DİL ÖĞRETİM YAKLAŞIMLARI

Yaklaşım bir konuyu ya da sorunu ele alma biçimidir Yaklaşım bir konuyu ya da sorunu ele alma biçimidir. Eğitim yaklaşımları, amaç, ilke ve yöntem yönüyle benzer teorilerin bir araya getirilesi ve sistemli olarak uygulamaya aktarılmasıdır. Dil öğretim yaklaşımlarında da bu anlayış söz konusu olmaktadır. Çeşitli teorilere dayanan dil öğretim yaklaşımları, sistemli süreçler, ilkeler, yöntemler ve kurallarla eğitim uygulamalarına yön vermektedir.

Dünyamızda 1900’lü yıllardan günümüze kadar çeşitli dil öğretim yaklaşımları uygulanmıştır. Bunların amaç, ilke ve yöntem bakımından birbirinden farklı özellikler taşıdığı, tarihsel süreç içerisinde önemli değişiklikler geçirdiği görülmektedir.

Bailly 1998 yılında yeni bir sınıflama yapmıştır Bailly 1998 yılında yeni bir sınıflama yapmıştır. Bu sınıflamada dil öğretim yaklaşımları dayandıkları temel görüş ilke ve alandaki uygulamalara göre “davranışçı, bilişsel ve yapılandırıcı” olmak üzere üç ana grupta toplanmıştır. Güneş (2013), davranışçı yaklaşımı “geleneksel” ve “davranışçı” olmak üzere ayrı başlıklar altında ele almıştır. Geleneksel ve davranışçı dil öğretim yaklaşımlarının dayandığı temel görüşler birbirine yakındır.

a) Geleneksel Yaklaşımlar Dil öğretimi alanında kullanılan en eski yaklaşımlardır. Dil bilgisi, kelime ve kültür yaklaşımı olmak üzere üç gruba ayrılmaktadırlar.

Dil Bilgisi Yaklaşımı Bu yaklaşıma göre dil kurallardan oluşur. Bir dili öğrenmenin en iyi yolu o dilin kurallarını iyi bilmekten geçer. Dil kurallarını öğrenen kişi dili iyi kullanır. Bu nedenle dil öğretiminde öncelik dil bilgisi öğretimine verilir. Öğretim sürecinde dilin temel kuralları, kavramları, kelime ve cümle yapıları üzerinde önemle durulur. Öğretim sürecinde öncelik okuma, anlama ve yazmaya verilir; dinleme ve konuşma üzerinde pek fazla durulmaz.

Kelime Yaklaşımı Bu yaklaşımda dil bilgisi öğretimi yerine kelime öğretimine öncelik verilmiştir. Öğretilecek kelimelerin öğrencilerin ilgilerine ve yakın çevresine göre seçilmesine dikkat edilmiştir. Öğretim sürecinde izlenen temel kural önce somut kelimeler vermek, bunların anlamını somut eşyalarla veya öğrencinin gözü önündeki ögelerle öğretmektir. Ardından aşama aşama soyut kelimelere geçilmektedir. Bu yaklaşım uzun yıllar uygulanmıştır.

Kültür Yaklaşımı Bu yaklaşımda dil ile kültür ilişkisi kurulmuştur. “Öğretilen dilin kültürü ve mantığı da öğretilmelidir.” Düşüncesinden hareket edilmiştir. Bu amaçla dil öğretiminde kültürel ögelere beniş yer verilmiştir. Dil bilgisi ve kelime öğretimi yerine metinler ön plana çıkmıştır. Metinler edebiyat, tarih, coğrafya gibi kültürle bağlantılı alanlarla ilişkilendirilmiştir. Atasözleri, genel kültür, roman ve gezi yazısı gibi metinlere önem verilmiştir.

b) Davranışçı Yaklaşım Bu yaklaşıma göre öğrenme uyarıcı – tepki arasında bağ kurma işlemidir. Verilen bir uyarıcıya öğrencinin istenen tepkiyi (cevabı ya da davranışı) göstermesi öğrenme olarak kabul edilir. Davranışçı yaklaşımın amacı öğrencinin davranışlarını değiştirmek ve istenilen davranışları öğretmektir.

Bu yaklaşıma göre dil, bir davranıştır Bu yaklaşıma göre dil, bir davranıştır. Dil öğrenmede zihinsel süreçler üzerinde durulmaz. Uyarıcı tepki bağlamında tekrar ve taklitlere ağırlık verilir. Dil öğretim sürecinde iyi uyarıcılar kullanmayı, sürekli tekraralar yapmayı, öğrencinin olumlu davranışlarını pekiştirmeyi, alışkanlıklar oluşturmayı öngörmektedir. Dil öğretim sürecinde öğrenciler pasif alıçlar olarak görülmekte ve öğrencilerin zihinsel becerileriyle fazla ilgilenilmemektedir.

c) Bilişsel Yaklaşım Bu yaklaşımda öğrenme ve bilgileri ileme süreç bilgisayarın çalışma sistemi gibi açıklanmaktadır. Dil öğretiminde de benzer anlayış söz konusudur. Bilişsel dil yaklaşımında beynimizin bilgisayar gibi özel olarak programlandığı iddia edilir. Bu nedenle “Dil, öğrenilmez edinilir.” Görüşü hâkimdir. Bu yaklaşımın en önemli temsilcisi Noam Chomsky’dir.

Chomsky’e göre dil edinme insanlarda genetik bir donanımla yani doğuştan bir yetenekle olmaktadır. İnsan beyninin belirli bölgeleri dil edinmekle görevlidir. Dil öğrenme zihinsel ve üretime dayalı işlevler içermektedir. Chomsky, dili üretici bir sistem olarak ele almakta ve dilin üretici yapısını kavrayan kişinin sonsuz sayıda cümle üretebileceğini vurgulamaktadır. Bilişsel yaklaşımı savunan bazı araştırmacılar dilin işlevsel ve iletişimsel boyutunu da ele almışlardır. Dilin kullanılması üzerinde durmuşlardır.

İletişimsel Yaklaşım Bu yaklaşıma göre dil bir iletişim aracıdır. İletişim kavramı bu yaklaşımın en önemli ve temel kavramıdır. Amerikan ve İngiliz dil bilimciler bu yaklaşımı iletişim becerilerini geliştirme ve dilin dört alanı olan dinleme, konuşma, okuma ve yazma becerilerini öğretme yöntemlerini geliştirme amacını taşıyan bir yaklaşım olarak görürler.

Öğretim sürecinde gerçek iletişim alıştırmalarına ağırlık verilir Öğretim sürecinde gerçek iletişim alıştırmalarına ağırlık verilir. Öğrenciler anlama ve kavramaya yönlendirilir. Çeşitli işitsel ve görsel araçlardan yararlanılır. Öğrenciler aktif öğrenenlerdir.

Kavramsal – İşlevsel Yaklaşım Bu yaklaşımda dil öğretimini dil bilgisi ve kelime bilgisi kavramları ile açıklamak yerine, iletişimde kullanmanın temeli olan anla üzerinde durulmuştur. Dil eğitiminde içerik seçiminin önemli olduğu, öğretilecek kelimeler, dil ögelerinin sunumu, öğretim ilkeleri, modeli vb. üzerinde durulması gerektiği vurgulanmıştır.

Öğretilecek dil ögelerini seçme, bunların dil mantığına uygun bir şekilde kolaydan zora, basitten karmaşığa doğru sıralama gibi birleştirme teknikleri; öğrenenin dil ihtiyaçlarını belirleme, mantıklı bir süreç izleyerek bunu düzenleme, ardında buna göre içeriği düzenleme gibi çözümleme teknikleri üzerinde durulmuştur. İşlevsel yaklaşımın dil öğretimindeki uygulaması programlı öğretim ilkelerine ve anlayışına dayanmaktadır.

d) Yapılandırıcı Yaklaşım Yapılandırıcı yaklaşımda öğrenme bireyin aktif çabalarıyla oluşmakta ve zihninde yapılandırılmaktadır. Öğrenciyi ve öğrencinin zihnini merkeze alan bu yaklaşımda, öğretimden çok öğrenme üzerinde durulmaktadır. Bu yaklaşım dil öğrenme sürecine gelişimsel ve etkileşimsel olarak yaklaşmaktadır.

Gelişimsel yapılandırıcılık dil öğrenme sürecini bebeklikten başlayarak ele almakta ve üst düzey öğrenmeye kadar incelemektedir. Aynı zamanda dil öğrenmeyi zihinsel becerilerin gelişimiyle ilişkilendirmektedir. Etkileşimsel yapılandırıcılık, dil öğrenme sürecinde çocukla anne – yetişkinler arasındaki etkileşim üzerinde ağırlıklı olarak durmaktadır. Etkileşimsel yaklaşma göre çocuk tek başına değil başkalarıyla etkileşerek dil öğrenmektedir.

Bu yaklaşıma göre dil öğrenme bireyin aktif çabalarıyla gerçekleşir Bu yaklaşıma göre dil öğrenme bireyin aktif çabalarıyla gerçekleşir. Diş becerileri zihinsel gelişime ve sosyal ilişkilere bağlı gelişir. Dil ve öğrenme ayrılmaz bir şekilde birbirine bağlıdır. Öğrenme dili gerektirir, dil de öğrenmeyi etkiler. Yapılandırıcı yaklaşımın bu görüşleri dil öğretim alanında yeni yaklaşımları gündeme getirmiştir. Bunlar beceri yaklaşımı, etkinlik yaklaşımı, tematik yaklaşım ve teknikleri öğretme yaklaşımıdır. Bunlardan beceri ve etkinlik yaklaşımı üzerinde durulmuştur.

Beceri Yaklaşımı Beceri, bireyin bir işi yapma gücüdür. Son yıllarda araştırmacılar tarafından geliştirilen ve günümüzün karmaşık dünyasında topluma aktif olarak katılımı sağlayacak beceriler öne sürülmüştür.

Bunlar zihinsel beceriler (düşünme, anlama, sorgulama, sorun çözme), bireysel beceriler (dil, iletişim becerileri, bilgiye ulaşma, bilgi teknolojilerini kullanma), sosyal beceriler (başkalarıyla iyi ilişkiler kurma, işbirliği yapma, grupla çalışma, çatışmaları çözme ve yönetme) ve zihinsel bağımsızlık becerileri (karar verme, amaçlarını belirleme ve gerçekleştireme, ihtiyaçlarını, ilgilerini, haklarını ifade etme ve savunma) olarak sıralanmaktadır. Bu yaklaşımda dil becerileri ise temel dil becerileri, akıcı dil becerileri ve üst düzey dil becerileri olarak ortaya konmuştur.

Etkinlik Yaklaşımı Bu anlayışa göre yetişkin ve çocukların işbirliği içinde çeşitli etkinlik – görevleri yapmaları, öğrenmeyi kolaylaştırmakta, dil ve zihinsel becerileri geliştirmektedir. Etkinlik yaklaşımında dil, sosyal etkileşim aracıdır.

Dil görev ve etkinlikleri, öğrencinin dil becerilerini geliştirmesi amacıyla yürütülen çeşitli çalışmalardır. Bunlar dili alma, anlama, üretme, başkalarıyla etkileşme gibi dil öğrenme süreçlerinde etkin olarak kullanılır. Etkinlik yaklaşımında öğrenme etkinlikleri hazırlanırken öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları, eğitim ortamının çevresel özellikleri gibi durumlar göz önünde bulundurulur. Etkinliklerin bireysel olduğu kadar grupla yapılmasına da önem verilir.