Sürdürülebilir Kalkınma Perspektifinden Türkiye Üzerine Notlar HAKAN YETKİNER İZMİR EKONOMİ ÜNİVERSİTESİ 01 KASIM 2013 İZMİR TÜRKİYE

Konuşma Planı Sürdürülebilir Kalkınma/ Büyüme Üzerine Genel Tespitler Ekonomik Kalkınma/ Büyüme Perspektifinden Türkiye Ekonomisi Üzerine Notlar 2023 Yılına Kadar Türkiye Neler Başarmalı? Sonuç Yerine

BÖLÜM 1 SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA/ BÜYÜME ÜZERİNE GENEL TESPİTLER

Sürdürülebilir Kalkınma Sürdürülebilir Kalkınma (sustainable development) insani ihtiyaçların karşılanmasında doğal sistemlerin ve çevrenin sürdürülebilirliğini amaçlayan gelişme yaklaşımının adıdır. Bu yaklaşım, bugünün ihtiyaçları kadar gelecek nesillerin ihtiyaçlarını da garanti altına almayı hedeflemektedir.

Sürdürülebilir Kalkınma Sürdürülebilir Kalkınma eskiden üç başlık (çevresel, ekonomik ve sosyal) altında toplanırken bugün başka başlıklar da eklenmiştir (örneğin politik, kültürel, kurumsal ve yönetişimsel sürdürülebilirlik).

Sürdürülebilir Kalkınma Arrow ve diğerleri (2004), diğer pek çok ekonomist gibi, sürdürülebilir kalkınma için aşağıdaki ölçütü önermişlerdir: «toplumsal servetin (beşeri sermaye, bilgi stoku, ve doğal ve yeniden-üretilebilir sermayenin) zaman içinde azalmaması.

Genel Tespitler: Sürdürülebilir Kalkınma bir Realitedir

Genel Tespitler: Kalkınma Hızı Her Ülke için Aynı Değildir

Genel Tespitler: Gelişmiş Ülkeleri Yakalamak Mümkündür

Sürdürülebilir Kalkınmanın Önemli Belirleyicileri Sermaye Birikimi Teknolojik Gelişme/ Değişme (AR-GE) Beşeri Sermaye Ekonominin Dış Ticarete Açıklığı Enerji Cinsiyet Eşitliği Ulaşım, vd…

Genel Tespitler: Enerji Fiyatları Balon Üretmeye Devam Edecektir

Genel Tespitler: Enerji Fiyatları Balon Üretmeye Devam Edecektir

Genel Tespitler: Enerji Fiyatlarında Balon Devam Edecektir

Genel Tespitler: Enerji Fiyatlarında Balon Devam Edecektir

Genel Tespitler: Cinsiyet Eşitliği

Genel Tespitler: Cinsiyet Eşitliği

Genel Tespitler: Ulaşım

BÖLÜM 2 SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA PERSPEKTİFİNDEN TÜRKİYE ÜZERİNE NOTLAR

Temel Özellikler Gelişmiş Batı ekonomileri ile yerleşik ekonomik, siyasi ve sosyal ilişkilere sahiptir Jeo-politik ve ekonomik konumu nedeniyle gelişmiş Batı ekonomileri ve (i) Orta Doğu, (ii) Kuzey Afrika, ve (iii) Türki Cumhuriyetler ekonomileri arasında köprü görevi görmektedir. 1996’dan beri AB Gümrük Birliği Üyesi; 1999’dan beri AB aday ülkesidir ve 2005’den beri katılım müzakereleri sürmektedir

Temel Makro Ekonomik Özellikleri Türkiye ekonomisinin büyümesi talep-bağımlıdır (tüketim ve konut yatırımı harcamaları iki önemli öğedir) Dış ticaret açığı yapısaldır Tasarruf (çok) düşüktür İşsizlik yapısaldır

TÜRKİYE’NİN SERMAYE BİRİKİMİ ÜZERİNE Kişi Başı RGSYH İçinde, 2005 Sabit Fiyatları

TÜRKİYE’NİN AR-GE PERFORMASI ÜZERİNE PATENT TESCİLLERİ:   YERLİ YABANCI GENEL YIL TPE PCT EPC Toplam TOPLAM 1995 58 705 763 1996 47 554 601 1997 7 443 450 1998 31 340 403 743 774 1999 23 5 28 301 796 1097 1125 2000 17 6 267 846 1113 1136 2001 41 237 1814 2051 2109 2002 44 1 73 349 1351 11 1711 1784 2003 74 18 93 226 685 176 1087 1180 2004 52 16 68 225 686 957 1868 1936 2005 59 29 95 210 525 2342 3077 3172 2006 89 15 122 142 410 3631 4183 4305 2007 183 114 21 318 130 202 4140 4472 4790 2008 253 48 37 338 96 154 4281 4531 4869 2009 341 456 149 4912 5154 5610 2010 507 66 69 642 83 110 4675 4868 5510

TÜRKİYE’NİN AR-GE PERFORMASI ÜZERİNE

TÜRKİYE’NİN AR-GE PERFORMASI ÜZERİNE

TÜRKİYE’NİN AR-GE PERFORMASI ÜZERİNE Dünya Ölçeğinde Patent tescilleri Patent Tescilleri, Milyon Kişi Başına 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 AB12 273 336 378 360 422 385 414 ABD 374 406 484 474 508 454 466 Türkiye 1.04 0.23 0.61 1.18 2.21 2.18 5.48 Kaynak: WIPO

TÜRKİYE’NİN AR-GE PERFORMASI ÜZERİNE AR-GE HARCAMALARI:

TÜRKİYE’NİN AR-GE PERFORMASI ÜZERİNE AR-GE HARCAMALARI:

TÜRKİYE’NİN AR-GE PERFORMASI ÜZERİNE ÜNİVERSİTELERİMİZİN SIRALAMASI (En İyi 10-URAP 2011 Eylül): Sıralama Üniversite 2010 Yılı Makale Puanı Toplam Atıf Puanı Toplam Bilimsel Doküman Puanı 1 ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ 150.12 182.54 183.87 2 HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ 144.88 186.46 183.76 3 BİLKENT ÜNİVERSİTESİ 130.4 163.75 164.5 4 ERCİYES ÜNİVERSİTESİ 140.07 166.85 158.23 5 BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ 114.89 130.7 157.54 6 KOÇ ÜNİVERSİTESİ 123.02 156.42 156.18 7 SABANCI ÜNİVERSİTESİ 116.09 155.92 155.95 8 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ 146.09 153.63 154.72 9 ANKARA ÜNİVERSİTESİ 135.56 146.45 154.3 10 İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ 118.55 147.14 151.97 Ortalama 131.967 158.986 162.102

TÜRKİYE’NİN AR-GE PERFORMASI ÜZERİNE

TÜRKİYE’NİN AR-GE PERFORMASI ÜZERİNE

TÜRKİYE’NİN AR-GE PERFORMASI ÜZERİNE ÜNİVERSİTELERİMİZİN DÜNYA ÜNİVERSİTELERİ ARASINDAKİ YERİ (URAP): İLK 2000 İÇİNDE YAŞAM BİLİMLERİ FEN BİLİMLERİ SOSYAL BİLİMLER ABD 413 207 212 315 İSPANYA 49 36 37 44 TÜRKİYE 67 18 15 21 GÜNEY KORE 52 31 17 ALMANYA 71 53 58 51

BEŞERİ SERMAYE AR-GE PERSONELİ:

YAŞIT NÜFUS İÇİNDE ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ ORANI (OECD): BEŞERİ SERMAYE YAŞIT NÜFUS İÇİNDE ÜNİVERSİTEYE GİRİŞ ORANI (OECD): 2000 2005 2007 ABD 43 64 65 İSPANYA 47 41 TÜRKİYE 21 27 29 GÜNEY KORE 45 51 61 ALMANYA 30 36 34

PISA 2009 MATEMATİK PERFORMANSI KARŞILAŞTIRMASI OECD İÇİNDE BEŞERİ SERMAYE PISA 2009 MATEMATİK PERFORMANSI KARŞILAŞTIRMASI OECD İÇİNDE TÜM ÜLKELER ABD 21 26 İSPANYA 32 TÜRKİYE 31 41 GÜNEY KORE 1 3 ALMANYA 8 13 PISA: The OECD Programme for International Student Assessment

TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ ÜZERİNE 2005 Sabit Fiyatları

TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ ÜZERİNE Türkiye dış ticarete açıklık oranlarında ABD’den iyi olmakla birlikte Güney Kore ve İspanya’nın (ve Almanya ve Çin’in) gerisindedir. Çin çok gerilerden gelip 2000’li yılların başında Türkiye’yi geçmiştir.

TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ ÜZERİNE

TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ ÜZERİNE Türkiye’nin dış ticaretinde toplamda yapısal olarak hiçbir olumlu gelişme yoktur. Elbette kompozisyon yıllar itibari ile çok değişmiştir. Ekonomik gruplara göre ihracatın ithalatı karşılama yüzdesi Türkiye ekonomisinin kırılganlığının arkasındaki nedeni ortaya koymaktadır: Yatırım Malları ve Hammadde.

TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ ÜZERİNE

TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ ÜZERİNE Türkiye Yatırım Malları ve Hammadde ithal edip, bunu nihai mal olarak yurtiçinde ve yurtdışında satan bir ülkedir. AR-GE ile yatırım malları üretmeye başlamadıkça, ya da zengin petrol ve maden yatakları bulamadığı sürece dış ticaret kırılganlığı devam edecektir.

2023 TÜRKİYE İHRACAT STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI

2023 Dış Ticaret Vizyonu 2023 Türkiye İhracat Stratejisi ve Eylem Planı Ekonomi Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı ve Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) işbirliği ile hazırlanmıştır. Teknoloji İnovasyon Ar-Ge Girişimcilik üzerine odaklanmıştır.

2023 Dış Ticaret Vizyonu 4’er yıllık 3 Aşama tanımlanmıştır: Atılım Yatırım Liderlik 2023 Türkiye İhracat Stratejisi 19 Stratejik hedef 72 eylem ve ölçüt planı içermektedir. Bütünsel bir eylem planı içeren ve basit ve anlaşılır hedefleri olan bir devlet projesi haline gelmiştir.

2023 Dış Ticaret Vizyonu--Hedefler 2 trilyon dolar GSYH 10. Büyük ekonomi 5oo milyar dolar ihracat 600/900 milyar dolar ithalat Toplam dış ticaret 1,1 /1,4 trilyon dolar İhracatın her yıl %12 artması Dünya ihracatındaki payın %0,8’den %1,5’e çıkması

2023 Dış Ticaret Vizyonu--Hedefler Teknolojik dönüşümünü sağlamış Lojistik ve mevzuat altyapısı güçlü En yeni üretim teknolojilerine hakim Uluslararası pazarlarda güçlü bir Türkiye

Projeksiyon: Türkiye İhracatı %11, ithalatı %12,5 büyüyen bir Türkiye sürdürülemez bir dış ticaret patikasına sahiptir.

Projeksiyon: Türkiye Türkiye’nin 2012 yılında %0,8 olan dünya ihracatından aldığı pay 2023 yılında %1,5’e; 2030 yılında %2,5’e yaklaşacaktır.

Cinsiyet Eşitliği Turkey vs. US

Dünya Ekonomik Büyüme Performansı Türkiye Ekonomisi Dünya Ortalamasının Üzerinde büyümektedir:

KİŞİ BAŞI REEL GELİR ÜZERİNE PPP Converted GDP Per Capita (Chain Series), at 2005 constant prices

BÖLÜM 3 2023 YILINA KADAR TÜRKİYE NELER BAŞARMALI?

2023 Hedefleri-Dış Ticaret Teknolojik dönüşümünü sağlama yolunda sert tedbirler almalı Mevzuat ve Lojistik altyapısını güçlendirmeli En yeni üretim teknolojilerine hakim olmalı Uluslararası pazarlarda konumunu güçlendirmeli

2023 Hedefleri-Dış Ticaret İhracatın karşılaştığı yapısal sorunlara çözüm bulmalı Küresel, bölgesel ve yerel kırılganlıklara karşı önlemler almalı Proaktif olmalı

2023 Hedefleri-Üniversite Reformu Araştırma Üniversiteleri – Eğitim Üniversiteleri Ayrımı Akademik unvanların, ücretlerin, ve iş tanımlarının Araştırma ve Eğitim Üniversiteleri için yeniden tanımlanması ve farklılaştırılması gerekmektedir

2023 Hedefleri-Üniversite Reformu ARAŞTIRMA ÜNİVERSİTELERİ: En az %2o yabancı olması Sıfır İçeriden-beslenme (inbreeding) En az 1 yabancı dil Tüm dünyadan yüksek lisans/ doktora öğrencisi kabulü ve bursu Unvan takdirinin uluslararası standartlara yükseltilmesi Uygulamalı yaklaşımların ağırlıklı olması Kontratların performansa dayalı düzenlenmesi Kontratların en çok 10 yıla kadar yenilenebilmesi

2023 Hedefleri-Üniversite Reformu EĞİTİM ÜNİVERSİTELERİ: Kademeli olarak yabancı dile geçiş İçeriden-beslenmenin kademeli olarak engellenmesi Yurtdışından yüksek lisans/ doktora öğrencisi kabulü ve bursu Performansa dayalı kontrat düzenlenmesi ve bazı kontratların en çok 10 yıla kadar yenilenebilmesi

2023 Hedefleri-Üniversite Reformu TEKNOLOJİ YÜKSEK OKULLARI (TYO) Araştırma Üniversitelerinin içinde 4 yıllık Teknoloji Yüksek Okulları (TYO) kurulması İngilizce bilen, akademik/ AR-GE uygulamalara yakın, alanyazını takip edebilen nitelikli ara personel TYO’lar aracılığıya Tıp, Mühendislik, Fen Bilimleri ve Sosyal Bilimlerde ileri teknoloji Kullanabilen Eleman

2023 Hedefleri-Özel Sektör AR-GE Özel Sektörü AR-GE’ye zorunlu kılacak şekilde teşvik etmek Özel sektörün AR-GE yabancı uzman istihdamının teşvik edilmesi Kamu’nun Stratejik Alanlarda AR-GE üzerinde yoğunlaşması (Tarım, Biyoloji, Savunma)

SONUÇ Türkiye Ekonomisinin sürdürülebilir ekonomik büyüme aşamasına geçmesi gereklidir AR-GE ve beşeri sermaye sürdürülebilir ekonomik büyüme için ön koşuldur Şu anda hem AR-GE hem de AR-GE yapacak beşeri sermaye konusunda Türkiye çok gerilerdedir Üniversite reformu artık zorunlu hale gelmiştir Özel sektör AR-GE aktiviteleri hala çok düşüktür

SONUÇ Türkiye’nin cinsiyet eşitliği konusunda alacağı hayli yol vardır. Petrol fiyatlarını asla kontrol altına alma şansı olmayan Türkiye geleceğin enerji teknolojilerine şimdiden yatırım yapmalıdır Ulaşım araçları çeşitlenmesine devam edilmelidir.