B. KARLILIK ANALİZİ Kar = Gelirler – Giderler > 0 işletmenin sattığı ve ürettiği ürün miktarı ürünün satış fiyatı ürün gideri Finansal Analizin Tekniklerinden biri olan Karlılık Analizi, işletmelerin kar ve karlılığı üzerinde durur. İşletme açısından önemli olan kar ya da karlılığı en büyüklemektir.

B. KARLILIK ANALİZİ Yönetim uygulamalarında kar planlaması ve karlılık analizi alanında kullanılan önemli araçlardan biri; literatürde “başabaş analizi, ölü nokta analizi, kara geçiş analizi veya sıfır kar analizi” adları verilen tekniktir. Karlılık analizi kapsamında; başabaş analizi güvenlik marjı ve net marj, faaliyet (çalışma) kaldıracı, finansal kaldıraç ve bileşik kaldıraç derecelerine yer verilecektir.

1 - Başabaş Analizi Kara geçiş analizi, kısaca “maliyet - satış hacmi - kar” analizidir. Buradaki amaç, işletmenin başa baş olduğu faaliyet noktasını saptamaktır. Başabaş noktası işletmenin ne kar, ne de zarar ettiği bir faaliyet noktasıdır. Bu noktada, toplam satış gelirleri toplam maliyetlere eşittir. Böylece başabaş analizinin, işletmenin sabit ve değişken maliyetleri ile karları arasındaki ilişkinin belirlenmesi anlamını taşıdığı görülmektedir.

Kara geçiş analizi, geçmiş dönemlere ait finansal tablolara dayandığından, statik analiz yöntemi olarak nitelendirilebilir. Ancak bu analiz ile gelecek dönemlerde ne gibi değişikliklerin ortaya çıkabileceği konusunda tahminler yapmak mümkün olduğundan, başabaş analizinin dinamik bir yöntem olma niteliği de taşıdığını belirtmek gerekir.

Kara Geçiş Analizinin Varsayımları Toplam sabit giderler ve Toplam değişken giderler olmak üzere iki tür gider vardır. Sabit giderler çeşitli üretim düzeylerinde aynı kalmaktadır. Değişken giderler, üretim miktarı ile aynı oranda değişmekte, azalmakta veya artmaktadır. Değişken giderler belirli bir süre üretim miktarı ile orantılı olarak değişir. Yani birim başına değişen gider sabit kalmaktadır. Buna karşılık birim başına sabit gider ise değişkendir. Birim satış fiyatı değişmemektedir. Genel fiyat düzeyi kararlıdır. Üretilen miktarın tamamının satıldığı kabul edilmektedir. İşletmenin izlediği politikalarda değişiklik yoktur. Üretim faktörlerinin verimliliği sabit kalmaktadır.

KARA GEÇİŞ ANALİZİ MATEMATİK YÖNTEMİ İLE KARA GEÇİŞ ANALİZİ GRAFİK YÖNTEMİ İLE KARA GEÇİŞ ANALİZİ

MATEMATİKSEL GÖSTERİM Kara geçiş noktasında toplam gelirler toplam giderlere(maliyetlere) eşit olur.(Kar=0) Buradan hareketle; Kar = TG –TM, karın sıfır olması durumunda TG=TM olur. TG = PxQ(Toplam Gelirler) TM = F+(VxQ) => (Toplam Maliyetler) P = Birim Satış Fiyatı F = Toplam Sabit maliyetler V = Birim Başı Değişken Gider Q = Miktar(Üretim ya da satış miktarı)

Matematik Yöntem ile Kara Geçiş Analizi Toplam Sabit Giderler (F) Başabaş Noktası = (Satış Hacmi TL) Toplam Değişen Giderler (V x Q) 1 - Toplam Satış Geliri (P x Q) Toplam Sabit Giderler (F) Başabaş Noktası = (Birim) Birim Fiyat – Birim Değişken Giderler (P-V) BBN(br) x P = BBN(TL)

ÖRN – 1 = BBN Tek tip saat üretimi yapan bir firmaya ait bazı bilgiler aşağıdaki gibidir; Sabit Maliyetler(F): 2.000.000 TL Birim Başı Değişken Maliyet(V): 150 TL Birim Fiyat(P): 250 TL İşletmeye ait BBN’nı birim ve tutar olarak hesaplayınız, bulunan değerleri grafik üzerinde gösteriniz.

Grafik Yöntemi İle Kara Geçiş Analizi PQ (Toplam Gelirler) Satış Gelirleri ve Maliyet (TL) F + vQ (Toplam Giderler) Kar A B.B.N. Tutarı vQ (Toplam Değişken Giderler Zarar F (Sabit Giderler) F Üretim-Satış Miktarı (Birim) B.B.N. miktarı F: Toplam Sabit Giderler V: Birim Değişken Gider P: Birim Satış Fiyatı Q: Üretim/Satış Miktarı

KAR HEDEFİ KONULMUŞ İSE; F + KAR BBN(TL) = -------------------- V 1 - ------ P BBN(br) = -------------------- P - V

ÖRNEK – 2 = BBN Bir şirketin sattığı tek bir ürün ile ilgili veriler şöyledir; şirketin özsermayesi 400.000 TL, toplam sabit maliyet 220.000 TL, birim satış fiyatı 120 TL, birim değişken gider 40 TL’dir. Şirket özsermayesi üzerinden % 20 kar hedefi koyduğuna göre; Şirketin kara geçiş noktasındaki satış miktarı ve satış tutarını (TL) hesaplayınız.

Toplam satış gelirleri 2. Güvenlik Marjı Güvenlik marjı, satış gelirleri ile başabaş noktasındaki satış hacmi arasındaki farktır ve satışların yüzdesi şeklinde ifade edilir. Toplam satış gelirleri – BBN (TL) G. M O. = Toplam satış gelirleri

ÖRNEK – 3 = BBN Sabit maliyetleri 2000 TL, birim satış fiyatı 200 TL, birim değişken gideri 100 TL ve toplam satış geliri 6000 TL olan X A.Ş’nin güvenlik marjını tutar ve oran olarak hesaplayınız.