SAVUNMA MEKANİZMALARI Bireyin günlük yaşantısında yaşadığı engellenme ve çatışmanın oluşturduğu hayal kırıklığı, gerginlik ve kaygının etkisinden kurtulmak isteyen bireyin, benliğini korumaya yönelik gösterdiği tepkilere savunma mekanizması (uyum mekanizması) denir. Savunma mekanizmalarının temelinde ego’nun bilinçdışı yönü yatmaktadır. Sorunlarla baş edemeyen ego bilinçdışı yönü sayesinde savunma mekanizmalarına başvurmaktadır. A- Savunma Mekanizmalarının özellikleri 1. Bu tepkilerin bir kısmı normal bir kısmı anormal tepkilerdir. 2. Savunma mekanizmasını kullanan birey bu davranışın gerçek işlevinin farkında değildir. Bu nedenle savunma mekanizmaları bilinçsiz davranışlardır. 3. Herkes tarafından savunma mekanizmaları kullanılır. 4. Problemlere geçici çözüm getirir. Kesin çözüm götürmez. 5. Bu mekanizmaların sürekli kullanılması durumunda, bireyin gerçelik algısını bozar, bireylerde önce nevroz daha sonrasında psikoz adı verilen bir takım psikolojik bozukluklara sebep olabilir. 6.Temelde bireyin kendini aldatması vardır.

Savunma Mekanizmasının İşlevleri 1. Bireyde oluşan kaygıyı ve stresi azaltır. 2. Bireyin benliğini tehditlerden korur. 3. Bireyi çatışmalardan uzak tutar. 4. Hayal kırıklıkların etkisini azaltır. 5. Kişinin kendine olan güveninin azalmasını önler. 6. Bazı sanat ve bilim ürünlerinin ortaya çıkmasına kaynaklık eder.

1-) Bahane Bulma (Mantığa Bürünme) Kişinin başarısızlığını, gerçek nedenin dışındaki nedenlerle açıklaması veya mantıklı gösterme çabasıdır. Günlük hayatta en çok kullandığımız savunma mekanizmasıdır. Kendini haklı çıkarma temeline dayanır. Mesela; derse geç kalan bir öğrencinin trafiğin yoğun olmasını örnek göstermesi veya verilen ödevi yapamayan bir öğrencinin evde elektriklerin kesik olduğunu söylemesi gibi. Mesela; “kedi uzanamadığı ciğere mundar der” atasözü buna bir örnektir.

2-) Yansıtma (Başkasını Suçlama) Yansıtma mekanizmasının 2 şekli vardır: Birinci şekilde; kişi kendisindeki olumsuz özellikleri veya suçluluk duygusu uyandıracak düşünce ve isteklerini başkasında görmesi veya başkasına yüklemek istemesi. Bu birinci şekildeki yansıtma mekanizmasında; kişi kendisinin kötü özelliklere sahip olmadığını bu özelliklerin başkalarında olduğunu söyler. Mesela; hırsızlığı alışkanlık haline getiren birisinin başkasını hırsızlıkla suçlaması veya yalan konuşmayı alışkanlık haline getiren birisinin başkasını yalancılıkla suçlaması gibi. Yansıtma mekanizmasının ikinci şeklinde ise; kişi yetersizliğinin, başarısızlığının nedenlerini başkalarında arar, yani burada kişi başkalarını suçlar. Mesela; gol yiyen kalecinin savunmadaki arkadaşlarına “bir adamı tutamıyorsunuz” demesi gibi.

3-) Bastırma (Unutmaya çalışma) Kişinin kendisini rahatsız edici bir düşünceyi veya bilgiyi bilinçaltına bastırarak unutmasıdır. Mesela; insanın alacağı borcunu değil vereceği borcunu unutması ya da istenmeyen, sevilmeyen bir randevunun unutulması gibi.

4-) Yadsıma (İnkar etme) Benlik için tehlikeli olarak algılanan, sıkıntı ve bunaltı yaratabilecek bir gerçeği yok saymak veya görmemezlikten gelmektir. Birçok olumsuz deneyimlerimizi bilinçaltına atmakla kalmayız, aynı zamanda bunları hiç yaşanmamış gibi yok sayarız. Öfke, kızma en çok yadsınan duygulardır. Mesela; öfkesi beli olduğu halde birey bunun hiç farkında olmaksızın bunu yadsıyabilir, yani inkâr edebilir.

5-) Özdeşim Kurma (Özdeşleşme-Taklit etme) Bireyin, başarılı gördüğü kişileri kendine model alması veya başkalarının, çeşitli kuruluşların başarısından kendine pay çıkarmasıdır. Mesela; gençlerin ünlü kişilere özenerek onları taklit etmesi veya bir kardeşin abisinin gösterdiği bir başarıyla övünmesi gibi.

6-) Gerileme Kendisi için olumsuz sayılabilecek bir durumla karşılaşan bireyin yaşına uygun olmayan ve kendisinden beklenmeyen tepkilerde bulunmasıdır. Mesela; kardeşini kıskanan çocuğun kardeşinin oyuncaklarıyla oynaması, altı yaşındaki çocuğun altını ıslatması ya da yaşlı bir kadının genç kızlar gibi giyinmesi, aşırı makyaj yapması gibi.

Karşıt Tepki Geliştirme (İkiyüzlülük) Gerçek duygularımızı göstermek için, içinde bulunduğumuz ortama uygun değilse, ortama uygun davranışlar sergilememiz olayıdır. Yani bir kişinin gerçekte hissettiği duyguların tam aksi davranış göstermesidir. Mesela; kardeşini kıskanan birinin çevrede onun koruyucusu gibi davranması buna örnektir.

Ödünleme (Telâfi) Kişinin kendisindeki bir eksiklikten dolayı veya bir alandaki başarısızlığından dolayı hissettiği ezikliği başka bir alanda başarılı olma çabasıyla telâfiye çalışmasıdır. Mesela; derslerinde başarısız olan birinin okul takımında başarılı olmaya çalışması gibi.

Yüceltme Fizyolojik ve sosyal motivlerin zihinsel, estetik etkinliklerde veya toplumca benimsenen alanlarda doyurulmaya çalışılmasıdır. Yüceltme de toplumca onaylanmayan ilkel nitelikteki dürtü ve istekler (saldırganlık ve cinsellik) doğal amaçlarından çevrilerek, toplumca onaylanan etkinliklere dönüştürülür. Burada toplumca onaylanan etkinliklere yönelilenen alan ile doyurulmamış asıl motivler (dürtüler) arasında bir bağ vardır. Yani asıl güdüye benzer bir alan ile bu güdüler doyurulmaya çalışılır. Mesela; konuşma özrü olan birinin, düşüncelerini edebi eserlerle ortaya koymaya çalışması veya kendisi iyi eğitim almayan bir babanın çocuklarını en iyi şekilde okutmak istemesi gibi. Saldırganlıktan hoşlanan birisinin gidip asker, polis gibi meslekleri veya boks, judo, karate gibi spor dallarını seçmesi gibi.

Yön Değiştirme (Yer Değiştirme) Kişinin, gerçek hedefine yöneltemediği öfkesini başka hedeflere yöneltmesidir. Mesela; hakeme kızan sporcunun formasını yırtması veya topa vurması, telefonda babasına kızan gencin telefon avizesini yere atması, “Eşeğini dövemeyen semerini döver” , “Kızım, sana söylüyorum gelinim sen anla/işit” atasözleri gibi.

SORU-1 Sevdiği bir kişinin trafik kazasında öldüğünü öğrenen bir genç "Hayır olamaz, o çok dikkatli bir sürücüydü." demiştir. Bu olayda kullanılan savunma mekanizması aşağıdakilerden hangisidir? A)Başarısızlığının nedenini başkasında görme B)Alınan acı haberin olumlu yanlarım öne çıkarma C)Olumsuz duygu ve düşünceleri bilinçaltına bastırma D)Acı veren olayın gerçekliğini yadsıma E)Çözümü güç bir sorunun farkında değilmiş gibi davranma

SORU-2 Engellenme sonucu ortaya çıkan "öfke" ve "bozum olma" duygusu bazen ifade edilemez. Örneğin bizden kuvvetli olan veya otorite durumunda olan kişiye öfkemizi ifade edemeyiz. Bu tür durumlarda öfkemizi bir nesne veya kendimizden güçsüz ve zayıf bir kişiye boşaltırız. Bu durum aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A-Başarısızlığa akla uygun bahaneler uydurma B-Başarıyı başka bir alanda arama C-Kaygı uyandırıcı durumdan hayallere sığınarak kurtulma D-Üzüntü verici olayı bilinçaltına iterek unutma E-Öfkenin rahatsızlık veren kaynaktan gücün yettiği bir uyarıcıya yön değiştirmesi

SORU-3 Komşusunun bahçesindeki elmaları çalarak yiyen gencin, "Ben yemesem çürüyeceklerdi." demesi aşağıdaki savunma mekanizmalarından hangisine örnektir? A-Yanlış davranışına akla uygun bahane uydurma B-Kendi hatasını başkasında görme C-Güç bir sorunu görmezlikten gelme D-Kaygı uyandıran olayları bilinçaltına itme E-Olumsuz olaylarda olumlu yanlar görme

SORU-4 Bazı insanların, eksiklik duygularından kaynaklanan kaygılarını yenmek için başarılı ya da ünlü kişilere aşırı sevgi göstererek onların başarıları ile övündükleri görülmektedir. Bu durum, aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A-Bir alandaki eksikliği başka bir alanda telâfi etme B-Her kötü olayda iyi bir yön bulmaya çalışma C-Önceki yaş dönemlerine gerileme D-Başarılı olmuş kişilerle kendini bir görme E-Sorunları görmezden gelerek kaçmaya çalışma

SORU-5 Bir sigara tiryakisi "Sigara akciğer kanserine yol açar." şeklindeki bilgiyi "Fazla sigara içme akciğer kanserine yol açar." şeklinde değiştirerek amacından saptırabilir ve sigaraya ilişkin tutumlarını devam ettirebilir. Kişinin bu davranışı aşağıdakilerden hangisine bir örnektir? A-Bir alandaki eksikliğini başka bir alandaki başarısıyla dengeleme B-Her başarısızlıkta başarılı yanlar arama C-Kabul edilebilir gerekçeler bularak, acı verici gerçekleri inkâr etme D-Hatalı davranışını mantığa uygun gerekçelerle haklı gösterme E-İlkel eğilimlerini, grupça beğenilen etkinliklere yöneltme

SORU-6 Güdüsü kuvvetli olmakla beraber, toplumsal yasaklardan dolayı karşı cinse yaklaşamamış bir kadın bütün kadınları erkek düşkünü olarak nitelendirebilir. Parçada söz edilen kadının davranışı, aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A-Kendisinde olan eksiklikleri bir başkasına yansıtma B-Başarılı olmuş kişilerle kendini bir görme C-Bir alandaki eksikliğini başka bir alandaki başarıyla telafi etme D-Her kötü olayda iyi bir yan bulmaya çalışma E-Önceki yaş dönemlerine gerileme

SORU-7 Bu mekanizmada suçu üstünden atma şeklinde ortaya çıkabilir. Örneğin, oda arkadaşım beni uyandırmadı, onun için geç kaldım sözleriyle geç kalma suçunu oda arkadışımızın üstüne atarız. Oysa, geç kalmak istemeyen kişi, çalar saatini kurabilir. Bu parçada söz edilen savunma mekanizması aşağıdakilerden hangisidir? A-Bastırma B-Yansıtma C-Ödünleme D-Yön değiştirme E-Hayal kurma

SORU-8 Tembel bir öğrencinin öğretmenin kızmasına aldırmaması •  Evliliğinde sorunları olan kişinin hiçbir sorun yokmuş gibi davranması Bu iki örnekte anlatılan kaçma mekanizmasının aşağıdakilerden hangisi açıklamaktadır? A-Başarısızlık karşısında akılcı bahaneler ileri sürme B-Öfkeyi farklı nesnelere yöneltme C-Sorunları görmezden gelme D-Sorunları hayal dünyasında çözme E-Sorunlar karşısında başkalarını suçlama

SORU-9 Zayıflama diyetini sürdüremeyen bir kişi “Kilo verince sinirlerim bozuluyor. Sinirli yaşamaktansa kilolu olmak daha iyi” demektedir. Bu kişinin davranışı aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A-Aynı olayın hem itici hem çekici öğeler içermesiyle B-Kişinin kendinde bulunan kötü davranışları başkasına yansıtmasıyla C-Kişinin sorunla başedemedlğinde önceki yaş dönemine gerilemesiyle D-Başarısız davranış karşısında bahaneler üretilmesiyle E-Hayal kurma yoluyla avunmasıyla

SORU-10 Normal gelişim süreci içinde çocuk genellikle erkekse babasını, kızsa annesini ya da diğer kişileri seçip onlara benzemeye çalışır. Bazı anne babalar çocuklarının başarısı kendi başarılarıymış gibi övünürler. Bir futbol takımını tutan kişi, o takımın başarılarını kendi başarısıymış gibi algılar. Bu parçada söz edilen savunma mekanizması aşağıdakilerden hangisidir? A-Gerileme B-Yüceltme C-Yadsıma D-Bahane bulma E-Özdeşim kurma

SORU-11 Asagıdakilerden hangisi, savunma mekanizmalarından "yansıtma"ya bir örnektir? A ) Sınavda basarılı olamayan bir ögrencinin soruların ögretilmeyen yerden çıktıgını söylemesi B ) Meslektaslarının basarısını kıskanan birinin herkesin kendisini kıskandıgını savunması C ) Derslerinden basarılı olamayan bir ögrencinin okul tiyatrosunda basarılı olması D ) Sevmedigi bir isi yapmak zorunda olan kisinin yapacagı isi unutması E ) Çözülmesi zor sorunlarla karsılasan kisinin sorunu görmezden gelmesi