Krizin Türkiye’de İşgücü Piyasalarına Etkisi Prof. Dr. Seyfettin Gürsel Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (betam) Direktörü Küresel Ekonomik Kriz ve Türkiye Ekonomisinin Geleceği Uluslararası İktisatçılar Zirvesi Istanbul, 22 Mayıs 2009

Krizin İşgücüne Etkisi Krizin İstihdama Etkisi İşsizliğin Geleceği Sunum Planı Krizin İşgücüne Etkisi Krizin İstihdama Etkisi İşsizliğin Geleceği

Krizin işgücü piyasasına etkisi İşgücüne etki (+) İstihdama etki (-) İşsizlikte patlama

Krizin işgücüne etkisi Ümidini Kaybeden Çalışan Etkisi (ÜKÇE) (Discouraged Worker Effect) (-) İstihdam olanaklarının büyük ölçüde azaldığı kriz koşullarında işsizlerin bir bölümü iş aramaktan vazgeçerek işgücü piyasası dışına çıkarlar. Ek Çalışan Etkisi (EÇE) (Added Worker Effect) (+) Aile reisinin işsiz kaldığı/işsiz kalma riskinin büyük ölçüde arttığı/gelirin düştüğü koşullarda ailede çalışabilecek atıl üyeler işgücü piyasasına girerler.

Ek çalışan etkisinin mikro temelleri Atıl işgücünün varlığı Kent kadın işgücüne katılım oranı %20,8. İşsizlik tazminatının kapsamı çok dar Şubat 2009: İşsiz sayısı: 3,8 milyon İşsizlik ödeneği alanlar: 280 bin (%7,4) Şubat 2008: İşsiz sayısı: 2,7 milyon İşsizlik ödeneği alanlar: 117 bin (%4,4).

Krizin İşgücüne Etkisi Araştırmalar Türkiye’de krizin başlangıcında ve devamında EÇE, ÜKÇE’ye göre çok daha güçlü yaşandığını, ÜKÇE’nin ise kriz sona ererken öne çıktığını göstermektedir. 1994 Krizi Başlevent, C. & Onaran, Ö. (2004) “The effect of export-oriented growth on female labor market outcomes in Turkey”. World Development , 32 (8), 1375-1393. 2001 Krizi Gürsel, S. & Levent, H., (2003) Crise économique et choc asymétrique dans le marché du travail en Turquie., Tebliğ, Rabat 2003. Kızılırmak, B., (2005) “Labor market participation decisions of married women: Evidence from Turkey”. Unpublished working paper available at http://www.politics.ankara.edu.tr/dosyalar/burca.pdf 2008 Krizi Dinçer A. M. et al.,(2009) ”İşsizlik büyük ölçüde erkeklerde yaşanan işgücü artışı ile istihdam kayıplarından kaynaklanıyor”. betam Araştırma Notu No.31, http://www.betam.bahcesehir.edu.tr/.

Krizin İşgücüne Etkisi Grafik 1: Tarım dışı işgücü (yıllık % değişim)

Krizin İstihdama Etkisi Kadın istihdamı arttı. Erkek istihdamı düştü. Grafik 2: Tarım dışı istihdam (yıllık % değişim)

Krizin İstihdama Etkisi Önce erkek ardından kadın ücretli istihdamı azaldı*. Grafik 3: Ücretli ve yevmiyeli çalışanlar (yıllık değişim) * 2009 Ocak ve Şubat verileri hesaplanırken yeni serilerdeki büyüme oranları kullanılarak eski seri 2009 Ocak ve Şubat’a uzatılmıştır.

Krizin İstihdama Etkisi Erkeklerde sanayi istihdamı büyük ölçüde geriledi. Grafik 4: Erkek çalışanların sektörel dağılımı (yıllık değişim)

Krizin İstihdama Etkisi Kadın istihdam artışı esas olarak hizmet sektöründe gerçekleşti. Grafik 5: Kadın çalışanların sektörel dağılımı (yıllık değişim)

Krizin İstihdama Etkisi Kendi hesabına çalışan erkeklerde azalma devam etti. Kendi hesabına çalışan kadınlarda belirgin bir artış gerçekleşti. Grafik 6: Kendi hesabına ve ücretsiz aile işçisi olarak çalışanlar (yıllık değişim)

İşsizlik oranı ve işsizler Grafik 7: Tarım dışı işsizlik ve tarım dışı işsizler (mevsime göre düzeltilmiş)

İşsizliğin geleceği* * Yıllık ortalama işsizlik oranı tahminleri için bkz. betam Araştırma Notu No.32, http://www.betam.bahcesehir.edu.tr/. ** Toplam işsiz sayısı tahmiminde tarımda işsiz sayısı 2009 Ocak ve sonrası dönemler için 7 bin olarak sabit varsayılmıştır.

Önemli notlar 2009 Ocak ve Şubat rakamları eski seriye eklendi. Bunun için yeni serideki yıllık büyüme oranları kullanılarak eski seri 2009 Ocak ve Şubat’a uzatıldı. Bunun seviye üzerinde belirli bir değişiklik yapacağı aşikardır; ancak eğilim üzerinde önemli bir değişiklik yapmayacağı varsayılabilir. Mevsimsel düzeltme için TRAMO/SEATS kullanıldı. Gözlem sayısındaki kısıt sebebiyle bu tahminler belirli bir hata payı içermektedir.