ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM HAZIRLAYAN: YRD.DOÇ.DR. Mustafa tarakçI

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Kemalist ideolojinin özü her alanda tam bağımsızlıktır. Mustafa Kemal Paşa tam bağımsızlıktan şunları kasteder: “Tam bağımsızlık, kesin olarak politik, mali, ekonomik, askeri, kültürel ve bunlar gibi her konuda tam bağımsızlık ve özgürlük demektir.Bu saydıklarından herhangi birinde bağımsızlıktan yoksunluk, millet ve memleketin gerçek manada tam bağımsız olmadığı anlamına gelir”. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM 1 Mart 1922’de TBMM de yaptığı bir konuşmada da şunları söyler: “İktisat politikamızın önemli gayelerinden biri de kamu yararını doğrudan doğruya ilgilendiren iktisadi teşebbüs ve müesseseleri maliyemizin ve teknik kudretimizin müsaadesi oranında devletleştirmektir. Topraklarımızın altında duran maden hazinelerini az zamanda işleterek milletimizin menfaatini gerçekleştirebilmek ancak bu usul sayesinde ,devletleştirme ile olanaklıdır.” Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Gazi Mustafa Kemal yabancı sermayeye karşı değildir. 1919 da şunları ifade eder: “Hariçten gelecek sermayeye yol göstermeye ihtiyacımız vardır. Fakat bu, birliğimize ve bağımsızlığımıza nihayet verecek bir vesayet tarzı demek olamaz. Bize yardım edecek insaniyatkar kaynaklara biz de karşılıklı taahhütlerle,birliğimiz ve bağımsızlığımız dahilinde samimiyetle bağlı oluruz. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Arzuya ve meşruiyete dayanan bir yaklaşım hem daha verimli olur ve hem de daha payidar ! Zira, bu türlü düzenleme tarzı milletimizin haysiyetini ve bağımsızlığını yaralamaz.” Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Gazi Mustafa Kemal’in İzmir İktisat kongresi ve yeni ekonomiye ne denli önem verdiği şu sözlerinden anlaşılmaktadır: “Yüksek heyetinizin bugün yapmış olduğu Türkiye İktisat Kongresi çok önemlidir, çok tarihidir.Nasıl ki, Erzurum Kongresi, Sivas Kongresi felaket noktasına gelmiş olan bu Milleti kurtarmak hususunda Misak-ı Milli’nin ve Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun ilk temel taşlarını tedarik hususunda etken olmuş, Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM etkili olmuş, müteşebbis olmuş ve bundan dolayı tarihimizde , milli hayatımızda en kıymetli ve yüksek hatırayı kazanmış ise,kongreniz de milletin ve memleketin hayat ve hakiki kurtuluşunu temine vasıta olacak düsturun temel taşlarını ve esaslarını hazırlayıp ortaya koymak suretiyle, tarihte en büyük namı ve çok kıymetli bir hatırayı kazanacaktır.” Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM İzmir İktisat Kongresinde yapmış olduğu uzun açılış konuşmasında Gazi Mustafa Kemal şunları da ifade etmiştir: “Siyasi, askeri zaferler ne kadar büyük olurlarsa olsunlar, iktisadi zaferler ile taçlandırılmazlarsa, meydana gelen zaferler yaşayamaz, az zamanda söner.Bu itibarla en kuvvetli ve parlak zaferimizin bile temin edebildiği ve daha edebileceği faydalı semereleri tespit için iktisadiyatımızın , iktisadi egemenliğimizin temini, sağlamlaştırması ve geliştirilmesi gereklidir.” Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Atatürk, 4 Ocak 1922 de Lenin’e yazdığı mektupta kapitaliz ve emperyalizmi şu ifadelerle eleştirmektedir: “(…) memleketlerimiz arasında bir diğer benzerlik, bizim kapitalizm ve emperyalizme karşı mücadelemizde yatmaktadır. Kapitalizm, Türkiye’de,bütün Avrupa da ve eski Rusya da olduğundan daha az gelişmiştir. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Ancak vaziyet, hemen bütün sermayenin yabancılar tarafından yaratılmış olmasıyla ciddileşmiştir.Hatta halkımızın yabancılar tarafından sömürülmesini kolaylaştırmak için kurulmuş özel bir rejim vardır ki bu ekonomik kalkınmamızı engellemiş ve bizi bu sömürüye mahkum etmiştir.” Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Atatürk, 1 kasım 1936 da TBMM’nin 5. devre ikinci toplantı yılını açış söylevinde şunları da söyler: “Toprak Kanunu’nun bir neticeye varmasını kamutayın yüksek hizmetinden beklerim.Her Türk çiftçi ailesinin, geçineceği ve çalışacağı toprağa sahip olması hemen gereklidir.Vatanın sağlam temeli ve imarı bu esastadır.Büyük araziyi modern vasıtalarla işletip vatana fazla üretim temin edilmesini teşvik etmek isterim.” Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Cumhuriyetin ilk yıllarında ekonominin tablosu yokluklarla doludur.Milli ellerde sermaye birikimi yoktur.1931’de İktisat bakanı olan Mustafa şeref Bey şunları söyler: “Cumhuriyet ,önce devleti millileştirdi,milli bir devlet vücuda getirdi.Bu, gayri Türk olan unsurların memleketten ayrılmasını gerektirdi.Öteden beri onların elinde toplanmış olan menkul kıymet stoku da onlarla birlikte gitmiş oldu.” Erol Mütercimler; “Fikrimizin Rehberi” kitabında şu ifadelere yer verir:(sy.875) “Bu memlekette bir zamanlar şimendiferler, bankalar, ticaret, sanayi, hatta en iyi tarlalar, en iyi binalar ecnebilerin elinde idi. Milli iktisat, sermaye kazançlarının milli olmayan unsurlardan , milli unsurlara aktarılmasıdır. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM 1923 İzmir İktisat Kongresini izleyen yıllarda, devlet ekonomiye önemli ölçüde karışmadı.Ancak,1929 Dünya Ekonomik krizi, ”Devletçi” ekonomik programın uygulanmasını zorunlu kılmıştır. 1933’te “Devlet sanayileşme programı” kabul edilir. Kuşkusuz geri kalmış bir ülkede devletçilik uygulamaları her zaman ilerici bir nitelik taşır. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Gazi Mustafa Kemal,Amerkalı Gazeteci Marcosson ile 13 Tem.1923’te yaptığı görüşmede Rauf Orbay’da yanında olduğu halde şu çok önemli cümleyi söyler: “Yeni Türkiye’nin ilk ve en mühim düşüncesi siyasal değil ekonomiktir. Biz, Dünya tüketiminin olduğu bibi, üretiminin de bir parçası olmak istiyoruz.” Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Atatürk, Osmanlı Devleti’nin çöküşü ile ilgili Söylev’de şu ifadelere yer verir. Dış borçlar konusuna özel olarak dikkat çekmek ister: “Osmanlı Devletini yönetenler o kadar borçlandılar ki,o kadar elverişsiz koşullar altında borç aldılar ki,bunların faizlerini ödeyemez oldular. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM En sonunda bir gün geldi,Osmanlı Devleti’nin sıfırı tükettiğine hükmettiler. Akçalı işlerini denetlemeye giriştiler.Böylece başımıza “Duyun-u Umumiye” denilen bir bela çökmüş oldu.” 1935 yılında İzmir Fuarının açılışında bulunacak İktisat Bakanı’na Gazi, törende okuması için şu notu verir: Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM “Türkiye’nin takip ettiği devletçilik sistemi,on dokuzuncu yüzyıldan beri sosyalizm teorisyenlerinin ileri sürdükleri fikirlerden alınarak tercüme edilmiş bir sistem değildir.Bu, Türkiye’nin ihtiyaçlarından doğmuş,Türkiye’ye has bir sistemdir. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Devletçiliğin bizce manası şudur: Fertlerin özel faaliyetlerini esas tutmak, fakat büyük bir milletin ve en geniş bir memleketin bütün ihtiyaçlarını ve birçok şeyin yapılmadığını göz önünde tutarak memleket iktisadiyatını devletin eline almak.” (Mustafa Aysan, “Atatürk’ün Ekonomi Politikası” Uluslar arası Atatürk Konf.10 Kasım 1980 Boğaziçi Üni. Yay. Sy.185) Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Cumhuriyet, kendinden önceki devirden iki yönlü bir eğitim sistemi devralmıştır.Bir tarafta medreseler, yani dini eğitim veren, din hizmetleri öğreten ,din hukukçuları,kadılar,müftüler yetiştiren eğitim kurumları vardı. Diğer tarafta bugünküne benzer devlet okulları bulunuyordu. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Gazi Mustafa Kemal, Eğitim konusunda zaman içinde şunları söyler: Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM “Milletimizin siyasi, içtimai hayatında, Milletimizin fikri terbiyesinde rehberimiz ilim ve fen olacaktır.” “Mektebin vereceği ilim ve fen sayesindedir ki Türk Millet, Türk Sanatı, Türk İktisadiyatı,Türk şiir ve edebiyat bütün yönleriyle kendini ortaya koyacaktır.(1921)” Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM “Efendiler, yetişecek çocuklarımıza ve gençlerimize,görecekleri tahsilin hududu ne olursa olsun, en evvel ve her şeyden evvel , Türkiye’nin istiklaline, kendi benliğine, Milli ananesine düşman olan bütün unsurlarla mücadele etmek lüzumu öğretilmelidir.”(1922) Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Gazi Mustafa Kemal, Bursa’da öğretmenlere yaptığı yukarda ki konuşmasına şunları da ilave eder: “Ordumuzun kazandığı zafer, eğitim ordumuzun zaferine yol açtı,yol hazırladı.Gerçek zaferi siz kazanacak, koruyup sürdüreceksiniz.” Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM “Milletleri kurtaranlar yalnız ve ancak muallimlerdir. Muallimden , mürebbiyeden yoksun bir millet henüz millet namını almak istidadını kesbetmemiştir. Ona alelade bir kitle denir, millet denmez.”(1925) Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM “Bu Millet utanmak için yaratılmış bir millet değildir.İftihar için yaratılmış, tarihini iftiharla doldurmuş bir millettir. Fakat, milletin %80’i okuma yazma bilmiyorsa bu hata bizde değildir.Türk’ün seciyesini anlamayarak,kafasını birtakım zincirlerle saranlardadır.”(1927) Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM “Büyük davamız, en medeni ve en müreffeh millet olarak varlığımızı yükseltmektir.Bu, Yalnız kurumlarında değil, düşüncelerinde de temelli bir inkılap yapmış olan büyük Türk Milleti’nin dinamik idealidir. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Bu ideali en kısa zamanda başarmak için,fikir ve hareketi beraber yürütmek mecburiyetindeyiz. Bu sebeple okuyup yazma bilmeyen tek vatandaş bırakmamak, Kültür Vekaletinin üzerine aldığı büyük ve ağır mecburiyettir.” Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM MİLLET MEKTEPLERİ Harf devrimi ile okumasız yazmasız kalmış olan olgun kuşaklara yeni harflerle okumanın ve yazmanın öğretilmesi “Millet Mektepleri” adı verilen atılıma yol açmıştır. Kurs niteliğindeki bu çalışmalarda 1936 yılına değin 2.5 milyon yurttaşımız okuma yazma öğrenmiştir. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Geçmişteki bu güzel eğitim tecrübemize rağmen bugün Güneydoğu Anadolu bölgemizde 6 milyon insanımızın okuma yazma bilmemesi Atatürk’ü tam anlamadığımızın, O’nun yol ve yöntemlerini tam kavrayıp kullanmadığımızın acılı örneklerinden biridir. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM KÖY ENSTİTÜLERİ Fikri temelleri Atatürk dönemine dayanan yasal olarak 17 Nisan 1940 tarihinde kurulan Köy Enstitüleri İNÖNÜ-YÜCEL-TONGUÇ isimlerini akla getirmektedir. Cumhuriyet döneminin bu özgün eğitim ve öğretim atılımı yalnız milli eğitim çerçevesinde değil fikir ve sanat alanında da güçlü ürünler ortaya koymuştur. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Eğitim ve öğretimin içiçe geçtiği bu sistem, henüz kalkınmasını tam gerçekleştirememiş anadolu insanının eğitim ihtiyacının karşılanması için yeniden hayata geçirilmesi gereken milli bir örnek olarak karşımızda durmaktadır. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Atatürk döneminin önemli eğitim faaliyetlerinden biri de 1933’de gerçekleştirilen “Üniversite Reformu” olmuştur. 1 Ağustos 1933’te İstanbul Üniversitesi’nin kurulmasından sonra 1 Kasım 1933’te TBMM’yi açılış konuşmasında Atatürk şunları söyler: Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM “ Bütün işlerimizde olduğu gibi milli eğitimde ve kurulan üniversite de köklü tedbirlerle yürümek kesin kararımızdır.” Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM 1 Kasım 1936 tarihinde TBMM açılışı konuşmasında da yeni bir üniversitenin kurulması dileğini ifade eder: “Yükseköğrenim için Ankara Üniversitesi’ni kurmak yolunda tıp fakültesine de başlayarak yeni ve en zor adımın atılmasını dilerim.” Kuruluş kanunu 1937’de hazırlanan “Ankara Tıp Fakültesi”nin açılması 2. Dünya Savaşı’nın ortaya çıkmasından dolayı 1945 yılına sarkacaktır. Haliç Üniversitesi

ATATÜRK VE EKONOMİ ATATÜRK VE EĞİTİM Haliç Üniversitesi