DEPREM HAFTASI ETKİNLİĞİ Deprem ve Antalya Antalya İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü

Sunum İçeriği: Bazı Önemli Kavramlar Deprem Riskini Belirleyen Etmenler Faylanma Türleri ve Risk üzerindeki etkileri Zemin büyütmesi Türkiye’nin Depremselliği Antalya’nın Depremselliği Deprem riski azaltılabilir mi? Sonuç

A- Bazı önemli kavramlar

Afet Nedir? Deprem Patlamalar Tehlikeli Madde Sızıntısı Sel(Su Baskını) Orman Yangınları Teknolojik Kazalar Nükleer Santral Kazaları Heyelan(Toprak Kayması) Kuraklık Yangınlar Kargaşalar Çığ Ayaklanmalar Fırtına, Hortum Sabotajlar Önerilen Süre: 2 dk. Video Süresi : 01 dk. 34 sn. (Video otomatik başlar, sessizdir.) Afet; Birleşmiş Milletler tarafından “Herhangi bir tehlikenin can, mal, çevre, ekonomi ve kültürel varlıklar üzerinde yarattığı kötü etkilerle baş etmeye yerel imkânların yetmediği durumlar” olarak tanımlanmaktadır. Yüksek zararlara neden olan kuraklık, küresel iklim değişikliği gibi afetler dışında kalan çoğu afetin 3 önemli ortak özelliği vardır; Ani gelişirler. Büyük bir bölgeyi etkilerler. Gündelik hayat kesintiye uğrar ve altyapı ve ulaşım sistemleri ve acil durum servisleri yetersiz kalır. Afetler, :“Herhangi bir tehlikenin can, mal, çevre, ekonomi ve kültürel varlıklar üzerinde yarattığı kötü etkilerle baş etmeye yerel imkânların yetmediği durumlardır”.

Türkiye ve Afetler Afetler Afetzede Sayısı Yüzde (%) Zarar Gören Yerleşim Birimi Sayısı Deprem 158.241 % 58 3.942 Heyelan 59.345 % 22 5.472 Sel 22.157 % 8 2.924 Kaya Düşmesi 19.422 % 7 1.703 Çığ 4.384 % 2 605 Diğer Afetler 9.237 % 3 992 DEPREM Önerilen Süre: 1 dk. Doğal, teknolojik ya da insan kaynaklı afetler sonucunda ortaya çıkabilecek kayıp ve zararların, can, mal-mülk ve çevre açısından çok büyük boyutlarda olabileceği bilinmektedir. Etkileri ve neden olduğu kayıpların büyüklüğü nedeniyle ülkemizde meydana gelen doğal afetleri oluşturan tehlikelerin başında deprem, ikinci sırada heyelan, üçüncü sırada sel gelir ve onu kaya düşmesi ile çığ takip etmektedir. Türkiye 5 deprem risk bölgesine ayrılmakta olup, nüfusun %98’i topraklarımızın da %96’sı deprem riski altındadır. Bulunduğumuz il …inci deprem risk bölgesi/lerinde olup, deprem konusunda alacağımız her bilgi bize ülkemizin neredeyse her noktasında hazırlıklı olmayı sağlayabilir. Eğitmen Notu: Eğitmen, eğitim öncesinde ilinin deprem bölgeleri bilgilerine ulaşmalı ve bu bilgiyi katılımcılar ile paylaşmalıdır. İl AFAD tarafından bu bilgi kendisi ile paylaşılacaktır. Kaynak: Gökçe O., Özden Ş., Demir A., Türkiye’de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı, Afet Bilgileri Envanteri, 2008.

Plaka: Yüzeyden yer içine doğru yaklaşık 100 km kadar uzanan ve yerin göreceli olarak en kırılgan (gevrek) dış kesimini oluşturan bölüm olup plastik özellikli astenosfer üzerinde yüzer konumdadır. Yer kabuğu değişik boyutta çok sayıda plaka ve plakacıktan oluşur ve bunlar birbirlerine doğru, birbirlerinden uzağa doğru ve birbirlerini yanal yönde geçerek sürekli devinin halindedir. Plakalar arasında devinimin gerçekleştiği sınırlar aktif faylarla temsil edilir ve bu faylar deprem potansiyeli en yüksek deprem kaynaklarıdır.

Fay: Yer kabuğunu kesen ve üzerinde devinimin gerçekleştiği süreksizlikler ya da kırıklardır. Aktif Fay: son on bin yıllık süreç içinde, yüzey kırıklarının oluşumuna yol açmış en az bir büyük depreme kaynaklık etmiş olan faydır.

Deprem: Kayalar içinde uzun süredir birikmiş olan gerilim enerjisinin, kayanın yenilmesi sonucu aniden açığa çıkmasıyla oluşan yer sarsıntısıdır. Deprem Tehlikesi: Gerçekleşmesi durumunda insan yaşamı ve her tür kazanımlarının kaybına yol açan doğal bir olaydır. Deprem Riski: Öngörülen deprem tehlikesi gerçekleştiğinde oluşacak her tür kayıpların toplamıdır.

Deprem Odağı: Yer içinde depremin ilk gerçekleştiği nokta ya da alandır. Deprem Episantırı: Deprem odağının yüzey izdüşümüdür. Deprem Büyüklüğü: Depremin gerçekleşmesi durumunda açığa çıkan gerilim enerjisinin miktarıdır. Deprem Şiddeti: Depremin neden olduğu riskin derecesidir.

B- Deprem Riskini Belirleyen Etkenler

I- Denetlenemeyen etkenler Deprem parametreleri: depremin büyüklüğü depremin odak derinliği deprem kaynağının türü depremin süresi Depremin oluş zamanı: mevsimler, gündüz, gece, çalışma saatleri içinde, çalışma saatleri dışında, hafta sonu, tatil gününde, vb.

II- Denetlenebilen etkenler Jeolojik parametreler: Jeolojik yapı (FAYLAR) Zemin türü Yapı parametreleri: Yapım teknikleri Yapı türü, Yapı malzemeleri, kalitesi, yeterliliği, İşçilik Denetleme yöntemleri (Yapı Denetimi)

III - Eğitim Deprem Bölgelerinde Yapı İnşaatı Zemin Verilerinin Kullanımı Taşıyıcı Sistemleri Tanımak ve Yük Aktarma Sistemini Öğrenmek Dogru Malzeme Kullanımı ve Yapım Şekli Binaların Deprem Davranışını Etkileyen Diğer Önemli Etkenler Kullanım Sırasında Binaların Bakımı Depreme Hazırlık

IV - Bölgesel Etkenler: Bölgesel nüfus dağılımı Nüfus yoğunluğu Yapılaşma ve sanayi-Mühendislik yapıları dağılımı ve yoğunluğu Sosyal doku Konu ile ilgili yasa ve yönetmelikler Toplum bireylerinin ekonomik durumu

C- Faylanma türleri ve Risk üzerindeki etkileri

DOĞRULTU ATIMLI FAY: Hareket yatay yönde ve fayın doğrultusuna paralel yöndedir. Yer değiştirme Dar bir zor içinde olup, bunun etkileri söz konusudur. Düşey yöndeki hareket bileşeni küçüktür. (Namson ve Davis, 1988) DEPREM ÖNCESİ DEPREM SONRASI

NORMAL FAY: Tavan bloğunun taban bloğuna göre aşağı yönde hareket ettiği fay. Hasar aşağı doğru hareket eden blokta fazla olup, taban bloğu göreceli olarak yerinde kalır. Taban Bloğu Tavan Bloğu DEPREM ÖNCESİ Daha fazla hasar (Namson ve Davis, 1988) DEPREM SONRASI DEPREM SIRASI

TERS FAY: Tavan bloğunun taban bloğuna göre yukarıya doğru hareket ettiği fay. Özellikle tavan bloğunda hasar daha fazla olup, heyelanlar meydana gelebilir. Taban B. Tavan B. Daha fazla hasar (www.authorstream.com) DEPREM ÖNCESİ Heyelan (Namson ve Davis, 1988) DEPREM SIRASI DEPREM SONRASI

D- Zemin Büyütmesi

Deprem dalgaları hareketleri esnasında zemin tabakasının özelliğine göre büyüyebilmekte yada sönümlenebilmektedir. Ana kayaya göre alüvyon gibi daha yumuşak zeminlerde deprem dalgalarının etkisi büyürken sağlam zemin tabakasında ise deprem etkisi değişmemekte yada azalabilmektedir.

SU Su DEPREM DALGASI ANA KAYA SIKI SEDİMAN GEVŞEK SEDİMAN BALÇIK Sıkı sediman Gevşek sediman Ana Kaya DEPREM DALGASI ANA KAYA SIKI SEDİMAN GEVŞEK SEDİMAN BALÇIK (Suya doygun) Balçık (suya doygun)

E-Türkiye’nin Depremselliği

Ülkemiz, Akdeniz-Himalaya deprem kuşağı olarak bilinen, aktif bir deprem kuşağı üzerinde yer almaktadır. Dünya üzerindeki depremlerin yaklaşık %17’ si bu kuşak üzerinde meydana gelmektedir. Ülkemizin üzerinde bulunduğu yer kabuğu fizikselliği, büyük ölçekteki levhaların (Avrasya, Afrika, Arap) arasında kalan küçük ölçekteki levha hareketlerine bağlı oluşan bir mekanizmadır. Bu hareketliliğe bağlı olarak oluşan en etkili ve yıkıcı depremlerin oluştuğu fay kırıkları, Kuzey Anadolu Fayı, Doğu Anadolu Fayı olarak ortaya çıkmıştır. Bunun yanında, Ege ve Akdeniz bölgelerinde levha bindirmeleri sonucu oluşan depremlerde mevcuttur.

F-Antalya’nın Depremselliği

Antalya il merkezi “Isparta Açısı”nın iç kesiminde yer almakta ve bu tektonik yapının bileşenleri olan fayların deprem etkinliklerinden etkilenmektedir. Antalya çevresinde bulunan deprem üreten fay kaynakları, (1) Fethiye-Burdur fay zonu, (2)Helenik-Kıbrıs Fayı’nın Finike açıklarında uzanan bölümü, (3) Kıbrıs Yayı’nın devamı kabul edilen Kırkkavak Fayı ve Aksu Fayı boyunca uzanan fay zonu, (4) Kemer - Isparta ve Kemer-Korkuteli uzanımlı deprem aktivitelerinin birleşiminden oluşan Antalya zonu’dur.

2011 tarihinde güncellenen Türkiye Diri Fay Haritasında, İlimiz sınırları içerisindeki deprem üretebilecek aktif faylar, Kaş ve Finike ilçeleri arasında gösterilmiştir.

Bakanlar Kurulu’nun 18.4.1996 tarih ve 96/8109 sayılı kararı ile yürürlüğe giren Deprem Bölgeleri Haritasına göre, Antalya il merkezi, Elmalı, Korkuteli, Serik, ve Manavgat ilçeleri 2. derece, Kemer, Kumluca, Finike, Demre, Kaş ilçeleri 1. derece, İbradı, Akseki ilçeleri 3. Derece, Gündoğmuş, Alanya ve Gazipaşa ilçeleri 4. Derece deprem bölgesi içerisinde yer almaktadır.

Antalya il sınırları içerisinde ve yakın çevresinde bugüne kadar değerleri ve sonuçları tespit edilebilen en yıkıcı depremler, 1926 Finike (6.8), 1969 Kaş (6.2), 1957 Fethiye (7.2), 1914 Burdur (7.0) olarak belirlenmiştir.

G- Deprem Riski azaltılabilir mi? EVET Nasıl?

Her tür yapılaşma ve yerleşimde doğru yer seçimi, Deprem Yönetmeliğine uygun kaliteli (yıkıcı depremde ana taşıyıcıları ile ayakta kalabilen yapı) yapı ve yapılaşma, Deprem konusunda örgütlenme ve etkin denetim, Deprem konusunda ilk ve Orta öğrenim düzeyinden başlayarak örgün eğitim-öğretim, Depremin yol açacağı riski kısa sürede karşılayacak parasal fon (DASK vb. gibi) ve yerinde barınakların oluşturulup yaygınlaştırılması.

H- Sonuç

Unutulmamalıdır ki insanları deprem değil bina öldürür. Deprem riskinden korunabilmenin ya da en az etkilenmenin olmazsa olmaz koşulu: Deprem tehlikesi yüksek aktif faydan uzakta ve sağlam zemin üzerinde, deprem yönetmeliğine uygun yapının yapılması ve deprem konusunda toplumsal bilinçlenmedir.