Komisyon ve Tellâliye

Gümrük kıymetinin belirlenmesinde, aşağıdakiler ithal eşyasının gerçekte ödenen veya ödenecek fiyatına ilave edilir: Alıcı tarafından üstlenilen ancak gerçekte ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmemiş satın alma komisyonu hariç komisyon ve tellaliye.”   Komisyon ve tellâliyenin gerçekte ödenen veya ödenecek fiyata ilave edilip edilmeyeceğine karar vermeden önce bu ifadelerin ne anlama geldiğini bilmek gerekir.

  Komisyon ve tellâliye ücretleri, bir satış işleminde aracılık eden kişilere yapılan ödemedir. Hizmetleri için kendilerine “komisyon” ödenen aracılar (komisyoncular) ile kendilerine “tellâliye” ödenen tellallar, aracılık faaliyetlerini yürüten temel iki gruptur.

Komisyoncular ve Komisyonları Genel olarak aracı, yetkilendiren kişi hesabına eşya alan ya da satan kişi veya firmadır. Aracı satın alım ve/veya satıma ilişkin diğer ilgili faaliyetleri de yürütebilir.   Aracıya yapılan ödeme “komisyon” ismini alır ve genelde satın alınan/satılan eşyanın toplam fiyatının belli bir oranı şeklinde ifade edilir. Alıcı adına çalışan aracılara “satın alma komisyoncusu” ve satıcı adına çalışan aracılara “satış komisyoncusu” denir. Aldıkları ücretler sırasıyla, satın alma komisyonu ve satış komisyonu olarak adlandırılır.

Komisyonların (satın alma komisyonları hariç) alıcı tarafından üstlenilmesi ve gerçekte ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmemiş olması halinde gümrük kıymetine ilave edilmesini öngörür. Bu nedenle komisyonların farklı şekillerini birbirinden iyi ayırt etmek gerekir.

Satış komisyoncusu tarafından yerine getirilen faaliyetler şunlardır; Satış Komisyoncusunun Görevleri:   Satış komisyoncusu, satıcı adına çalışan kişi ya da firmadır. Satış komisyoncusu tarafından yerine getirilen faaliyetler şunlardır; -Satıcının eşyası için alıcı bulmak, -Alıcılardan aldığı siparişleri satıcıya iletmek,

-Potansiyel alıcılara eşya numuneleri göstermek, eşyayı sergilemek, -Eşyanın sigortalanması, taşınması, depolanması ve teslim edilmesi faaliyetlerine yardımcı olmak, -Fatura dâhil, ihracat için gerekli olan belgelerin hazırlanmasına yardımcı olmak.  

Satış komisyoncusu tarafından kesilen ve satıcı tarafından ödenen ücret genelde ticari fatura üzerinde gösterilir. Ancak faturada “komisyon” olarak gösterilen ödemenin satış mı yoksa satın alma komisyonu mu olduğu belirtilmeyebilir. Bu komisyonların gümrük kıymetine eklenmesi gerektiği için, satış komisyonunu ayırt etmeye gerek olmayabilir. İster ticari faturada belirtilsin isterse de ayrı olarak faturası kesilsin, satış komisyonları gümrük kıymetine dahildir.

Bazı durumlarda, satıcı tarafından ödenen satış komisyonu, alıcı tarafından ödenmek üzere alıcıya yansıtılmayabilir. Bu durumda Anlaşmada, söz konusu komisyonun gümrük kıymetine dahil olması gerektiğinden bahsedilmemektedir.

Satın Alma Komisyoncusunun Görevleri Satın alma komisyonu terimi, Yorum Notunda tanımlanmıştır. Buna göre, “ithalatçının, kıymeti belirlenmekte olan ithal eşyasının yurtdışındaki satın alımında kendisini temsil etmesi için aracısına ödediği ücrettir.”

Satın alma komisyoncusu tarafından yürütülen faaliyetler;   -Alıcı tarafından istenen eşyanın satıcılarını bulmak, -En iyi fiyatın elde edilmesi için pazarlık etmek, -Alıcının istekleri hakkında satıcıyı bilgilendirmek, -Alıcının incelemesi için eşya numuneleri bulmak,

-Eşyayı incelemek, -Eşyanın sigortalanması, taşınması, depolanması ve teslim edilmesi faaliyetlerine yardımcı olmak, -Farklı satıcılardan temin ettiği sevkiyatları bir araya getirmek, -Fatura düzenlemek.

Tellallar ve Tellâliye Bu terimler, aracı ve komisyon terimlerine benzerdir ve dünyanın bazı bölgelerinde aracı ve komisyon terimlerinin yerine kullanılır. “Tellal”, kendi hesabına çalışmayan aracılara işaret eder. Tellal, alıcı ya da satıcı adına çalışabilir ve bunların birbirleriyle temasa geçmesini sağlar. Faaliyetleri sonucu ortaya çıkan kazancın belli bir oranı ile temsil edilen ücret tellaliye olarak adlandırılır.  

Tellâliyenin, gerçekte ödenen veya ödenecek fiyata ilave edilip edilmeyeceğine karar verirken, aldığı ücret karşılığında tellalın ne tür hizmetler yerine getirdiğine bakmak gerekir. Eğer bu faaliyetler bir satın alma komisyoncusunun görevleri ile örtüşüyorsa, bu durumda ilave edilmeyecektir. Bazı durumlarda, tellâliyenin bir kısmının alıcı (bu durumda satın alma komisyonu karakterini taşır) ve bir kısmının satıcı (satış komisyonu karakterini taşır) tarafından üstlenildiği durumlar olabilir. Buna göre uygun miktar gümrük kıymetine yansıtılmalıdır.  

Tamamlayıcı Belgeler  Gümrük kıymeti açısından komisyon ve tellâliyenin tabi olacağı uygulama, aracı tarafından sağlanan hizmetin gerçek niteliğine bağlıdır. Eğer aracı kendi hesabına çalışıyorsa ya da eşya üzerinde mülkiyet hakkı varsa, bu durumda satın alma komisyoncusu olarak nitelendirilmez.  

Aracılar ve tellallar tarafından yerine getirilen hizmetler, gümrük beyannamesi ile birlikte sunulan ticari belgelerden açıkça görülemeyebilir. Bu nedenle belli bir ödemenin gerçek karakterini tespit etmek ve gümrük kıymetine dahil edilip edilmeyeceğine karar vermek için ilave belgeler gerekli olabilir.

Şüphe halinde, aşağıdaki ilave belgeler istenebilir;   - Eşyanın fiyatını gösterir satıcıya ait satış sözleşmesi. Bu sözleşme bir satış komisyoncusunun olup olmadığına işaret edebilir. - Alıcı ile satın alma komisyoncusu arasındaki sözleşme,

- Kredi mektubu, - Satın alma siparişleri, - Genel yazışmalar.   Aracılık ilişkisi tayin edilemiyorsa, gümrük idaresi ödenen ücretin satın alma komisyonu olmadığına ve dolayısıyla ücretin kıymete eklenmesine karar verebilir.

Satın alma komisyonlarının gümrük kıymetine ilave edilmediği düşünüldüğünde, gümrük kıymetini düşük hesaplamak için söz konusu ücretin doğru beyan edilmeyeceği olasılığını akılda tutmak gerekir. Satın alma komisyonları normalde ithal eşyası için gerçekte ödenen veya ödenecek fiyattan gerek ticari fatura üzerinde gerekse de komisyon için düzenlenen ayrı bir fatura ile ayrıştırılabilir. Eğer böyle değilse, gümrük kıymetinden düşülemez.

Bazı durumlarda, söz konusu satın alma komisyoncusunun herhangi bir satın alma komisyoncusu tarafından yapılması öngörülmeyen bazı riskleri üstlenerek bazı ilave faaliyetler yerine getirip getirmediğini araştırmak gerekli olabilir. Örneğin, ithal eşyasının bedelini ödemesi için kendi finansal kaynaklarını kullanıyorsa, bir ticari risk alıyor demektir. Bu durumda sadece kendi sağladığı hizmete karşılık bir ücret almak yerine söz konusu satış işleminden bir kar elde edebileceği ya da zarara uğrayabileceği düşünülebilir. Bu gibi durumlarda, aracılık sözleşmesine ilişkin tüm unsurlar incelenmeli ve aracılık hizmeti için tarafların karşılıklı ne tür yükümlülüklere imza attığı araştırılmalıdır.

Eğer aracı, satıcı ile ya da satıcı ile münasebeti olan bir taraf ile ilişkili ise, taraflar arasında aracılık sözleşmesi mevcut bile olsa, aracının kendi hesabına faaliyet gösterip göstermediğinden emin olmak üzere gerekli tüm koşullar incelenmelidir.

 Bazı satış işlemlerinde, aracı eşyanın fiyatını ve kendi ücretini ayrı göstermek amacıyla alıcıya yeniden bir fatura keser. Yeniden fatura kesiliyor olması, aracıyı eşyanın satıcısı kılmaz. Ancak, Anlaşma hükümlerine göre ithal eşyası için eşyayı satana ödenen fiyat satış bedelinin esasını oluşturduğu için, gümrük idaresi beyan sahibinden, eşyayı satan tarafından düzenlenen faturayı kendisine sunmasını ve beyan edilen kıymeti tevsik edici diğer bilgiler vermesini isteyebilir.

Satın alma komisyonları ile benzer faaliyetleri yürüten ancak onlardan farklı olarak eşyanın üzerinde mülkiyet hakkı olan ve satış işlemi ya da gerçekte ödenen veya ödenecek fiyat üzerinde kontrol imkânı bulunan ihracat merkezleri, ya da diğer bir adıyla bağımsız aracılar, satın alma komisyoncusu olarak nitelendirilemez. Son olarak, bu giderler gümrük kıymetine ancak gerçekte ödenen veya ödenecek fiyata henüz ilave edilmemiş olmaları koşuluyla dahil edilir.