“TÜRK İŞGÜCÜNÜN İŞ ETİĞİNE YAKLAŞIMI” ARAŞTIRMASI

Amaç Araştırmanın amacı Türk işgücünün iş etiğine yaklaşımını ve genelde etik değerlerde ve iş ahlakında yaşanan yozlaşmayı tespit etmektir.

Metodoloji Çalışma 2 aşamada gerçekleştirilmiştir; Keşif aşaması: Danışma kurulunu oluşturan Türkiye’nin önde gelen 9 fikir lideriyle görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Danışma kurulunun üyelerini; Oğuz Babüroğlu, Mustafa Koç, Bülent Eczacıbaşı, Tosun Terzioğlu, Faruk Yöneyman, Kemal Köprülü, Metin Çakmakçı, Ahter Kutadgu, ve Güven Alpay oluşturmuştur. Kantitatif aşama: Türk işgücüyle hanelerde yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir.

Saha Çalışması Çalışma, Türkiye genelinde tam zamanlı çalışan, 18 yaş üstü, kentsel ve yarı kırsal alanlarda yaşayan işgücüyle İstanbul, Bursa, Ankara, Konya, İzmir, Denizli, Samsun, Trabzon, Adana, Antalya, Erzurum ve Diyarbakır olmak üzere toplam 12 ilde gerçekleştirilmiştir. Saha çalışması 1-14 Haziran 2002 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Toplam 1033 kişi ile görüşülmüştür.

Saha Çalışması Görüşmelerin illere göre dağılımı aşağıdaki gibidir;

Datanın Ağırlıklandırılması Analizlerden önce 1033 kişiden elde edilen data Devlet İstatistik Enstitüsü’nün (DİE) istatistiklerine göre en doğru verilere ulaşmak için ağırlıklandırılmıştır. Data DİE’nin 2000 yılı cinsiyet, yaş grubu, yerleşim alanı ve işgücü istatistiklerine göre ağırlıklandırılmıştır. Ağırlıklandırma sonucunda yapılan analizlerde oluşan farklılıklar %5 hata payı dahilindedir.

İş Etiği ve Toplam Kalite Yönetimi Kavramlarının Farkındalığı İş etiği kavramını duydunuz mu? Toplam Kalite Yönetimi kavramını duydunuz mu? Baz=1033 * “Cevap yok ve Fikri yok cevaplarına bağlı olarak yüzdelerin toplamı %100 etmeyebilmektedir.

Çalışılan Firmada İş Etiği Standartları Olma Durumu Firmanızın/ kurumunuzun işinize rehberlik etmesi açısından sağladığı herhangi bir yazılı veya sözlü iş etiği davranışları, standartları var mı? Baz=1033

Çalışılan Firmada İş Etiği Standartları Eğitimi Firmanızda iş etiğine uygun davranış standartları ile ilgili eğitim veriliyor mu? Baz=1033

İş Etiği Eğitimlerini Yararlı Bulma (Çalışılan firmada eğitim verilenler bazında) İşimi yapmam ve kararlarıma rehberlik etmesi açısından iş etiği eğitimleri bana yarar sağlar Baz=377 Görüşülen kişilerin %36,5‘inin işyerlerinde iş ahlakı/ etiği eğitimleri verilmektedir.

Çalışılan Firmada İş Etiğine Uymayan Davranışlar Gözlemleme Çalıştığınız firmada iş etiğine uymayan herhangi bir davranış gözlemlediniz mi? Baz=1033

İş Etiği Nitelikleri I. Önemli bulunan ve yeterince uygulanan Çalma, hırsızlık veya sahtekarlık/ dolandırıcılık yapmaması Ödeme yükümlülüklerini zamanında yapması Müşterilerine değer vermesi Vergisini düzenli olarak ödemesi Rüşvet , gayri resmi komisyon (bahşiş), uygunsuz hediye vermemesi/ almaması Irk, renk, cinsiyet, yaş ve benzer kategorilerde ayrımcılık yapmaması II. Önemli bulunan fakat yeterince uygulanmayan Çalışanlarına değer vermesi Çalışanlara, müşterilere, tedarikçilere verdiği sözleri ve taahhütleri tutması Çalışanlara, müşterilere, tedarikçilere veya halka doğruyu söylemesi

İş Etiği Nitelikleri - Devamı III. Daha az önemli bulunan fakat uygulanan Çevre ve güvenlik kurallarına/ yasalarına uyması IV. Daha az önemli bulunan ve yeterince uygulanmayan Kayıtların ve raporların doğruyu göstermesi, yasalara uygun olması Değişik fikirlere değer vermesi ve desteklemesi Gerekli bilgileri çalışanlardan, müşterilerden, tedarikçilerden veya halktan saklamaması

İş Etiğine Sahip Firmalara Yönelik Tutumlar Toplam Katılanlar % Kesinlikle (Katılıyorum+Kesinlikle katılıyorum %) katılıyorum % Ürünleri aynı fiyatta olursa iş etiği olan bir firmanın ürünlerini satın almayı tercih ederim 83.7 29.5 İş etiği olan kurumların ürünleri daha kalitelidir 80.2 28.1 Maaşı aynı olursa iş etiği olan bir firmada çalışmayı tercih ederim 76.6 29.8 Uluslararası şirketler iş etiği standartlarına ulusal şirketlere göre daha çok uyar 63.2 11.8 Türkiye’de özel sektör, kamu sektöründen daha fazla iş etiğine sahiptir 60.2 14.9 Kesinlikle katılmıyorum Katılmıyorum Ne katılıyorum ne de katılmıyorum Katılıyorum katılıyorum 1 ---------------- 2 ------------------- 3 4 ------------------ 5

İş Etiğine Sahip Firmalara Yönelik Tutumlar-Devamı Toplam Katılanlar % Kesinlikle (Katılıyorum+Kesinlikle katılıyorum %) katılıyorum % Devletle ilişki içinde olan bir kuruluşun kendi koyduğu iş ahlakı değerlerine uyması zordur 57.8 8.5 İş etiği olan firmalar haksız rekabete uğrar 57.0 10.6 Ürünleri %25 daha pahalı olsa bile iş etiği olan bir firmanın ürünlerini satın almayı tercih ederim 55.6 12.7 Maaşı %25 daha az olsa bile iş etiği olan bir firmada çalışmayı tercih ederim 55.5 15.3 Küçük ve orta ölçekli şirketler iş etiği standartlarına büyük ölçekli şirketlere göre daha çok uyar 47.0 7.5 Kesinlikle katılmıyorum Katılmıyorum Ne katılıyorum ne de katılmıyorum Katılıyorum katılıyorum 1 ---------------- 2 ------------------- 3 4 ------------------ 5

İş Etiğine Sahip Bir Firma Olmaya Kriterlerin Etkisi ve Çalışılan Firmadaki Mevcut Durum Yüksek etki ve yüksek katılım İş arkadaşlarım etik iş davranışları konusunda bize iyi örnek olmaktadır Yöneticilerim etik iş davranışları konusunda bize iyi örnek olmaktadır Firmamın/ kurumumun, iş etiği konusuna ve işi doğru yapmaya verdiği önem burada çalışmaya devam etmemde önemli bir etkendir Firmamda/ kurumumda çalışan insanların iş etiğine uymayan davranış biçimlerini herhangi bir olumsuz sonuç korkusu olmadan rapor ederim Eğer çalışanlar firmamızın/ kurumumuzun iş etiği standartlarına uymayan davranışlarda bulunurlarsa yaptıklarının sonuçlarına katlanırlar Firmam/ kurumum sadece karlı olanı değil doğru olanı yapar Yöneticilerim, eğer firmanın/ kurumun değerlerine ve iş davranışlarına ters geliyorsa işleri ve diğer fırsatları geri çevireceklerdir Burada çalışanların gerçekten inandığı değerleri ve davranış standartları vardır

İş Etiğine Sahip Bir Firma Olmaya Kriterlerin Etkisi ve Çalışılan Firmadaki Mevcut Durum -Devamı II. Yüksek etki, düşük katılım Bu alanda kriter yoktur III. Düşük etki, yüksek katılım Üst düzey yöneticiler iş etiğine uymayan davranışlarda bulundukları takdirde diğer çalışanlara oranla daha hafif cezaya maruz kalırlar * * Özelliğin etki derecesi negatif yöndedir

İş Etiğine Sahip Bir Firma Olmaya Kriterlerin Etkisi ve Çalışılan Firmadaki Mevcut Durum -Devamı IV. Düşük etki ve düşük katılım Eğer iş etiği davranışları ile ilgili kaygılarımı raporlarsam yönetimde problem çıkarıcı olarak görülürüm* Eğer iş etiği davranışları ile ilgili kaygılarımı raporlarsam çalışma arkadaşlarım tarafından ispiyoncu olarak görülürüm* Firmamızın/ kurumumuzun iş etiği standartlarını çiğnemem konusunda yöneticilerden/ çalışanlardan baskı hissediyorum* * Özelliğin etki derecesi negatif yöndedir

Çalışılan Firmanın İş Etiği Genel olarak düşündüğünüzde çalıştığınız firmanın/ kurumun iş etiğine ne derece sahip olduğunu düşünüyorsunuz ? Kesinlikle iş etiği yoktur Pek iş etiği yoktur Biraz iş etiğine sahiptir Oldukça iş 1 ---------------- 2 ------------------- 3 4 ------------------ 5 Baz=1033

Türkiye’de İş Etiğinin İyileşmesine Yönelik Görüşler Toplam Katılanlar % Kesinlikle (Katılıyorum+Kesinlikle katılıyorum %) katılıyorum % İş ahlakına uymayan/ etik olmayan firmalar cezalandırılmalıdır 93.8 44.5 Türkiye'de iş etiğinin yerleşmesi için devletin yeniden yapılanması gerekmektedir 92.6 40.8 Türkiye'de iş etiğinin yerleşmesi için ekonomik iyileşme gerekmektedir 92.3 39.3 İş etiğine sahip firmalara bu konuda teşvik edici ödüller verilmelidir 89.5 35.8 Türkiye'de iş etiğinin yerleşmesi için siyasi sistemin yeniden yapılanması gerekmektedir 88.9 43.1 Kesinlikle katılmıyorum Katılmıyorum Ne katılıyorum ne de katılmıyorum Katılıyorum katılıyorum 1 ---------------- 2 ------------------- 3 4 ------------------ 5

Türkiye’de İş Etiğinin İyileşmesine Yönelik Görüşler-Devamı Toplam Katılanlar % Kesinlikle (Katılıyorum+Kesinlikle katılıyorum %) katılıyorum % İş etiğine sahip olan firmalar Sivil Toplum Kuruluşları tarafından teşvik edilmelidir 88.0 27.9 Türkiye'de iş etiğinin yerleşmesi için üst düzey yöneticilerin tutumlarının değişmesi gerekmektedir 87.9 31.8 Türkiye'de iş etiğinin yerleşmesi için şirketlerin kurumsallaşmasının tamamlanması gerekmektedir 78.9 23.5 Türkiye'de iş etiğinin yerleşmesi için tüketici ve kamuoyunun firmalar üzerinde baskısının artması gerekmektedir 78.5 26.1 Türkiye'de iş etiğinin yerleşmesi için uluslararası firmaların ağırlığının artması gerekmektedir 67.9 22.1 Kesinlikle katılmıyorum Katılmıyorum Ne katılıyorum ne de katılmıyorum Katılıyorum katılıyorum 1 ---------------- 2 ------------------- 3 4 ------------------ 5

Önümüzdeki Dönemde Türkiye’de İş Etiği Konusunun..... Baz=1033