi ve sıkı bir kontrole tabi tutulması gerekir. © www.niyazikurnaz.net

ÜCRET Ücret, işverene tabi ve belli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve mal ile sağlanan ve para ile ifade edilen menfaatlerdir.(GV Kanunu 61) Endüstri işletmelerinde çalışanların verimini artırmak, ücretlerin maliyet üzerine olan kötü etkilerini azaltmak gibi nedenlerle çeşitli ücret hesaplamaları yapılır. © www.niyazikurnaz.net

ÜCRET SİSTEMLERİ -1 Zaman Temeline Göre Ücret Sistemi Ücret belirlerken belli bir zaman dilimi dikkate alınır. Faydaları: Kolay ve uygulanabilirdir. Sabit gelir garantisi sağlar. Zaman baskısı yaratmadığından dikkat ve kalite gerektiren ürünlerin üretiminde kullanılır. Sakıncaları: Ücretin üretimi özendirme gibi bir etkisi vardır. Daha fazla kontrole ihtiyaç vardır. © www.niyazikurnaz.net

ÜCRET SİSTEMLERİ -2 Akord Temeline Göre Ücret Sistemi Zaman temeline göre ücretin tam tersidir. Parça başına ücret ödenir. Faydaları: Yapılan iş ile ödenen ücret arasında direkt bir ilişki vardır. Üretime teşvik eder, verimliliği arttırır. Kontrole fazla gerek yoktur. Sakıncaları: İşçiler aşırı çalışacağından ürünlerin kalitesi düşer. İşçiler arasında kırı rekabetler olabilir. Hak edilen ücret az olduğunda işçi-işveren problemleri doğabilir. 1-PARA AKORDU 2- ZAMAN AKORDU 3- GRUP AKORDU © www.niyazikurnaz.net

Aylık brüt ücret, 1500*10= 15.000 YTL’dir. Para Akordu Örnek Bir işçinin saat ücreti 50 YTL’dir. Bilimsel olarak bir saatte 5 parça üretilmesi gerekmektedir. 1 ay içinde 1500 parça üretmiş olan bu işçinin aylık brüt ücreti nedir? 1 parçaya düşen ortalama ücret, 50/5=10YTL Aylık brüt ücret, 1500*10= 15.000 YTL’dir. © www.niyazikurnaz.net

Zaman Akordu Örnek Bir önceki örneği uygularsak; 1 parçanın üretilme süresi 1saat/5=12 dakika 1500 parçanın üretilme süresi, 1500*12=18.000 dk 18.000 dk. / 60 =300 saat 300*50= 15.000 YTL aylık ücret © www.niyazikurnaz.net

Grup Akordu Örnek Bir fabrikada boya ekibi 4 işçiden meydana gelmektedir.bunların saat ücreti 20,30,40,50 YTL’ dir. Çalışma süreleri sırasıyla 200,200,180 ve 205 saattir. Aylık normal çalışma süresi 208 saat olup, standart ortalama bir malın boya işi 10 saatte bitirilmektedir. Verim artış zammı %20’dir. Bir ayda bu maldan 30 adet üretilmiştir. Bu bilgilere göre, her bir işçinin aylık brüt ücretini hesaplayınız? © www.niyazikurnaz.net

Grup Akordu Örnek 20+30+40+50=140 YTL bir saatlik ücret 140*10=1.400 bir malın boya ücreti 208/10=20.8 208 saatte boyanan mal sayısı 20.8*1.400=29.120 YTL toplam ücret 30-20.8=9.2 fazla boyanan mal sayısı 1.400 + (1.400*%20)=1.680 zamlı ücret 1.680*9.2=15.456 fazla boyanan mallar için ödenen 29.120+15.456=44.576 YTL 4 işçinin toplam ücreti 20*200= 4.000 * 1.6239 = 6 .496 1. işçi ücreti 30*200= 6.000 * 1.6239 = 9.743 2. işçi ücreti 40*180= 7.200 * 1.6239 = 11.692 3. işçi ücreti 50*205=10.250 * 1.6239 = 16.645 4. işçi ücreti 27.450 44.576 44.576 / 27.450 = 1.6239 © www.niyazikurnaz.net

Bedeaux (Bedo) Yöntemi ÜCRET SİSTEMLERİ -3 Prim Esasına Göre Ücret Sistemi Zaman ve akord temeline göre ücret sistemlerinin sakıncalarını ortadan kaldırmak amacı ile oluşturulmuş bir sistemdir. İşçiye normal ücretin yanında fazla çalışması durumunda ek ücret de ödenir. Halsey Yöntemi Rowan Yöntemi Emerson Yöntemi Taylor Yöntemi Bedeaux (Bedo) Yöntemi © www.niyazikurnaz.net

Halsey Yöntemi Bu yöntemde işçi, normal olarak üretmesi gerekenden az üretmiş ise garanti ücretini alır. Çok üretmiş ise, tasarruf ettiği süreye ait ücretin 1 / 3 ünü prim olarak alır Bir işçinin saat başına garanti ücreti 50 YTL’dir. Bu işçi bir ay içinde 300 saat çalışmış ve 240 birim mal üretmiştir. Standart olarak bir birim 2 saatte üretilmektedir. Bu bilgilere göre bu işçinin primli aylık ücreti nedir? 240 birim * 2 saat = 480 saat 480 – 300 =180 saat tasarruf sağlamış Bu zaman ait primi; 180 * 50 = 9.000 9.000 * 3 = 3.000 Normal ücreti; 300 * 50 = 15.000 YTL Primli ücreti 15.000 + 3.000 = 18.000 YTL dir. © www.niyazikurnaz.net

4 saatlik primli ücreti 200 + 40 = 240 YTL’dir. Rowan Yöntemi Bu yöntemde belirli bir üretim düzeyine kadar primde ve dolayısıyla saat ücretinde artış olur. “kritik süre veya kritik üretim miktarı” denilen seviyede ücret maksimum düzeydedir. Bu noktadan sonra eskisine oranla ücret artışı daha azdır. İşte bu noktaya kadar işçi azami çabayı gösterecek, ondan sonra ücretindeki artış daha az olacağından çalışma çabası azalacaktır. BU Yöntemde prim, üretimde tasarruf sağlanan sürenin, standart üretim süresine oranlanması durumunda bulunan yüzde ile ücretin çarpılması sonucu bulunur. Saat ücreti 50 lira olan bir işçi, bir birimlik malı standart olarak 5 saatte bitirmesi gerekirken 4 saatte tamamlamıştır. Buna göre 4 saatlik primli ücreti nedir? Artırılan süre, 5 – 4 =1 saat Ücreti, 4 * 50 = 200 YTL Prim oranı, 1 / 5 (TES / SS) Prim Miktarı, 200 * 1/5 = 40 YTL 4 saatlik primli ücreti 200 + 40 = 240 YTL’dir. © www.niyazikurnaz.net

Emerson Yöntemi-1 bu yöntemde işçinin etkinlik derecesine göre prim verilir. Etkinlik derecesi ise fiili üretim miktarının standart üretim miktarına oranlanması ile bulunur. %67 nin altında olan etkinliklerde işçiye sadece garanti ücret ödenir. %67 ile %100 etkinliklerde basamak biçiminde prim oranları belirlenir. %100 ü aşan etkinliklerde ise, %1 lik artış için saat ücretinin % 1’i ek olarak ödenir. © www.niyazikurnaz.net

Emerson Yöntemi-2 %67–75 etkinlikte %2 %76–85 etkinlikte %5 Saat ücreti 50 lira olan bir işçi ayda 208 saatlik üretim süresinde standart olarak 320 birim üretmektedir. Etkinliklere göre prim oranları şöyledir; %67–75 etkinlikte %2 %76–85 etkinlikte %5 %86–95 etkinlikte %10 %96–100 etkinlikte %20 İşçinin 208 saatlik aylık üretim süresinde 208,256,320,336 birim üretmesi halinde aylık brüt ücreti şöyle bulunur; © www.niyazikurnaz.net

Aylık normal ücret, 50 * 208 = 10.400 © www.niyazikurnaz.net Aylık Üretim Etkinlik Yüzdesi Prim %’si Prim Tutarı Brüt Ücret 208 208/320=%65 - 10.400 256 256/320=%80 %5 10.400*%5=5.20 10.920 320 320/320=%100 %20 10.400*%20=2.080 12.480 336 336/320=%105 %25 10.400*%25=2.600 13.000 © www.niyazikurnaz.net

Gant Yöntemi Bu yöntemde normal üretilecek miktar saptanır. İşçi bu miktar üretimi sağladığında ücretine değişmeyen bir yüzde kadar zam alır. Normal miktardan daha çok üretse bile zam oranında bir değişiklik olmaz. Standart üretim miktarı 80 birim, saat ücreti 50 lira, verim artış zammı %20 olan bir işçi bir ayda 200 saat çalışmıştır. Bu bilgilere göre; 80 birimin altında üretmiş ise; 200*50 =10.000 aylık brüt ücret 80 birim üretmiş ise, 50+(50*%20)=60 primli saat ücreti 60*200=12.000 aylık brüt ücret 80 birimin üstünde üretmiş ise, yine aylık brüt ücret 12.000 liradır. © www.niyazikurnaz.net

Taylor Yöntemi-1 Bu yöntemde birkaç hedef miktar saptanır. İşçi ilk hedefe varınca belirli bir yüzde zam alır. İkinci, üçüncü ve diğer hedeflere vardığında bu zam miktarında artış olur ylanız iki hedef miktar arasında zamlarında bir artış olmaz. Örneğin: Standart olarak aylık çalışma süresi 200 saatte 50 birim üretmektir. Birim başına ise 200 lira ödenmektedir. İşletmede hedeflere göre ücret kademeleri şöyledir; 4 saatte 1 birim, birim başına 200 lira 4 saatte 2 birim, birim başına 210 lira 4 saatte 3 birim, birim başına 220 lira © www.niyazikurnaz.net

Taylor Yöntemi-2 Bir işçi; 45 birim üretse, 50*200=10.000 YTL alır, çünkü 50 birimin altında ekstra ödeme yapılmamaktadır. 105 birim üretse; 105/50=2.1 veya 105*4/200=2.1 birim 4 saatte üretilmiştir. Aylık ücret ise 105*210=22.050 YTL 150 birim üretse, 150*4/200=3 birim 4 saatte üretilmiştir. aylık ücret ise 150*220=33.000 YTL dir. © www.niyazikurnaz.net

Bedeaux (Bedo) Yöntemi-1 Bu yöntemde işçinin normal bir hızda çalışması durumunda 1 dakikada üreteceği mal miktarına 1 bedo denir. İşçi 1 bedoluk işi daha az sürede tamamlarsa, artan süreye göre verim artmış demektir. Buna göre ücretine zam alır. Yapılacak zam ücretin belli bir yüzdesi şeklinde hesaplanır. © www.niyazikurnaz.net

Bedeaux (Bedo) Yöntemi-2 Bir işçinin saat ücreti 60 liradır. Verim artış primi %60’dır. İşçi bir işi 45 dk. Yapmıştır. Buna göre işçinin prim ücreti; 45 dk’da 60 Bedo (1 saat 60 Dk) 60 dk’da x X= 60*60/45=80 bedo 80-60=20 bedoluk bir artış vardır 60 bedo’da 60 YTL 20 bedo’da x X=20*60/60=20 20*%60=12 YTL 60+12= 72 YTL primli saat ücreti © www.niyazikurnaz.net

Diğer Özendirici Ücretler İkramiye Kâra Katılma © www.niyazikurnaz.net

İşçiye Ödenen Ücretin Kaydı (7/A) 720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 335 PERSONELE BORÇLAR 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 361 ÖDENECEK SOS.GÜV. KESİNTİLERİ 1.000,00 220,00 716,50 133,50 370,00 © www.niyazikurnaz.net

İşçiye Ödenen Ücretin Kaydı (7/A) 791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ 335 PERSONELE BORÇLAR 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 361 ÖDENECEK SOS.GÜV. KESİNTİLERİ 1.220,00 716,50 133,50 370,00 © www.niyazikurnaz.net

İşçilikle ilgili diğer konular-1 Verimsiz İşçilik (Boş İşçilik) ►Boşa geçen zaman işyerinin önleyemeyeceği nedenlerden (grev, deprem vb.) kaynaklanıyorsa Genel Üretim Gideri yerine Çalışmayan Kısım Gider ve Zararı hesabında izlenir. Saat ücreti 15,000 TL olan bir işçi günde 8 saat çalışıyor. Fakat 1 saatin boşa getiğini varsayalım. Zaman boşa geçme nedeni makinenin bozulmasıdır. 15,000 x 8 = 120,000 Toplam zaman 120,000 – 15,000 = 105,000 Çalıştığı zaman 15,000 Boşa geçen zaman / Direkt İşçilik 105,000 Genel Üretim Gideri 15,000 (İlgili Hesap) 120,000 / © www.niyazikurnaz.net

İşçilikle ilgili diğer konular-1 KIDEM TAZMİNATI ( Aylık Brüt Ücret + Yan Ödemeler ) x Çalışılan Yıl / Genel Üretim Gideri (Kıdem Taz. Karşılığı)  Ödenmediyse (Kasa, Banka vb. )  Ödendiyse © www.niyazikurnaz.net