49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ BİZ KİMİZ? PROJE KONUMUZ Ortaöğretim Öğrencilerinin Siber Zorba Olma Ve Siber Mağdur Olma Durumları Üzerine Araştırma

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ NEDEN BU PROJE? İnternet bireyler tarafından olumlu kullanıldığı gibi olumsuz amaçlar için de kullanılabiliyor. Olumsuz amaçlı kullanımlardan birisi de siber zorbalıktır.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ NEDEN BU PROJE? Liselerde siber zorbalık daha fazla yaygınlaşmadan ne gibi önlemler alınabiliri bulabilmek, Öğrencileri siber zorbalığa iten sebebleri bulabilmek, Hangi özellikteki öğrencilerde siber zorbalık daha fazla olduğunu tespit edebilmek, Hangi özellikteki öğrencilerde siber mağdurluk olma fazla olduğunu tespit etmek ve Bu durumlar hakkında çözüm yolları bulabilmek için bu proje konusu seçtik.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ PROJE AMACIMIZ Sınıf düzeyi, cinsiyet, internete bağlanma cihazlarını gibi demografik özelliklerin siber zorba olma ve siber mağdur olma durumları arasındaki bağlantılarının nasıl olduğu, Sosyal medya kullanımının siber zorba olma ve mağdur olma durumlarını nasıl şekillendiği, Ailelerin yaşama şekillerinin, gelir durumlarının, eğitim düzeylerinin ve öğrencilerinin internet kullanımını kontrol edip etmediklerine göre siber zorba olma ve siber mağdur olma durumlarını nasıl etkilediğinin araştırılması amacımızdır.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ PROJE AMACIMIZ Bu araştırmalar sonucunda ilgili kurumlara, ailelerine, öğretmenlerine siber zorba olma ve siber mağdur olma durumlarını azaltmaya yönelik dönütler sunulması ve Ayrıca "Siber Zorba Olma ve Mağdur Olma" şekillerinin bulunması amaçlanmıştır.

ARAŞTIRMA PROBLEMLERİMİZ 49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ ARAŞTIRMA PROBLEMLERİMİZ Siber zorba olma ve siber mağdur olma durumunun demografik özelliklere göre nasıl yansıdığı, Siber zorba olma ve siber mağdur olma durumunun sosyal medya kullanım sıklığına göre nasıl etkilendiği, Ailelerin; öğrencilerinin internet ve sosyal medya kullanımlarının takip edip etmedikleri,

ARAŞTIRMA PROBLEMLERİMİZ 49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ ARAŞTIRMA PROBLEMLERİMİZ Ailelerin; öğrencilerinin internet kullanımlarının takip edip etmediklerine göre siber zorba olma ve siber mağdur olma durumları etkileniyor mu? Öğrencilerin sosyal medya kullanım sıklığı siber zorbalık ve siber mağdur olma durumları arasında ilişki var mı? Sorularına cevaplar aranmaktadır.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ HİPOTEZLERİMİZ  Sınıf düzeyi artıkça siber zorba olma ve siber mağdur olma durumları artar.  Gelir durumları yüksek ailelerin öğrencileri daha fazla siber zorba ve siber mağdur olurlar.  Eğitim durumu üst düzey olan aileler, öğrencilerine internette diğer insanlara nasıl davranması gerektiği ile ilgili konuşmaları daha fazladır.  Eğitim durumu yüksek olan aileler öğrencilerinin internette ne yaptıklarını kontrol ederler.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ HİPOTEZLERİMİZ Sosyal medya hesaplarında takma adla hesap açan öğrenciler siber zorba olma durumları fazladır.  Sosyal medya hesaplarını kullanım sıklığı fazla olan öğrenciler siber zorba olma ve siber mağdur durumları fazladır.  Sınıf düzeyi artıkça siber zorbalığa tanık olma fazladır.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ HİPOTEZLERİMİZ  Siber zorbalığa uğrayanların çoğunluğu başkasının kendisi hakkında internette dedikodu yapmaları şeklindedir.  İnternete bağlanma cihazları çoğunlukla cep telefonudur.  Sosyal medya kullanım oranı yüksektir.  Sosyal medya kullanım sıklığı çoktur.  Siber zorba olma oranı düşüktür.  Siber mağdur olma oranı düşüktür.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ ARAŞTIRMA MODELİ Uşak Merkezde bulunan liselerde öğrenim gören öğrencilerin siber zorbalık ve internet saldırganlık düzeyleri ilişkisinin incelenmesine yönelik, ilişkisel tarama modeli kullanılarak yaptığımız bir araştırmadır. Bu çalışmada ilişkisel tarama modeli ile ortaöğretim öğrencilerinin sosyal medyaya ilişkin tutumları ile siber zorba olma ve siber mağdur olma düzeyleri arasındaki ilişki incelendik. Tarama modeline uygun veri toplama amacıyla anket formları düzenlenmiş ve bu formlar katılımcılara uygulanarak elde edilen verilerden istatistiksel bulgulara ulaştık.

ARAŞTIRMAMIZIN EVRENİ VE ÖRNEKLEMİ 49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ ARAŞTIRMAMIZIN EVRENİ VE ÖRNEKLEMİ Araştırmamızın evreni Uşak il merkezinde 2017-2018 öğretim yılında öğrenim gören toplam 20162 ortaöğretim öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmamızın örneklem seçimi iki aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada; Tabakalı Örnekleme yoluyla 20 okul, okul türlerine göre 4 tabakaya ayrıldı. Bu tabakalar; Fen Liseleri (1 ) Anadolu Liseleri (10) Mesleki ve Teknik Liseler (5) Anadolu İmam Hatip Liseleri(4)

ARAŞTIRMAMIZIN EVRENİ VE ÖRNEKLEMİ 49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ ARAŞTIRMAMIZIN EVRENİ VE ÖRNEKLEMİ Her bir tabakadan evreni temsil etme durumları göz önüne alınarak Fen Lisesi türünden 1; Anadolu Lisesi türünden 3; Mesleki ve Teknik Liseler türünden 2; Anadolu İmam Hatip Liseleri türünden 1 okul olmak üzere toplam 7 okul çalışma grubu olarak belirlendi.

ARAŞTIRMAMIZIN EVRENİ VE ÖRNEKLEMİ 49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ ARAŞTIRMAMIZIN EVRENİ VE ÖRNEKLEMİ İkinci aşamada çalışma grubu olarak belirlenen 7 okuldan her sınıf düzeyinde tesadüfi örnekleme yoluyla birer şube belirlendi. Belirlenen bu şubelerden yine tesadüfi örnekleme yoluyla seçilen 323’ ü kız ve 238’ i erkek olmak üzere toplam 561 öğrenci örneklemimizi oluşturdu. Örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde Örneklem Büyüklüğü Tablosundan yararlanılarak 20162 öğrenciden oluşan evreni ; %95 güvenirlik ve %5 hata payı oranları kabul edilerek 381 öğrencinin temsil edeceği belirlenmiştir.(Çıngı,1994, 25)

VERİLERİ TOPLAMA TEKNİĞİMİZ 49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ VERİLERİ TOPLAMA TEKNİĞİMİZ Hipotezlerimiz doğrultusunda verileri toplamak için ; uygun, geçerli ve güvenirliği test edilmiş olan Demografik bilgiler, İnternet ve Sosyal medya kullanımı soruları Ve Siber Zorbalık ve Internet Saldırganlığını Tarama Ölçeği (SZISTÖ) anketi kullanılmıştır.

VERİLERİ TOPLAMA TEKNİĞİMİZ 49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ VERİLERİ TOPLAMA TEKNİĞİMİZ Elde edilen veriler SPSS 24 istatistik programı yardımlarıyla analiz edilmiş, gerekli testler yapılmış, tablolar hazırlanmış, hipotezlerle karşılaştırılmış ve yorumlamalar çıkarılmıştır.

VERİLERİ TOPLAMA TEKNİĞİMİZ 49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ VERİLERİ TOPLAMA TEKNİĞİMİZ Araştırmada tüm anket sorularının cevaplarının frekansları ve yüzdeleri alınmış tablo olarak düzenlenerek bulgular bölümüne eklenmiştir. Cinsiyet ile Siber Zorba Olma ve Siber Mağdur Olma arasındaki anlamlı farklılaşma olup olmadığını araştırmak için bağımsız gruplar arası t- Testi uygulanmıştır.

VERİLERİ TOPLAMA TEKNİĞİMİZ 49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ VERİLERİ TOPLAMA TEKNİĞİMİZ Anne baba beraberliği, Sınıf düzeyi, gelir durumu, takma adla açılan sosyal medya hesabı, Sosyal medya kullanım sıklığı durumları, Anne eğitim seviyesi durumları ile Siber Mağdur Olma ve Siber Zorba Olma aralarındaki anlamlı farklılaşma olup olmadığının araştırılması için her bir soru için ayrı ayrı Anova Testleri uygulanmıştır.

VERİLERİ TOPLAMA TEKNİĞİMİZ 49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ VERİLERİ TOPLAMA TEKNİĞİMİZ Anketimizin 33 soruluk uygulanan halinin geçerlilik ve güvenirliliği testi Alpha değeri:0,829 çıkmış ve güvenilirliği ve geçerliliği yüksek çıkmıştır.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ BULGULARIMIZ “Siber zorbalığa tanık olma” ifadesine verilen cevapların grafiği yanda verilmiştir. Grafiğe göre; Örneklem grubumuzdaki öğrencilerin “Başkalarının siber zorbalığa uğradıklarına tanık oldum” ifadesine 260’ ı (%46,3) hiçbir zaman, 131’ i (%23,4) bir iki defa tanık olduklarını belirtikleri görülmektedir.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ Yukarıda “Birisi internet üzerinden beni tehdit etti.” ifadesine verilen cevapların grafiği verilmiştir. Grafiğe göre; “Birisini internet üzerinden beni tehdit etti. ” ifadesine öğrencilerin 470’ i (%84,2) tehdit edilmedikleri yönünde cevaplar vermişlerdir.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ TABLO 32 Cinsiyetiniz Katılımcı Ortalama Siber Mağdur Olma Kız 323 1,1985 Erkek 238 1,2834 TABLO 33 Levene's Test for Equality of Variances t-test for Equality of Means F Sig. t df Sig. (2-tailed)   Siber Mağdur Olma Gruplar homojen ise 11,99 3 ,001 -2,162 559 ,031 Gruplar homojen degilse -2,103 453,463 ,036 Tablo 33’ de görüldüğü gibi , sig(2-tailed) (0,036) <0.050 den küçük olduğu için Siber Mağdur olma durumlarının cinsiyetlere göre anlamlı olarak farklılaştıkları görülmektedir. (grupların homojen olmadığı birinci sigma değeri <0.05 olduğundan anlaşılmaktadır) Bu farklılık Tablo 32’ deki cinsiyetlerin ortalamalarına baktığımızda erkek öğrenciler ortalamalarının kızlardan daha fazla olduğu için erkek öğrenciler daha fazla Siber Mağdur olma durumuna düştükleri görülmektedir.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ Tablo 34 Cinsiyetiniz Katılımcı S ortalama Siber Zorba Olma Kız 323 1,1249 Erkek 238 1,2400 TABLO 35 Levene's Test for Equality of Variances t-test for Equality of Means F Sig. t df Sig. (2- tailed)   Siber Zorba Olma Gruplar homojense 18,126 ,000 -2,724 559 ,007 Gruplar homojen değilse -2,607 417,799 ,009 Tablo 35’ de görüldüğü gibi, sig(2-tailed) (0,009) <0.050 den küçük olduğu için Siber Zorba Olma durumlarının cinsiyetlere göre anlamlı olarak farklılaştıkları görülmektedir. Bu farklılık Tablo 34’ deki cinsiyetlerin ortalamalarına baktığımızda erkek öğrencilerin daha fazla Siber Zorba olma durumuna düştükleri görülmektedir.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ Tablo 41: Siber Mağdur Olma Siber Zorba Olma Durumları Sosyal Medya Kullanım Sıklığı arasında Farklılık olup olmadığı Anova Testi Sum of Squares df Mean Square F Sig. Siber Mağdur Olma Gruplar arası 2,019 3 ,673 3,20 3 ,023 Gruplar dışında 117,056 558 ,210 Toplam 119,076 561 Siber Zorba Olma 3,076 1,025 4,21 6 ,006 135,467 ,243 138,543 Tablo 41’ de görüldüğü gibi, Siber mağdur olma sigma=0,023<0,050; ve Siber zorba olma sigma=0,006<0,050 olduğundan Siber Zorba Olma ve Siber Mağdur Olma durumları ile Sosyal Medya Kullanım Sıklıkları arasında anlamlı farklılaşma var olduğunu görüyoruz.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ SONUÇ VE TARTIŞMA Araştırmamızdaki bulgular, demografik bilgi formu, sosyal medya ve internet kullanımı formu ve siber zorbalık ve internet saldırganlığı tarama ölçekleri(SZİSTO) kullanılarak elde edilmiştir. Örneklemimiz; Uşak İl Merkezinde bulunan farklı türlerdeki 20 Ortaöğretim kurumdan seçilen 7 Ortaöğretim kurumda öğrenim farklı sınıf seviyelerinden birbirine yakın oranlarda seçilen 599 öğrencidir. 599 anketten geçerli sayılan 561 anket örneklemimizi oluşturmuştur. %57,6 kız, % 42,4 erkek öğrencilerden oluşmuştur.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ SONUÇ VE TARTIŞMA Siber zorba olma ve siber mağdur olma durumları sınıf düzeylerine göre anlamlı farklılaşma olmadığı görülmüştür. Erkek öğrencilerin Siber zorba ve mağdur olma durumları kız öğrencilere göre daha fazla olduğu görülmüştür. Ailenin birlikte olup olmama durumu siber zorba ve mağdur olma durumları üzerinde etkisi olmadığı görülmüştür. Ailenin gelir durumunun siber zorba olma durumuna etkisi olduğu ve bu etki gelir durumu düşük ve yüksek olan ailelerin öğrencileri daha fazla siber zorba olma durumlarına düştükleri görülmüştür.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ SONUÇ VE TARTIŞMA İnternetin öğrenciler tarafında daha çok sosyal medya siteleri için kullanıldığı görülmüştür. Öğrencilerin büyük çoğunluğunun sosyal medya hesabı olduğu görülmüştür. Takma adla sosyal medya hesabı açan öğrencilerin daha fazla siber zorba oldukları görülmüştür. Sosyal medya kullanım sıklığı çok olan öğrenciler daha fazla siber zorba ve siber mağdur olma durumları olduğu ortaya çıkmıştır. Sınıf düzeyi ile siber zorbalığa tanık olma arasında anlamlı farklılaşma olmadığı görülmüştür.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ SONUÇ VE TARTIŞMA Siber zorbalık şekillerinin daha çok internet üzerinden dedikodu yayma ve internet üzerinden tehdit etme olarak gerçekleştiği görülmüştür. İnternete bağlanmak için öğrenciler daha çok cep telefonu kullanıyorlar. Ailelerin çoğunluğu internette diğer insanlara nasıl davranmaları gerektiği konusunda öğrencileri ile konuştukları görülmüştür. Öğrencilerin büyük çoğunluğu sosyal medya sitelerine üyedir. Öğrencilerin çoğunluğu sosyal medya sitelerine her gün girmektedir.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ SONUÇ VE TARTIŞMA Elde ettiğimiz bulguların çoğunluğu, benzer araştırmalar ile uyumludur (Pepler ve diğ., 2006) .(Hinduja ve Patchin, 2008; Patchin ve Hinduja, 2006; Slonje ve Smith, 2008; Smith ve diğ.,2008; stys, 2004; Williams ve Guerra, 2007). Türkiye' de yapılan araştırmalar incelendiği araştırmaların büyük kısmı (Akbulut ve Erişti, 2011; Arıcak, 2009; Arıcak ve diğerleri, 2008) tutarlı biçimde erkeklerin daha çok siber zorbalık yaptığını ortaya koymuştur.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ SONUÇ VE TARTIŞMA Anne eğitim seviyesi artıkça siber zorba olma ve siber mağdur olma durumlarının artmaktadır. Sınıf seviyeleri ile siber zorbalığa tanık olma arasında anlamlı ilişki yoktur. Özdemir ve Akar (2011) yaptıkları çalışmada siber zorba olma ve siber zorbalık mağduru olmada sınıf düzeyleri arasında anlamlı farklılık bulunmadığını belirtmişlerdir (akt; Pamuk ve Bavlı, 2013).

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ SONUÇ VE TARTIŞMA Annenin eğitim durumuna göre siber zorbalık ve mağdurluk arasında anlamlı fark vardır sonucumuz benzer çalışmalardan farklıdır. Akbaba ve Eroglu (2013) da annenin eğitim düzeyi düşmesinin ilköğretim öğrencilerinin siber zorba olma düzeyleri arttığını bildirmiştir. Çiftçi (2010) tarafından yapılan araştırmada lise 9.sınıf öğrencilerinin siber zorbalık düzeylerinin ailenin birlikte olup olmadığına göre anlamlı farklılaşmadığı bulunmuştur. Özgür, Yörükoğlu, Arabacı (2011) da yaptıkları çalışmada öğrencilerin gelir durumları iyileştikçe siber zorba olma puan ortalamalarının yükseldiğini ortaya koymaktadır.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ ÖNERİLER Günümüzde günden güne artan siber zorbalık davranışları hakkında ne kadar çok proje yapılırsa o kadar çok farkındalık yaratabilir. Aileler öğrencileriyle siber zorbalık ve mağdurluk konularında bilgilendirici, bilinçlendirici konuşmalar yapabilirler. Aileler sosyal medya kullanımı konusunda çocuklarına sınırlandırma ve takip edebilirler. Okullarda öğretmenler derslerde siber zorbalık ve mağdurluk konularında öğrencileri bilgilendirebilirler.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ ÖNERİLER Okul yönetimleri siber zorbalık konusunda uzman kişilerden seminer, etkinlik, yarışma tarzı organizasyonlar düzenleyebilirler. Milli eğitim müdürlükleri siber zorbalık ve sosyal medya kullanımı konusunda öğretmenlere hizmetiçi eğitimler, seminerler verebilirler. Bakanlıklar düzeyinde ulusal projeler düzenlebilir. Sosyal medya, televizyon, radyo, gazete ve dergilerde siber zorbalık ve mağdurluk konularında kamu spotları, farkındalık yaratıcı etkinlik ve projelere yer verilebilir. Öğrenciler siber zorba olma konusunun sonuçları hakkında bilgilendirilmeliler. Öğrenciler siber mağdur oldukları durumda neler yapacakları konusunda bilgilendirilmeliler.

49.LİSELER ARASI ARAŞTIRMA PROJELERİ YARIŞMASI-İZMİR BÖLGE FİNALLERİ TEŞEKKÜRLER