Dünden Yarına Giderken Yeni Bir Sanayi Politikası Gereği Üzerine Hasan Ersel İstanbul Sanayi Odası 6. Sanayi Kongesi Sürdürülebilir Rekabet Gücü: Endüstriyel Teknoloji ve İnovasyon İstanbul,26-27 Kasım 2007

Dün-Bugün ve Bugün-Yarın Türkiye’de bugün bir iktisadi karar biriminin davranışlarını etkileyen iki önemli etmen var. Bunlardan birisi, bugünü dünle ilişkilendiriyor, ötekisi ise yarınla. Dün ile olan ilişkinin bugüne yasımasına yol açan istikrar sorunu. Bugünü yarına bağlayan ise küresel rekabet ortamında yarışma çabası içinde olunması gereği.

Türkiye’de İktisadi Karar Birimlerinin Sorunu Düne bakıp “sakin ol” diyen görüş ile yarına bakıp “atılım yap, yapmazsan silinirsin” diyen görüşün arasına sıkışmış olmak.

Türkiye Rekabetçilikte nerede? TABLO 1 2007 REKABETÇİLİK PUANI SIRALAMADAKİ YERİ ABD 100, 000 1 Çin Halk Cumhuriyeti 79,484 15 İsrail 74,321 21 Malezya 74,091 23 Hindistan 63,380 27 Yunanistan 57,431 36 Bulgaristan 48,737 41 Rusya 47,315 43 TÜRKİYE 45,221 48 Brezilya 44,706 49 Kaynak: IMD World Competitiveness Yearbook 2007

Rekabetçilikte Nereden Nereye?

UNIDO CIP İndeksine göre Türkiye’nin Rekabetçi Konumu

Türkiye’nin İhracatının Teknolojik Özellikleri TABLO 4   TÜRKİYE (%) DÜNYA ORTALAMASI (%) 1990 2004 İlksel Ürün 20,3 7,3 15,3 12,0 Kaynak Yoğun 11,7 11,4 17,2 15,9 Düşük Teknoloji 51,5 43,9 18,7 16,7 Orta Teknoloji 13,6 30,5 33,5 33,1 Yüksek Teknoloji 3,0 6,9 22,3 Kaynak: Diaa Nouredin, Manuel Albaladejo & Nihal El Megharbel: Industrial Competitiveness- Engine of Growth?, The Egyptian Competitiveness Report 2005-2006, Kahire: The Egyptian Competitiveness Council: Mayıs 2006, s. 62.

İki Soru 1) Türkiye’nin ileri teknolojili ürün ihraç etmemesinin bir sakıncası var mı? 2) Türkiye orta teknolojili ürün ihracatını artırmakta pek çok ülkeye oranla epeyce başarılı olmuş, pek neden ileri teknolojili ürünlerde bu başarı sağlanamamış?

Türkiye’de Özendirimler Hangi Nedenlerle Veriliyordu? Yatırım/GSYH oranını yükseltmek İstihdamı artırmak Verimliliği artırmak Yatırımları seçilmiş sektörlere yöneltmek Bölgesel kalkınmayı hızlandırmak Teknolojik değişmeyi hızlandırmak İhracat kapasitesini artırmak Çevre korumasına katkıda bulunmak

Türkiye’de Özendirimlerden Beklenen Amaçlar Sağlanabilmiş Midir? Galiba hayır! Bu görüşü destekleyen iki çalışma: Subidey Togan: Investment Incentives and Conditions of Competition in Turkey; Subidey Togan & Hanna Kheir El-Din (Der.) Competitiveness in Middle East and North African Countries, Kahire ERF Publications, 2003. Hasan Ersel & Alpay Filiztekin: Incentive or Compenation? Government Support for Private Investment in Turkey; ECES Discussion Paper No. 107, Kahire, 2005

Sanayi Politikası ve Yenilikler Sanayimizin bugünkü başarımından memnun olmayabiliriz. Olmamalıyız da. Ama ulaştığımız durumu küçümsememek şartıyla. Yukarıdaki rakamlardan birisini bir kez daha anımsatayım: Çok değil, daha 18 yıl önce ihracatımızın beşte birisini ilksel ürünler oluşturuyordu. 15 yılda bu payı % 7,3e indirdik. Bu, kuşkusuz, ciddi bir yapısal değişimdir. Hatalarımızdan olduğu kadar başarılarımızdan da ders almalıyız.

Yeni Sanayi Politikası “Rekabetçi piyasayı” tamamlayıcı olmak onu ikam etmeye kalkışmamak “Piyasa Tökezlemesine” (Market Failure) odaklanma Devlet Tökezlemesinin (Government Failure) ihmal edilmemesi

Dışsallıklar Bilgisel dışsallıklar (Informational externalities) ekonominin maliyet yapısına ilişkin bilgilerin bir girişimci tarafından kolayca elde edilememesidir Eşgüdüm dışsallıkları (coordination externalities) bazı büyük projelerin kârlı olması için eşanlı olarak yaşama geçirilmesi gerekli olması.

Nobel İktisat Ödülü İktisadın, bilginin önemini ve amaca varmak için yapılması gerekenin, ortam-bilgi-amaç ilişkisini dikkatli bir biçimde ele alan dalını ortaya atan ve geliştiren üç büyük bilim adamına Sveriges Riksbank’ın (İsveç Merkez Bankası) Alfred Nobel adına koyduğu iktisat bilimleri ödülü verildi. Leonid Hurwicz (mekanizma tasarımı kuramının kurucusu), Eric Maskin ve Roger Myerson bu ödülü paylaştılar. İktisat dünyasında coşkulu bir tasviple karşılanan bu karar, Dani Rodrik’in (arkadaşlarıyla birlikte) geliştirdiği yaklaşımın kuramsal temellerine verilen bir kuramsal destek olarak da düşünülebilir.

Türkiye’de de Filizlenen Bir Görüş... TEPAV (Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı) web sitesine girerseniz Türkiye’nin Rekabet Gücü için Sanayi Politikası Çerçevesi başlıklı bir doküman göreceksiniz. Bu doküman, DPT, özel kesim temsilcileri, akademisyenler ve TEPAV’ın katkılarıyla hazırlanmış olup, sözünü ettiğim yeni sanayi politikası yaklaşımı içinde sorunları tartışmakta ve öneriler sunmaktadır. Bu rapor, benimsenirse, yaşama geçirilebilir.

Teşekkür Ederim...