ARAŞTIRMANIN YAZILMASI III: METİN AKTARMALARI Dr. Öğretim Üyesi Murat KESEBİR

METİN AKTARMALARI DOĞRUDAN AKTARMA DOLAYLI AKTARMA

DOĞRUDAN AKTARMA Doğrudan aktarmada, Bir başka kaynaktaki bir metin, hiçbir değişiklik yapılmadan olduğu gibi alınır. Yapılan alıntıda esas kaynaktaki metnin cümlelerinde hiçbir değişiklik yapılmaz Cümlelerdeki kelimeler ve noktalama işaretleri olduğu gibi muhafaza edilir.

DOĞRUDAN AKTARMA Doğrudan Aktarma Yapılması Gereken Durumlar Yasa, tüzük ve yönetmelik maddeleri Formüller Atasözleri ve vecizeler Şiirler Bilimsel kanun ve hipotezler İyi ifade edilmiş ve içeriği yanında üslubunun da aynen alınmaya değer olup, dolaylı aktarmanın çok güç olduğu metinler

Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları Kısa ve Uzun Alıntıların Metne Yerleştirilmesi Alıntı üç satır ya da daha kısa ise: Tırnak işareti içine alınan alıntı, metnin içine yazılır. Alıntının bulunduğu satırlarda ise, metnin diğer satırlarının yazıldığı aralıklar muhafaza edilir.

Örnek. Metin İçi Kaynak Gösterimi Örnek 1 :.......... Bu bağlamda Balcı (1993:108) “günümüzde özgür sendikalar ve hür toplu pazarlık süreçleri, siyasi ve demokratik rejimlerin vazgeçilmez ve teşvik edilmesi gereken müesseseleri haline gelmiştir” seklinde görüş beyan etmektedir.  Örnek 2:................ Bu amaç doğrultusunda “değişim yönetimi konusu yeniden canlanma eğilimine girmiştir” (Balcı, 1993:108) görüşü yoğunluk kazanmaya başlamıştır. Kaynak: http://content.lms.sabis.sakarya.edu.tr/Uploads/80096/53975/2_hafta_al%C4%B1nt%C4%B1 _yapma_ve_kaynak_g%C3%B6sterme.docx

Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları Kısa ve Uzun Alıntıların Metne Yerleştirilmesi Alıntı üç satırdan daha uzun ise, alıntı hemen fark edilmesi için ayrı bir paragraf şeklinde, metnin dışında ve ana metinden daha sık aralıklarla (genellikle bir satır aralığı) yazılır ve tırnak içine alınmaz. Alıntı, ana metnin son satırından itibaren iki satır aralığı boşluk bırakıldıktan sonra, normal satırın önünde ve arkasında dört harflik boşluk kalacak şekilde yazılır.

Örnek. Metin İçi Kaynak Gösterimi Bu bağlamda Levitt’in fikirleri yönlendirici olmuştur. “Günümüz pazarlarında hızlı bir değişim yaşanmaktadır. Bu değişimin ardında yatan itici güç ise teknolojik gelişmeler ve küreselleşme olgusudur. Özellikle de iletişim ve ulaşım teknolojilerinde ortaya çıkan icatlar ülkeler arası mesafeleri kısaltarak zaman ve mekan kavramlarına ayrı bir anlam yüklemeye başlamıştır” (Levitt, 1982:33). Kaynak: http://content.lms.sabis.sakarya.edu.tr/Uploads/80096/53975/2_hafta_al% C4%B1nt%C4%B1_yapma_ve_kaynak_g%C3%B6sterme.docx

Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları Alıntı Metninden Çıkarmalar Eğer alıntı metninden çıkarılan bölüm bir cümle içindeki bir veya birkaç kelime ise, Çıkarmanın yapıldığı yere üç nokta konur. Eğer metinden çıkarma yapılan yer cümle sonuna rastlarsa dört nokta konur. Bunlardan ilk üçü çıkarmayı, dördüncüsü de cümlenin bittiğini gösterir.

Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları Alıntı Metninden Çıkarmalar Eğer alıntı birkaç paragraftan oluşuyor ve araştırmacı paragraflardan bir veya birkaçını alıntı metninden çıkarıyorsa, Çıkartılan bu paragraf ya da paragrafları göstermek için, paragrafların çıkarıldığı yere bir satır boyunca aralıklı olarak üç nokta (… … …) ya da tam satır nokta (…………..) konur. Noktaların yer aldığı satır üstündeki ve altındaki alıntı paragraflara birer normal satır aralığı uzakta olmalıdır.

Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları Alıntı Metnine Eklemeler ve Metindeki Yanlışların Düzeltilmesi Bazen alıntıda yeteri kadar anlaşılamayan kelime ya da deyimlerin anlaşılmasını sağlamak Bazen de cümle düşüklüklerini ortadan kaldırmak için alıntı metnine eklemeler yapılır. Ana metne bu şekilde yapılan eklemeler, köşeli ayraç içine alınır.

Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları Alıntı Metnine Eklemeler ve Metindeki Yanlışların Düzeltilmesi Bazen alıntı yapılan paragrafta bir kelime hatta bir ya da bir ya da birkaç cümle ön plana çıkarılarak okuyucunun dikkati çekilmek istenir. Böyle bir durumda öne çıkarılan ifade farklı karakterde yazılır (örneğin italik ya da koyu).

Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları Alıntı Metnine Eklemeler ve Metindeki Yanlışların Düzeltilmesi Bazen alıntıda bilgi ya da anlatım yanlışı ve hatta yanlış kelime bulunabilir. Bunlar aktarma yapılırken düzeltilmez, ancak doğrusu köşeli parantez içinde verilir. Eğer yapılan düzeltme herkesçe bilinecek düzeydeyse parantez içine sadece doğrusu yazılır. Yapılan yanlış okuyucu tarafından hemen anlaşılacak düzeyde değilse köşeli parantez içine ayrıca “doğrusu şudur” şeklinde bir ifade eklenir.

Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları Alıntı Metnine Eklemeler ve Metindeki Yanlışların Düzeltilmesi Bazen araştırmacı doğrudan aktarma yaparken alıntıda bariz bir hata olduğunu fark eder ancak ya doğrusunu bilemez ya da hatanın olduğu gibi korunması gereklidir. Bu durumda hatayı olduğu gibi yazdıktan sonra, hatalı kelime ya da kelimelerin yanına [sic] yazar

Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları Alıntı Metnine Eklemeler ve Metindeki Yanlışların Düzeltilmesi “sic” (sic erat scriptum) kelimesi latince “böylece” ya da “doğrusu şudur” anlamına gelmektedir. Eğer araştırmacı bir kelimenin ya da kelimelerin yanına [sic] yazmışsa, Araştırmacının o kelime ya da bilgide hata olduğunu bildiğini Ancak kaynaktaki şekliyle yazılışına sadık kaldığını gösterir.

Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları Aktarmanın İçinde Alıntı Olması Hali Bazen alıntı yapılan metinde, başka bir kaynaktan yapılmış bir başka alıntı olabilir. Eğer aktarılan metin üç satırdan az ise, alıntı metnin içine yerleştirilir ve alıntının içindeki alıntı tek tırnak (‘…’) içine alınır. Eğer aktarılan metin üç satırdan daha uzun ise, alıntı metnin dışında ayrı bir paragraf olarak yazılır ve alıntı içindeki alıntı tıpkı orijinal metindeki gibi korunur, yani çift tırnak (“…”) içinde yazılır.

Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları Aktarmada Gramer Kuralları Alıntı yapılan cümle sonundaki noktalı virgül, iki nokta, soru ve ünlem işaretleri, tırnak işareti dışına konur. Ancak soru ve ünlem işaretleri alıntı yapılan metnin bir parçası ise, tırnak işareti içine alınır. Alıntı yapılan cümle sonundaki nokta ve virgül tırnak işareti içine alınırsa da bunun bir istisnası, alıntı yapılan cümlenin, alıntıyı yapanın anlatımıyla sürmesidir. Bu durumda cümle sonundaki nokta kalkar.

Doğrudan Aktarmada Yazım Esasları Aktarmada Gramer Kuralları Alıntıda yapılan bir diğer değişiklik alıntıyı yapanın alıntı cümlesinin ilk kelimesinin başındaki büyük harfi küçük harfle yazması halidir.

DOLAYLI AKTARMA Dolaylı aktarma, araştırmacının yararlandığı herhangi bir kaynaktaki bilgileri, kendi üslubu ve dolayısıyla kendi cümleleri ile ifade ederek araştırmasına aktarmasıdır. Özetlenebilen ve araştırmacının kendi üslubuyla yazabildiği bilgilerden dolaylı aktarma biçiminde yararlanılmalıdır.

DOLAYLI AKTARMA Üç tür dolaylı aktarma yapılabilir: Aktarılan metindeki tüm bilgilerin araştırmacı tarafından kendi üslubu ile yeniden yazılması, Araştırmacının alıntı yaptığı metni kendi üslubu ile özetlemesi Araştırmacının alıntı yaptığı metindeki bilgilerin bir kısmını dolaylı aktarırken, bir kısmını doğrudan aktarması.

Dolaylı Aktarma- Örnek Osmanlılar modernleşme olgusu ile 19 yy’da Avrupa ülkeleri ile yaptığı savaşlar aracılığı ile tanışmışlardır (Karpat, 1980). Bu alıntı ile yazar şunu ima etmektedir: Buradaki fikir Karpat’ın 1980 de yazmış olduğu eserde dile getirilmiştir. Ancak sözcükler ve ifade şekli tamamen bana aittir. Karpat bu fikri belli sayfada değil eserin tümünde anafikir olarak ileriye sürmüştür.

Özetlenerek Yapılan Dolaylı Aktarma Araştırmacı alıntı yaparken çoğu kez, alıntı yapılan metindeki bazı rakamları bazı yer isimlerini karışık hesaplamaları özetleyerek metni daha akıcı ya da kolay anlaşılır hale getirebilir.

Metnin Bir Kısmının Dolaylı Bir Kısmının Doğrudan Aktarılması Bazen araştırmacı , dolaylı aktarma şeklinde yaptığı alıntının bir kısmını da doğrudan aktarmak isteyebilir. Bu yöntemin izlenmesinin amacı, alıntı yapılan metinde içeriği yanında üslubunun da aynen korunmasında yarar olan ifadeler olması ya da Aktarılan metindeki bazı görüşlerin ön plana çıkarılmak istenmesidir.