TEMELLER VE TEMELLERİN SINIFLANDIRILMASI-2 Yrd.Doç.Dr. Altan YILMAZ 1 1

DERİN TEMELLER Sağlam zeminin çok derinlerde olması durumunda; hem taşıma gücü fazla olan zemin tabakalarından yararlanmak hem de zemin içerisinde kullanılabilir hacimler oluşturmak amacıyla yapılır. 1-KAZIK TEMELLER Kazıklar, esas olarak yapı yüklerinin zeminin derin tabakalarına taşıtılması amacı ile kullanılan bir temel çeşididir. Zemin yüzeyine yakın tabakaların yapı yüklerini, göçmeden veya aşırı oturmalara yol açmadan taşıyabilecek bir yüzeysel temel teşkiline müsait olmadığı durumlarda derin temel tercih edilir. Kazıklı temellerin projelendirilmesinde de göçmeye karşı güvenliğin bulunduğu; ayrıca servis yüklerinin meydana getireceği oturmaların kabul edilebilir bir sınırı aşmadığı gösterilmelidir. Bununla beraber, oturmalar genellikle önemli bir proje kriteri değildir.

Kazıklı temellerin gerek tasarımında gerekse yapımında çeşitli özellikler ve güçlükler vardır. Uygulamada başarı büyük ölçüde iş başındaki mühendisin bilgisine, tecrübesine, ilgisine bağlıdır. Kazıkların yüklerini taşımalarına göre sınıflandırılması için kapsamlı bir çalışma yapılması gerekir. Tabiatta homojen bir zemin tabakası ile nadiren karşılaşılır. Oysa kazığın teşkil edildiği zemin profilindeki tabakaların özellikleri kazık davranışını önemli ölçüde etkilemektedir. Bu yüzden zemin özelliklerinin yeterli bir derinliğe kadar bilinmiş olması kazıklı sistemin tasarlanmasında ilk adımdır. Bu tanıma, yalnız tabaka cinslerinin belirlenmesi ile kalınmamalı; tabakaların mukavemet, kıvam, konsolidasyon gibi özelliklerini de kapsamalıdır. 17/03/10

17/03/10 Uç kazığı Sürtünme kazığı (Yüzen kazık)

17/03/10 Kazık makinası

Kazık donatısı (demirleri) 17/03/10 Kazık donatısı (demirleri)

Kazık donatısının yerleştirilmesi 17/03/10 Kazık donatısının yerleştirilmesi

17/03/10 Beton dökümü

Kazık temel bitmiş hali 17/03/10 Kazık temel bitmiş hali

Kazık temel bitmiş hali 17/03/10 Kazık temel bitmiş hali

Kazık temel bitmiş hali (Radye betonu) 17/03/10 Kazık temel bitmiş hali (Radye betonu)

17/03/10 Kesit görünüş Plan görünüş

2.AYAK TEMELLER Tekil temeller gibi ve genellikle betonarme olarak inşa edilir. Ayaklar, planda belirtilen duvarların birleşme noktalarına getirilir ve tabanları, kare veya çan şeklinde genişletilir. Açık temel çukurunda inşa edilen bu ayakların üst kısımları, birbirine betonarme kirişlerle bağlanır.

17/03/10

17/03/10 3.KESONLAR Sağlam zeminin derinde olması ve kazık temellere göre daha geniş ve sağlam temel yapmak gerektiği durumlarda; keson temeller uygulanır.Bu tip temeller, zemin üzerinde içerisi boş olarak inşa edilip,ağırlığından da yararlanılarak,istenilen derinliğe indirilmek suretiyle oluşturulurlar.Kesonlar, genellikle üç tipte yapılırlar:

17/03/10 AÇIK KESONLAR PNÖMATİK KESONLAR YÜZEN KESONLAR

1.AÇIK KESONLAR:Temelin oturacağı zemin üzerine, çapı 150-300 cm olan daire şeklinde ahşap,demir yada betonarmeden hazırlanan bir çarık oturtulur.Bu çarığın üzerine ve dış çapına uygun olarak , silindir şeklinde klinker tuğlası,taş,beton blok yada betonarmeden bir duvar örülür, bu duvara manto denir.Manto, içerisindeki zemin, el araçlarıyla yada makinelerle kazılarak dışarı çıkartılır, içerisi ve altı boşalan manto, kendi ağırlığıyla aşağıya doğru iner.Manto çevre sürtünmesini azaltmak için yukarıya doğru 1/10-1/15 oranında daraltılarak örülür. 17/03/10

17/03/10

Çevre sürtünmesi, genel de fazla geliyor ve manto, zemine doğru inmiyorsa; üzerine ilave yükler konarak inmesi sağlanır.Zaten keson kuyunun içerisi sonradan doldurulacağından, duvarın ağır olacak şekilde ve kalın yapılması uygun olur. 17/03/10

Keson mantosu klinker tuğlası, taş yada beton bloklarla yapıldığı takdirde; her 1.00-1.50 m yükseklikte, beton hatıl dökülerek takviye edilir.Kuyu zemine doğru indikçe , manto üzerine duvar örülmesine devam edilir, istenilen derinliğe inildiğinde de , kuyu içerisi betonla doldurulur.Bu tür temeller, genellikle bina duvarlarının birleşme ve köşe yaptığı yerlerde oluşturulurlar. 17/03/10

2.PNÖMATİK KESONLAR: Zemin suyunun fazla olması durumunda pnömatik yani basınçlı hava kesonları kullanılır. 17/03/10

3.YÜZEN KESONLAR: Bu tür uygulama,tamamen sulu yada balçık zeminlerde yapılır.Dışarıda hazırlanan altı ve yanları kapalı sandık şeklindeki keson, yüzdürülerek temelin yapılacağı yere getirilir, içerisine yavaş yavaş ve sandığın dikey dengesini bozmadan taş veya beton doldurulur.Yavaş yavaş zemine batan kesonun üzerine, istenilen derinliğe inebilmek için ekleme yapılır. 17/03/10

17/03/10

Böylece, istenilen derinliğe (sağlam zemine) indirilen kesonun içi de doldurulmuş ve temel yapılmış olacaktır.Bu temel üzerine oturtulacak bina elemanlarıyla bağlantı yapılabilmesi için, üstte filiz demirleri bırakılır. 17/03/10