ANAYASA HUKUKU 2018-19 BAHAR DÖNEMİ

Anayasa Hukukunun Bilgi Kaynakları Anayasalar Anayasa Mahkemesi Kararları Bilimsel Eserler İnternet Kaynakları

Anayasalar Türk Anayasaları 1876 1921 1924 1961 1982

Anayasalar Yabancı Anayasalar

Anayasa Mahkemesi Kararları Türk Anayasa Mahkemesi Kararları Yabancı Anayasa Mahkemesi Kararları

Anayasa Hukukunun Bilgi Kaynakları Bilimsel Eserler İnternet Kaynakalrı Türk Anayasa Hukuku Sitesi Yaşayan Anayasa

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu - 1921 Anayasa Hukuku Anayasa - 1961 Kanun-u Esasi - 1876 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu - 1921

Anayasa Hukuku Kavramı Hukuk-u Esasiye – 1930 Esas Teşkilat Hukuku – 1960 Anayasa hukuku kavramı aslında doğru olmayan bir kavramdır. Aslında teşkilat hukuku veya kuruluş hukuku kavramlarını kullanmak daha doğru olanıdır. Anayasa Hukuku; Yasama, yürütme ve yargı gibi devletin temel organlarının kuruluşunu, işleyişini ve bu organlar arasındaki karşılıklı ilişkileri ve devlet karşısında vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini düzenleyen hukuk kurallarını inceleyen bir hukuk bilim dalıdır.

Anayasa Hukuku Tanım Yasama, yürütme ve yargı gibi devletin temel organlarının kuruluşunu, işleyişini ve bu organlar arasındaki karşılıklı ilişkileri ve devlet karşısında vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini düzenleyen hukuk kurallarını inceleyen bir hukuk bilim dalıdır. Anayasa hukuku kavramı aslında doğru olmayan bir kavramdır. Aslında teşkilat hukuku veya kuruluş hukuku kavramlarını kullanmak daha doğru olanıdır. Anayasa Hukuku; Yasama, yürütme ve yargı gibi devletin temel organlarının kuruluşunu, işleyişini ve bu organlar arasındaki karşılıklı ilişkileri ve devlet karşısında vatandaşların temel hak ve özgürlüklerini düzenleyen hukuk kurallarını inceleyen bir hukuk bilim dalıdır.

Devletin Temel Organları Temel Hak ve Hürriyetler Anayasa Hukuku Konusu Devletin Temel Organları Yasama Yürütme Yargı Temel Hak ve Hürriyetler Anayasa Hukuku; Yasama, yürütme ve yargı organlarının kuruluşunu, işleyişini ve bu organların arasındaki karşılıklı ilişkilerini incelemektedir. İkinci açıdan bakılırsa anayasa hukuku vatandaşların devlet karşısındaki temel hak ve özgürlüklerini incelemektedir.

Anayasa Hukuku Neden Gerekli ? Anayasa Hukuku; Devletin temel organlarında görev alan kimseleri ilgilendiren bir bilim dalı değildir. Bilakis herkesi, bütün vatandaşları ilgilendirdiği için bilinmesi gereklidir.

Anayasa Hukukunun Kısımları AH Genel Esasları Türk Anayasa Hukuku Genel Esaslar bütün anayasa düzenleri için geçerli, genel, soyut v evrensel düzeyde açılamalarda bulunur. Bu kısımda işlenen konular: Anayasa Kavramı, anayasacılık hareketleri

Anayasa Hukukunun Genel Esasları Anayasa Kavramı Anayasacılık hareketleri Kurucu iktidar Kuvvetler ayrılığı Hükümet sistemleri Anayasaya uygunluk denetimi Egemenlik kavramı Devlet çeşitleri Demokrasi teorisi, anlayışları, tipleri Seçim sistemleri, ilkeleri Temel Hak ve Hürriyetler Genel Esaslar bütün anayasa düzenleri için geçerli, genel, soyut v evrensel düzeyde açılamalarda bulunur. Bu kısımda işlenen konular: Anayasa Kavramı, anayasacılık hareketleri, …

Türk Anayasa Hukuku Anayasacılık hareketleri Osmanlı devlet düzeni 1808 Sened-i İttifak 1839 Tanzimat Fermanı 1856 Islahat Fermanı 1876 Kanun-i Esasi 1908 Kanun-i Esasi değişiklikleri 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu 1924 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu 1961 Anayasası 1982 Anayasası Genel Esaslar bütün anayasa düzenleri için geçerli, genel, soyut v evrensel düzeyde açılamalarda bulunur. Bu kısımda işlenen konular: Anayasa Kavramı, anayasacılık hareketleri, …

Maddi Şekli Anayasa Kavramı Devletin temel organlarının kuruluşunu ve işleyişini belirleyen hukuk kurallarının bütünü olarak tanımlanır. Şekli Normlar hiyerarşisinde en üst sırayı işgal eden, kanunlardan farklı veya daha zor bir usulle konulup değiştirilebilen hukuk kurallarının bütünü olarak tanımlanır. Bunlardan hangisi doğrudur? Şekli olan tanım doğrudur. Zira devletin temel işleyişiyle ilgili birçok şey anayasa ile değil, kanunlarla düzenlenmiştir. Böyle olunca kanunlarda olan şeylerin anayasada olması gerekirdi. İkincisi devletin temel işleyiş biçimiyle alakası olmasa da, farklı konuları anayasalarda bulmak mümkündür. Sular, ormanlar vs. Bunlar da anayasal kurallardır.

Anayasa Normlar hiyerarşisinin en üst basamağında bulunan ve kanunlardan daha zor değiştirilebilen kuralların bütünüdür. Anayasa Hukuku; Devletin temel organlarında görev alan kimseleri ilgilendiren bir bilim dalı değildir. Bilakis herkesi, bütün vatandaşları ilgilendirdiği için bilinmesi gereklidir.

Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Normlar Hiyerarşisi Anayasa Kanun Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Yönetmelik Alt basamaktakiler üst basamaktakine uygun olmak zorundadır.

Yazılı Yazısız Anayasa Türleri Bir anayasa içinde olması düşünülebilecek kuralların yetkili bir organ tarafından yazılı belge içinde toplanmasıdır. Yazısız Teamüli veya geleneksel anayasa da denir. Anayasal organlar ve kamuoyunda konsensüs vardır. İngiltere’de bir kral veya kraliçenin bir anayasayı reddettiği en son 1707 yılında rastlanan bir teamüldür.

Anayasa Türleri Yumuşak Katı Normal kanunlarla aynı usullerle ve aynı organlarca değiştirilebilen anayasa olarak tanımlanır. Yazısız anayasalar gibi. Katı Normal kanunlardan daha farklı organlarca veya daha zor usullerle değiştirilebilen anayasa olarak tanımlanır. Yazılı anayasalar gibi. Değiştiriliş usulünün güçlüğüne göre: Yumuşak niteliklilik iki şekilde mümkündür. Normal kanunlar gibi değiştirilebileceğini hükme bağlar, Değiştirme hususunda hiçbir hüküm içermez. 1921 Anayasası gibi.

Anayasacılık Hareketleri 1787 ABD Anayasa 1791 Fransız Anayasası 1809 İsveç Anayasası 1812 İspanyol Anayasası 1814 Norveç anayasası 1831 Belçika Anayasası 1848 İsviçre Anayasası 1848 İtalyan Anayasası

Anayasacılık Hareketleri 1848-1850 Prusya Anayasası 1849 Danimarka Anayasası 1849 Lüksemburg Anayasası 1864 Yunan Anayasası 1866 Romanya Anayasası 1876 Osmanlı Anayasası 1887 Hollanda Anayasasası 1889 Japonya Anayasası Normlar hiyerarşisinde kanunların üstünde bulunan ve kanunlardan daha zor bir şekilde değiştirilebilen kanunların yapılması gerektiği düşüncesine ‘anayasacılık düşüncesi’ denir. 1700 yılların sonunda devlet iktidarının sınırlandırılması ve vatandaşların temel hak ve hürriyetlerinin devlet karşısında güvence altına alınması isteğinden doğan bir gelişmedir.

Kanunların Anayasaya uygunluk denetimi Normlar hiyerarşisinin en üst basamağında bulunan ve kanunlardan daha zor değiştirilebilen kuralların bütününe anayasa denir. Anayasanın normlar hiyerarşisinde kanunların üstünde ve en üst basamakta yer almasına ‘anayasanın üstünlüğü ilkesi’ denir. Bu kanunların anayasaya aykırı olamayacağı anlamına gelir. Gerek anayasanın üstünlüğü, gerekse anayasanın katılığı ilkeleri, normal yasama organının anayasaya aykırı kanun yapmamasını gerektirir. Buna rağmen bir yasama organı anayasaya aykırı kanun yaparsa, kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi sistemi, yani anayasa yargısı devreye girer. Anayasa yargısının varlık sebebi kanunların anayasaya uygun olması zorunluluğunda yatar.

Kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimine verilen isimdir. Anayasa yargısı Kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimine verilen isimdir. Anayasanın normlar hiyerarşisinde kanunların üstünde ve en üst basamakta yer almasına ‘anayasanın üstünlüğü ilkesi’ denir. Bu kanunların anayasaya aykırı olamayacağı anlamına gelir. Gerek anayasanın üstünlüğü, gerekse anayasanın katılığı ilkeleri, normal yasama organının anayasaya aykırı kanun yapmamasını gerektirir. Buna rağmen bir yasama organı anayasaya aykırı kanun yaparsa, kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi sistemi, yani anayasa yargısı devreye girer. Anayasa yargısının varlık sebebi kanunların anayasaya uygun olması zorunluluğunda yatar. Hiyerarşide yer alan bir normun üst norma uygun olup olmadığını o normu uygulayan mahkeme verir. Bu nedenle kanunların anayasaya uygunluğu normal mahkemelerce araştırılır ve denetlenir. Kıta Avrupası ülkelerinde ABD’de deki uygulamaya aykırı olarak kanunların anayasaya uygun olup olmadığını normal mahkemeler denetlemekte kendilerini yetkisiz gördüklerinden 2. Dünya Harbi sonrası anayasa mahkemeleri kurulmaya başlanmıştır.

Anayasa yargısının varlığı yazılı ve katı anayasaya bağlıdır. Yazısız, yumuşak anayasa sisteminin uygulandığı ülkelerde anayasa yargısı olamaz. İngiltere gibi. Anayasanın normlar hiyerarşisinde kanunların üstünde ve en üst basamakta yer almasına ‘anayasanın üstünlüğü ilkesi’ denir. Bu kanunların anayasaya aykırı olamayacağı anlamına gelir. Gerek anayasanın üstünlüğü, gerekse anayasanın katılığı ilkeleri, normal yasama organının anayasaya aykırı kanun yapmamasını gerektirir. Buna rağmen bir yasama organı anayasaya aykırı kanun yaparsa, kanunların anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi sistemi, yani anayasa yargısı devreye girer. Anayasa yargısının varlık sebebi kanunların anayasaya uygun olması zorunluluğunda yatar. Hiyerarşide yer alan bir normun üst norma uygun olup olmadığını o normu uygulayan mahkeme verir. Bu nedenle kanunların anayasaya uygunluğu normal mahkemelerce araştırılır ve denetlenir. Kıta Avrupası ülkelerinde ABD’de deki uygulamaya aykırı olarak kanunların anayasaya uygun olup olmadığını normal mahkemeler denetlemekte kendilerini yetkisiz gördüklerinden 2. Dünya Harbi sonrası anayasa mahkemeleri kurulmaya başlanmıştır.

Anayasa Yargısı Modelleri Genel Mahkeme Sistemi Amerikan modeli anayasa yargısı da denir. Avusturalya, Kanada, Arjantin, Hindistan ve Japonya gibi ülkelerde uygulanmaktadır.. Mantığı açık ve basittir. Uygulamada bir norm üst normu ile çelişiyorsa, alt normu değil üst normu uygular. Bir kanun anayasaya aykırı ise kanun ihmal edilir, anayasanın hükmü uygulanır. Kanun anayasaya rağmen iptal edilmez, ihmal edilir. Diğer davalarda da uygulanır ve fiilen hükmünü yitirir.

Anayasa Yargısı Modelleri Özel Mahkeme Sistemi Avrupa modeli anayasa yargısı da denir. İlk örneği 1920 Avusturya Anayasa Mahkemesidir. 1947 İtalya 1949 Almanya 1958 Fransa 1961 Türkiye 1976 Portekiz 1978 İspanya 1990 sonrası Doğu Avrupa ülkeleri de birer Mahkeme kurmuşlardır. İngiltere’de yazılı anayasa olmadığı için yoktur. Hollanda’da yazılı anayasaya rağmen anayasa yargısı yoktur

Anayasaya uygunluk denetiminin Türleri A Priori Denetim (ön denetim) 1958 Fransız Anayasası tarafından benimsenmiştir. A Posteriori Denetim (sonradan denetim) Türkiye, almanya, İtalya g,b, ülkelerde vardır.

Anayasaya uygunluk denetiminin Yolları Soyut Norm Denetimi (İptal Davası) Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu) Bireylerin Başvurusu üzerine Denetim (Anayasa Şikayeti-Bireysel Başvuru)

Anayasa yapma ve değiştirme iktidarı olarak tanımlanır Kurucu İktidar Anayasa yapma ve değiştirme iktidarı olarak tanımlanır

(yeni bir anayasa yapma-kuran) (anayasayı değiştirme) Kurucu İktidar Asli kurucu iktidar (yeni bir anayasa yapma-kuran) Tali kurucu iktidar (anayasayı değiştirme)

Kurulmuş İktidar Yasama Yürütme Yargı Kurucu iktidar tarafından yapılan anayasayla kurulan devlet organlarına denir.

Anayasa yapma usulleri Asli Kurucu İktidar Ortaya çıkış halleri Devrim, Darbe Bağımsızlığa kavuşma Birleşip veya ayrılıp yeni devlet kurma Sahibi Millet veya Halk Fiilen güçlü olanlar Özellikleri Hukuk dışı Sınırsız Anayasa yapma usulleri Monokratik Ferman Misak Demokratik Kurucu Meclis Kurucu Referandum Kurucu iktidar tarafından yapılan anayasayla kurulan devlet organlarına denir.

Asli Kurucu İktidar Hukuk-dışı, sınırsız, sahibi hukuken belirlenemeyen, hukuk boşluğu ortamında beliren, monokratik veya demokratik biçimleri olan, yeni bir anayasa yapma iktidarıdır.

Anayasa değiştirme usulleri Tali Kurucu İktidar Özellikleri Hukuki niteliktedir Sınırlı iktidardır İçeriksel (maddi) sınırlar Zamansal Sınırlar Biçimsel Sınırlar Sahibi Yasama organı Devlet başkanı Halk Anayasa değiştirme usulleri Teklif safhası Karar Safhası Onay Safhası Cumhurbaşkanı Tali kurucu iktidarın sahibi yasaları değiştirme yetkisini elinde bulunduran organdır. Genellikle yasama organı. Nitelikli çoğunlukla bu değişiklikleri yapar. Bazı sistemlerde değişiklik devlet başkanınca gerçekleştirilir. Bazen de halkın bu konuda yetki sahibi olduğunu görürüz. Anayasayı değiştirme usulleri genellikle yazılı bir kurala bağlanmıştır.

Tali Kurucu İktidar Hukuki ve sınırlı nitelikte olan ve sahibi hukuken belirlenebilen, anayasayı, yine o anayasanın öngördüğü usullerle değiştirme iktidarıdır.

Devlet Belirli bir toprak parçası üzerinde egemenlik kurmuş insan topluluğudur.

Devletin Unsurları Millet Objektif Anlayış Subjektif Anlayış Ülke Kara Sahası Su sahası Hava Sahası Egemenlik Dış Egemenlik (Bağımsızlık) Devletlerin eşit egemenliği İçişlerine karışmama İç Egemenlik Kendisi Niteliği aslidir En üstündür sınırsızdır Tek ve bölünmezdir Devir veferağ edilemez Bir insan topluluğunun devlet kurabilmesi için millet niteliğinde olması gerekir. Millet, birbirlerine bir takım bağlarla bağlanmış insanlardan oluşmuş topluluğa denir.

Egemenlik Teorileri Teokratik Doğaüstü ilahi hukuk doktrini Providansiyel ilahi hukuk doktrini Demokratik Milli Egemenlik Teorisi Halk Egemenliği Teorisi

Devletin Kökeni hakkında Teoriler Aile Teorisi Biyolojik Teori Kuvvet ve Mücadele Teorisi Ekonomik Teori: Marksizm Sosyal Sözleşme Teorisi Thomas Hobbes John Locke Jean-Jaques Rousseau

Devlet Şekilleri Mutlak Monarşi Meşruti Monarşi Dar anlamda Cumhuriyet Dar anlamda Geniş anlamda

Adem-i Merkezi üniter devlet Devlet Şekilleri Üniter Merkezi üniter devlet Adem-i Merkezi üniter devlet Bileşik Devlet Birlikleri Şahsi Birlik Hakiki Birlik Devlet Toplulukları Konfederasyon Federasyon

Konfederasyon-Federasyon Uluslararası antlaşma ile kurulur Devletler arası bağ akdidir Üyelikten çıkılabilir Üye devletlerin de UA kişiliği vardır Üye devletler bağımsızdır Üye devletler üzerinde zorlama gücü yoktur Sadece üye devletlerin vatandaşlığı vardır Federasyon Anayasa ile kurulur Bağ anayasal niteliktedir Ayrılma hakkı yoktur Sadece federal devletin UA kişiliği vardır Federe devletler federal devlete bağlıdır Federasyonun zorlama gücü vardır İki tür vatandaşlık vardır (federal-federe)

Üniter Devlet-Federal Devlet Tek devlet var Tek bir hukuk düzeni var Tek yasama, yürütme ve yargı organı var Yetki paylaşımı merkezi idare ile adem-i merkezi idare arasında kanunla yapılır Federal Devlet İki tür devlet var Bir federal devlet Birden çok federe devlet Federal hukuk-federe hukuk Federal-federe yasama, yürütme, yargı Yetki paylaşımı anayasayla yapılmıştır

Federalizmin Özellikleri Yetkilerin yerel bölüşümü Yetkilerin güvenceli bölüşümü Yetki uyuşmazlıklarının yargısal çözümü Federe devletlerin federal yasama organında temsili

Hükümet Sistemleri Kuvvetler Birliği Kuvvetler Ayrılığı Yürütmede Birleşme Yasamada Birleşme Kuvvetler Ayrılığı Sert Yumuşak

Hükümet Sistemleri Kuvvetler Birliği Yürütmede Birleşme Mutlak Monarşi Diktatörlük Yasamada Birleşme

Hükümet Sistemleri Kuvvetler Ayrılığı Sert Yumuşak

Halk tarafından seçilir Yasamanın güvenine dayanmaz Hükümet Sistemleri Sert Asli Özellikler Tek kişilik Halk tarafından seçilir Yasamanın güvenine dayanmaz

Hükümet Sistemleri Sert Tali Özellikler Yasama organını feshedemez Hem yürütme hem yasamada görev alınmaz Yasama organının çalışmasına katılamaz

Hükümet Sistemleri Kuvvetler Ayrılığı Kuvvetler Birliği Yürütmede Birleşme Mutlak Monarşi Diktatörlük Yasamada Birleşme Kuvvetler Ayrılığı Sert Asli Özellikler Tek kişilik Halk tarafından seçilir Yasamanın güvenine dayanmaz Tali Özellikler Yasama organını feshedemez Hem yürütme hem yasamada görev alınmaz Yasama organının çalışmasına katılamaz Yumuşak

Yasama-Yürütme Etkileşim Araçları Atamalar Dış İlişkiler Meclis araştırması Suçlama Bütçe Veto

Yarı-Başkanlık Sistemi Özellikleri İki-Başlı Yürütme Seçim Usulü Yasamanın Güveni

Yürütmenin Göreve Gelişi Sorumluluk Yasamanın güvenine dayanma Hükümet Sistemleri Yumuşak Asli Özellikler İki-Başlılık Yürütmenin Göreve Gelişi Sorumluluk Yasamanın güvenine dayanma

Hükümet Sistemleri Yumuşak Tali Özellikler Fesih Yürütme ve yasamada görev alınabilir Bakanlar kurulu yasama faaliyetlerine katılı-r

Yasama-Yürütme Etkileşim Araçları Kanun yapımına yürütmenin katılması Bütçe Uluslararası antlaşmalar Denetim

Başkanlık – Parlamenter Karşılaştırma Başkanlık Sistemi Yürütme tek başlı Yürütmenin kaynağı Halk (Doğrudan Seçim) Yürütmenin Yasamaya karşı sorumluluğu yok Yürütmenin Yasamayı fesih hakkı yok Aynı kişinin yasama ve yürütmede görev alması mümkün değil Yürütmenin yasama çalışmalarına katılması mümkün değil Parlamenter Sistem Yürütme İki-Başlı Yürütmenin kaynağı Parlamento Yürütmenin yasamaya karşı sorumluluğu var Yürütmenin yasamayı fesih hakkı var Aynı kişinin yasma ve yürütmede görev alması mümkün Yürütmenin yasama çalışmalarına katılması mümkün

Demokrasi Teorileri Normatif Demokrasi Teorisi Demokrasiyi sözlük anlamından tanımlar Halkın yönetimi demektir Lincoln ‘halkın, halk tarafından, halk için yönetimi’ olarak tanımlamıştır Normatif demokrasi ideali yansıtır Bu şekliyle demokratik rejime ulaşılamaz Ampirik Demokrasi Teorisi Seçimle iş başına gelinir Seçimler düzenli aralıklarla tekrarlanır Seçimler serbest olmalıdır Birden çok siyasal parti var olmalıdır Muhalefetin iktidar olma şansı olmalıdır Temel kamu hakları tanınmış ve güvence altına alınmış olmalıdır

Demokrasi Etkin siyasal makamların, düzenli aralıklarla tekrarlanan, birden fazla siyasal partinin katıldığı, muhalefetin iktidar olma şansına sahip olduğu serbest seçimlerle belirlendiği ve temel kamu haklarının tanınmış ve güvence altına alınmış olduğu bir rejimdir.

Egemenlik bakımından Demokrasi Tipleri Doğrudan Demokrasi Temsili Yarı- Doğrudan

Egemenlik bakımından Demokrasi Tipleri Doğrudan hükümet de denir Doğrudan Demokrasi Demokrasi Doğrudan Hükümet de denir Halk egemenliğini bizzat kullanır Eski Yunan’da vardı İsviçre’nin bazı kantonlarında uygulanmaktadır Halk egemenlik teorisine dayanır Teoride ideale yakın olmakla birlikte, pratikte uygulanması imkansız gibidir Temsili Demokrasi Temsili Hükümet de denir Saf Temsili Demokrasiye Türkiye, ABD ve Almanya örnektir Milli egemenlik teorisine dayanır Millet temsil olunan, halkın seçtikleri de temsilci olurlar Temsilcinin istediği şey, milletin istediği şey gibidir İşlemler için halkın onayına ihtiyacı yoktur İşlemleri başka bir makam tarafından denetlenemez Millet ve temsilciler arasında vekalet ilişkisi söz konusudur Vekalet emredici değil, temsili vekalettir Milletvekili bütün milleti temsil eder Vekalet tek tek değil topluluğa verilmiştir (parlamentoya) Emredici değildir (emredici vekalet yasağı) Milletvekilleri seçmenler tarafından görevden alınamazlar (azil yasağı) Yarı- Doğrudan Demokrasi Yarı-doğrudan hükümet de denir Egemenlik halk ile temsilciler arasında paylaşılmıştır Egemenlik esasen temsilcilerdedir Bazı durumlarda seçmenler de egemenliğin kullanılmasına doğrudan doğruya katılırlar Referandum Halk Vetosu Halk Teşebbüsü Temsilcilerin Azli Gibi araçları vardır