BATI MÜZİĞİ ÇALGILARI Bu sunuda çok sesli batı müziği orkestralarında bulunan çalgıları tanıyacağız. Bunlar çalınma şekillerine göre ailelere ayrılırlar. YAYLI ÇALGILAR 2)ÜFLEMELİ ÇALGILAR 3)TELLİ ÇALGILAR 4)TUŞLU ÇALGILAR 5)VURMALI ÇALGILAR

YAYLI ÇALGILAR AİLESİ KEMAN VİYOLA ÇELLO KONTRBAS

KEMAN AİLE : Yaylı Çalgılar SES ARALIĞI : En az 4 oktav YAPILDIĞI MADDE: Tahta; çelik ve bağırsak teller . BÜYÜKLÜK: Değişebilir, ancak gövde uzunluğu genellikle 36 cm civarındadır. KÖKLERİ : Keman “ Rebec ” ve “ Lira da braccio” isimli enstrümanlardan türemiştir. İlk gerçek dört telli kemanlar 16. yüzyılın başlarında Avrupa’da kullanıldı. KATEGORİ : Telli ; Enstrümanın sesi, tellerin titreşimi ile ortaya çıkar. BİLİYOR MUSUNUZ ? Keman, 4 telinin köprüsüne uygulayacağı aşağı yöndeki yaklaşık 7,7 kg.lık güçlü gerilimi taşıyabilecek şekilde yapılmak zorundadır.

VİYOLA İSİM : Viyola AİLE :Yaylı Çalgılar SES ARALIĞI : En az 3 oktav YAPILDIĞI MADDE : Tahta; çelik teller BÜYÜKLÜK : Gövde yaklaşık olarak 43 cm. KÖKLERİ : Keman gibi viyola da Avrupa’da “ Rebec ” türü enstrümanlardan türemiştir. Viyola ilk olarak 16. yüzyılın başlarında kuzey İtalya’da görülmüştür. KATEGORİ : Telli; Enstrümanın sesi, tellerin titreşimi ile ortaya çıkar. BİLİYOR MUSUNUZ ? Klasik besteciler olan J S. Bach ve W.A. Mozart’ın ikisi de usta birer viyolacıydı.

CELLO İSİM : Çello veya Viyolonsel AİLE : Yaylı Çalgılar YAPILDIĞI MADDE : Tahta BÜYÜKLÜK : Gövdesi 77 cm uzunluğunda KÖKLERİ : Çello hayatına kemanın büyük şekli olarak 16. yüzyılın ortalarında başlamıştır KATEGORİ : Telli; Enstrümanın sesi, tellerin titreşimi ile ortaya çıkar. BİLİYOR MUSUNUZ ? Çello çalınırken müzisyenin aldığı oturuş pozisyonu nedeniyle, 20. yüzyıldan önce çok az kadın çellist vardı. O zamanlar enstrümanı dizlerin arasında tutmak, “ zarif olmayan ” ve “ bir kadına yakışmayan ” şeklinde yorumlanırdı.

KONTRBAS İSİM : Kontrbas AİLE : Yaylı Çalgılar SES ARALIĞI : 3,5 oktavdan fazla YAPILDIĞI MADDE : Tahta; çelik teller BÜYÜKLÜK : 1,8 metreden biraz KÖKLERİ : Kontrbas, 16. yüzyılın sonları ve 17. yüzyılın başlarında, Avrupa’da kontrbas keman olarak türedi. KATEGORİ : Telli;  Enstrümanın sesi, tellerin titreşimi ile ortaya çıkar. BİLİYOR MUSUNUZ ? Standart kontrbas günümüzün en büyük enstrümanlarından biridir. Ancak dünyanın gelmiş geçmiş en büyük kontrbası, 4,9 metre uzunluğundadır ve Paul de Wit tarafından Cincinnati Müzik Festivali kutlamaları için 1889 yılında yapılmıştır.

ARP İSİM : Arp AİLE : Telli Çalgılar SES ARALIĞI : Altı buçuk oktav YAPILDIĞI MADDE:Tahta,  bağırsaktan yapılmış teller BÜYÜKLÜK : 1.7 metre KÖKLERİ : Arp’ın esas atası olan “ çerçeveli arp ” ilk olarak milattan sonra 8. ve 10. yüzyıllar arasında görülmüş ve 15. yüzyılın ortalarına kadar, Orta Avrupa’da birçok halk ozanı tarafından kullanılmıştır. Arp bugünkü formunu 1810 yılında almıştır. KATEGORİ : Telli; Enstrüman'ın sesi, tellerin titreşimi ile ortaya çıkar. BİLİYOR MUSUNUZ ? Bir konser arp’ının tellerinin, kasası üzerine uyguladığı gerilim 680 kg kadar olabilir. Parmak uçlarıyla teller çekilerek çalınır.

FAGOT İSİM : Fagot AİLE : Tahta Üflemeli Çalgılar SES ARALIĞI : 3,5 oktav YAPILDIĞI MADDE : Akçaağaç tahtası ve metal boru BÜYÜKLÜK : 1,3 metre uzunluğunda; borunun açılmış hali ile 2,5 metre KÖKLERİ : Fagot, çift kamışlı ve tek parçalı bir enstrüman olan “curtal” dan, 16. yüzyılda Avrupa’da türemiştir. KATEGORİ : Nefesli: Enstrümanın sesi, karşı karşıya getirilerek formalanmış iki kamışın titreşimiyle ortaya çıkar BİLİYOR MUSUNUZ ?  İtalyanlar fagota “ birkaç parça odun ” anlamına gelen “ fagotto ” derler. Şair Sacheverell Sitwell fagotun derin ve karanlık tonlarını “ konuşan bir deniz tanrısının sesine ” benzetmiştir.

Flüt İSİM : Flüt AİLE : Tahta Üflemeli Çalgılar SES ARALIĞI : 3,5 oktav YAPILDIĞI MADDE : Abanoz ağacı, nikel - gümüş karışımı, gümüş, platin ve altından yapılır. BÜYÜKLÜK : 66cm, çapı 2,5 cm.den biraz daha az KÖKLERİ : Bilinen en eski flüte M.Ö. 2. yüzyılda Mezopotamya’da rastlanmıştır. “ Tibia ” adı verilen bu flüt hayvan kemiklerinden yapılmıştı. 19. yüzyılın ortalarında Alman flüt yapımcısı T. Boehm’ün geliştirmiş olduğu kromatik sistem ile bugünkü modern flüt ortaya çıkmıştır.

KLARNET İSİM : Klarnet AİLE : Tahta Üflemeli Çalgılar SES ARALIĞI : 3,5 oktav YAPILDIĞI MADDE : Orta Afrika veya Madagaskar’da bulunan sert, yoğun ve siyah renkli bir tahta olan grenadilla ağacından veya şekillendirilmiş plastik ; perde düzeneği metal BÜYÜKLÜK : 66 cm.den biraz uzun KÖKLERİ : Klarnet 18. yüzyılın başlarında Alman lutiye J.C.Denner tarafından, “ Chalumeau ” adı verilen enstrümandan türetilmiştir. KATEGORİ : Nefesli; Enstrümanın sesi ağızda abitlenen bir kamışın titreşimi ile ortaya çıkar. BİLİYOR MUSUNUZ ? 19. yüzyıla kadar klarnet, beki ( ağızlığı ) bugünkü halinin tam ters şeklinde tutularak çalınıyordu.

OBUA İSİM : Obua AİLE :Tahta üflemeli çalgılar SES ARALIĞI : 2,5 oktav YAPILDIĞI MADDE : Abanoz veya gül ağacı BÜYÜKLÜK : yaklaşık 60 cm. KÖKLERİ : Eski Yunan Mısır ve Orta Doğuda temel özelliklere sahip bir çok enstrümana rastlanmıştır. Kesin olarak kökü bilinmemekte hakkında birçok rivayet bulunmaktadır. Avrupa’da gelişimini tamamlamış ve bugünkü halini almıştır. KATEGORİ : Çift kamışlı tahta üflemeli. Kamışın oluşturduğu titreşimin bir hava sütunundan geçerek şekillenmesiyle enstrümanın sesi oluşur. BİLİYOR MUSUNUZ ? Obua, klasik senfoni orkestralarında düzenli olarak yer alan ilk nefesli enstrümanlardan biridir. Obuanın orta “ la ” sesi, orkestradaki diğer enstrümanların en tiz ve en pes seslerinin tam ortasına denk gelir. Bu nedenle orkestranın rahat akort yapılabilmesi için “ la ” sesini obua verir. OBUA

TROMPET İSİM : Trompet AİLE : Bakır Üflemeli Çalgı SES ARALIĞI : Yaklaşık 3 oktav YAPILDIĞI MADDE : Bakır; genelde sarı ve gümüş kaplama maddesi kullanılır. BÜYÜKLÜK : Yaklaşık 46 cm uzunluğunda açıldığında ise 1.4 metre KÖKLERİ : İlk pistonlu trompetler 1820’de Almanya’da ve 1825’te Amerika’da yapılmıştır.Bach ve Handel çağında kullanımı yaygınlaşmıştır. KATEGORİ : Üflemeli; Enstrümanın sesi, bir hava sütununun titreşimi ile ortaya çıkar. BİLİYOR MUSUNUZ ? Trompet yaklaşık 3500 senelik enstrümandır. Mısır’da Kral Tutankhamon’un mezarından gümüş ve bronz trompetler çıkarılmıştır.

TROMBON İSİM : Trombon AİLE : Bakır Üflemeli çalgılar SES ARALIĞI : 2,5 oktav ( Ventil mekanizması olanlarda 3 oktav ) YAPILDIĞI MADDE : Genellikle bakır BÜYÜKLÜK : Boyu yaklaşık 1.18 metre. Boru uzunluğu 2.7 metre ( Kulis açık konumda boru uzunluğu 4 metreyi geçer ) KÖKLERİ : Trombon 15. yüzyılda ortaya çıkmıştır. O yüzyılda “ sackbut ” olarak tanınan enstrüman, yüzyılın sonunda bu günkü formunu almıştır TÜRLERİ : Alto, tenor ve bas olarak üç tiptedir. Alto trombon kullanımı çok yaygın değildir. Günümüz senfonik orkestralarında genelde iki tenor ve bir bas trombon kullanılır. Trombon ayrıca caz orkestralara ve nefesli çalgılar orkestralarının önemli bir enstrümanıdır.

KORNO İSİM : Korno AİLE : Bakır Üflemeli Çalgılar SES ARALIĞI : 4 oktav YAPILDIĞI MADDE : Bakır BÜYÜKLÜK : Değişebilir, borunun açılmış halinde uzunluğu 2.8  3.6 metre KÖKLERİ: Korno, av borusundan türemiştir;18. yüzyılda “ crook ” lar, 19. yüzyılda “ valve ”ler eklenmiştir. KATEGORİ: Nefesli; Enstrümanın sesi, havanın geçtiği borunun titreşimi ile ortaya çıkar. BİLİYOR MUSUNUZ ? Bir kornocunun hem en üst, hem de en alttaki notaları kolaylıkla çalabilmesi zor olduğundan, icracılar alt veya üst aralıkta uzmanlaşırlar.

TUBA TUBA: Alaşımlı ve nefesli bir çalgıdır. Notası fa anahtarı ile yazılır. Genellikle eşlik çalgısı olarak kullanılır. AİLE : Bakır Üflemeli Çalgılar SES ARALIĞI : Yaklaşık 3 oktav YAPILDIĞI MADDE : Bakır; genelde sarı ve gümüş kaplama maddesi kullanılır. KATEGORİ: Nefesli; Enstrümanın sesi, havanın geçtiği borunun titreşimi ile ortaya çıkar.

PİYANO İSİM : Piyano AİLE : Tuşlu ( klavyeli ) çalgılar SES ARALIĞI : 7,5 oktav ( 88 nota) YAPILDIĞI MADDE : Tahta kasa, demir çapraz ve çelik teller BÜYÜKLÜK : 2,7 metre uzunluğunda KÖKLERİ : Kuyruklu piyano, 1709 yılında Avrupa’da klavsenden türemiştir. KATEGORİ : Telli; Enstrümanın sesi, tellerin titreşimi ile ortaya çıkar BİLİYOR MUSUNUZ ? Üç ana büyüklükte kuyruklu piyano vardır; çeyrek, yarım ve tam kuyruk. PİYANO

Klasik Gitar İSİM : Klasik Gitar AİLE : Telli Çalgılar SES ARALIĞI : yaklaşık 3 oktav YAPILDIĞI MADDE : Değişik tahta türlerinin birleşimi BÜYÜKLÜK : Yaklaşık 1 metre uzunluğunda KÖKLERİ : Klasik gitar orta çağda kullanılan “ Gittern ” adlı enstrümandan türemiştir. Bugünkü görünüşü ile, ancak daha küçük olarak 15. yüzyılda İspanya ve İtalya’da kullanılmıştır. KATEGORİ : Telli;  Enstrümanın sesi, tellerin titreşimi ile ortaya çıkar. BİLİYOR MUSUNUZ ? Gitar bugün dünya daki en popüler nstrümandır.

VURMALI ÇALGILAR

Müzik öğretmeni Metin Can Erkencigil Hazırlayan Müzik öğretmeni Metin Can Erkencigil Selimpaşa Ahmet Ziylan İlköğretim Okulu SELİMPAŞA 2004