Bilimsel Araştırma Yöntemleri Dr. Öğr. Üyesi Lokman AKBAY

Bilimsel Araştırmanın Temelleri İhtiyaç duyulan bilgi nasıl elde edilir? Deneyimler (duyular yardımıyla) Gözlem yapma Uzmanlara sorama / uzman görüşü alma Yazılı dökümanları inceleme (kitap, makale, vb.) Sezgiler ve mantıksal çözümlemeler (Akıl yürütme) Ortak akıl (aynı fikirde birleşme) Yukarıdaki yöntemlerle elde edilebilecek bilgiler her zaman güvenilir olmayabilir

Bilimsel Araştırmanın Temelleri Doğru ve güvenilir bilgi elde etmenin en muhtemel yolu Bilimsel Araştırma Yöntemlerini kullanmaktır Bilimsel yöntemler sistematik veri toplama ve analiz yoluyla problem sorumuzu cevaplamayı içerir Bu yolla elde edilen bilgiler bilimsel bilgilerdir ve doğru ve güvenir kabul edilir Bilim, evren, toplum ve insanla ilgili gözleme, deneye ve akla dayanarak sistematik yollarla elde edilen bilgileri tanımlar Yani bilim, olgular (gerçekler) hakkında bilimsel araştırma yöntemleri ile elde edilmiş bilgilerdir

Bilimsel Araştırmanın Temelleri Bilim, gözlem ve deneylerle, olguları betimlemeye ve açıklamaya çalışır Bilimsel bilgiye ulaşmada kullanılan yöntemler eylemsel ve düşünseldir Bilimsel Yöntemin Genel Aşamaları Problemin fark edilmesi (rahatsızlık /eksiklik) Problemin tanımlanması (ortaya çıktığı koşullar / farklı problem ya da olaylarla ilişkisi) Muhtemel çözüm önerilerinin ortaya konulması (test edilebilir öneriler belirleme) Araştırmanın amacı Problem cümlesi ya da hipotezler Araştırma yönteminin belirlenmesi (nasıl ve hangi veriler toplanarak analiz edilecek) Verilerin toplanması ve analizi Bulguların yorumlanması

Bilimsel Araştırmanın Temelleri Bilimsel Yöntem Olgusal Süreç Betimleme olarak da bilinir Amacı, araştırma konusu olguları ve bu olgular arasındaki ilişkileri saptama, sınıflama ve kaydetmedir Gözlem: olgu bulma/toplama/ilgili verileri kaydetme Gözlem, güvenilir ve geçerli olmalıdır Ölçme: Ölçme, gözlem ve deneyin herkes tarafından geçerli kabul edilmesini sağlar Ölçme, düzey, derece ya da miktarı tanımlama sürecidir Deney: bir gözlemi içeren sistematik bir süreçtir Deney, gözleme göre, daha kesin, daha düzenli, amaç ve sınırları daha belirgin bir olgu bulma yoludur Kuramsal Süreç İlk aşamada betimlenmiş olguları, olguların aralarındaki ilişkilerini yansıtan olgusal genellemeleri anlaşılır hale getirmeyi amaçlar Bilim açıklama aracı olarak da hipotez, kuram, yasa ve öngörü gibi kavramları kullanır Hipotez: Olguları ve aralarındaki ilişkileri açıklamak için kurulan açıklama taslağı (Henüz doğrulanmamış kavramsal genellemelerdir) Kuram: Doğrulanmış hipotezlerdir Yasa: Doğrulanmış hipotezlerden olurmuş kuramlardır (doğrulanmış bilimsel buluşlardır) Öngörü: Yasalardan yararlanarak olmamış bir olguyu önceden tahmin etme işidir

Bilimsel Araştırmanın Temelleri Araştırmaların sınıflandırılması Bakış Açısına göre Nicel: araştırmacının dışında olan gerçeklik (tektir) nesnel olarak gözlenip, ölçülüp, analiz edildiği araştırmalardır – gerçekler ve duygular birbirinden ayrıdır – değişkenler arasındaki ilişkiler kanıtlanmaya çalışılır – nicel veriler toplanır ve analiz edilir – genelleme yapmak ve nedensel ilişkileri ortaya koyma amaçlanır – pozitivist bakış vardır Gerçek çeşitlidir – aynı durumla ilgili farklı görüşlerin varlığıyla gerçekler sosyal ortamlarda yapılanır – nitel veriler toplanır ve analiz edilir – anti-pozitivist bakış vardır – durum ve olgular katılımcıların bakış açısından anlamlandırılmaya çalışılır – belirli bir durumun ötesinde genelleme yapılamaz Veri toplama tekniklerine göre Görgül: ampirik – gözleme dayalı (anket, gözlem, görüşme vs) Belgesel: doküman (programlar, yönetmelikler, kitaplar, raporlar vs)

Bilimsel Araştırmanın Temelleri Araştırmaların sınıflandırılması Veri özelliğine göre Birincil: yapılan çalışma için toplanan veriler İkincil: daha önceden kayıt altına alınmış verilerin kullanılması Amaca göre Temel: hipotez, bilgi ve kuram üretmeye yöneliktir (yöntemsel analizlere dayalı çalışmalar bu sınıfa girer) Uygulamalı: yaşanan bir problemi çözmeye, durum iyileştirmeye yöneliktir (eğitim programı geliştirmeye yönelik çalışmalar bu sınıfa girer)

Bilimsel Araştırmanın Temelleri Araştırmaların sınıflandırılması Verilerin toplama zamanına göre Anlık: Verilerin belirli bir aralıkta (kısa zaman aralığında) toplanması Boylamsal: Aynı gruptan farklı zamanlarda verilerin toplanması Kesitsel: Zamansal gelişimi temsili alt gruplardan tek bir zaman diliminde toplanması Katılımcı sayısına göre Tek denekli: Bir (ya da birkaç) katılımcının zamana karşı gösterdiği değişimin incelendiği çalışmalardır Çok denekli: Çok sayıda katılımcıdan veri toplandığı çalışmalardır

Bilimsel Araştırmanın Temelleri Araştırmaların sınıflandırılması Deneme, ölçme koşullarına göre Gruplar arası desen: Katılımcıların etkisi test edilen bir bağımsız değişkene göre alt gruplarına ayrıldığı ve her bir alt gruptaki üyelerin ötekilerden bağımsız olarak ölçüldüğü durumlardır Gruplar içi desen: Bir araştırma grubunun en az iki farklı zamanda (tekrarlı) bağımlı değişkene ait özelliklerinin aynı ya da benzer bir araçla ölçüldüğü durumlardır Karışık desen: Verilerin hem bağımsız hem de tekrarlı deneme koşullarında elde edildiği durumlardır Müdahale durumuna göre Deneysel: Bağımlı değişkene etkisi test edilen bir müdahalenin olduğu durumlardır Deneysel olmayan: Bağımlı değişkene etkisi test edilen bağımsız değişkende herhangi bir müdahale söz konusu değildir

Bilimsel Araştırmanın Temelleri Nicel ve Nitel Araştırmalar Tarama Araştırması Korelasyonel Araştırma Nedensel Karşılaştırma Araştırması Deneysel Araştırma Tek Denekli Araştırma Tasarım ve Geliştirme Araştırması Meta-Analiz Etnografik Araştırma Tarihi Araştırma Eylem Araştırması Olgubilim (Fenemonolojik) Çalışmaları Kuram oluşturma Çalışmaları Durum Çalışması Anlatı Araştırması

Bilimsel Araştırmanın Temelleri Düzeylerine Göre Araştırma Türleri Betimsel araştırmalar: Verilen bir durumu olabildiğince tam ve dikkatli bir şekilde tanımlar. Tarama Etnografik Tarihi İlişkisel araştırmalar: İlişkileri ve bağlantıları inceleyen araştırmalardır. Korelasyonel Nedensel Karşılaştırmalı Müdahale araştırmaları: belirli bir yöntem ya da uygulamanın bir ya da daha fazla sonucu etkilemesi beklenir. Deneysel Tek Denekli Eylem

Bilimsel Araştırmanın Temelleri Düzeylerine Göre Araştırma Türleri Betimsel araştırmalar: Verilen bir durumu olabildiğince tam ve dikkatli bir şekilde tanımlar. Tarama Etnografik Tarihi İlişkisel araştırmalar: İlişkileri ve bağlantıları inceleyen araştırmalardır. Korelasyonel Nedensel Karşılaştırmalı Müdahale araştırmaları: belirli bir yöntem ya da uygulamanın bir ya da daha fazla sonucu etkilemesi beklenir. Deneysel Tek Denekli Eylem