PROTEİN VE AMİNO ASİT METABOLİZMASI II Doç.Dr. Mustafa ALTINIŞIK ADÜTF Biyokimya AD 2006

TCA döngüsü ara ürünlerinden amino asit sentezi Trikarboksilik asit döngüsünün (TCA döngüsü) ara maddelerinden sentezlenen amino asitler, aspartat, asparajin, glutamat, glutamin ve prolindir.

Aspartat biyosentezi Aspartat, oksaloasetat ve glutamattan aspartat aminotransferaz (AST, GOT) etkisiyle sentezlenir AST

Asparajin biyosentezi Asparajin, aspartatın amididir. Asparajin, aspartat ve glutaminden, asparajin sentetazın katalitik etkisiyle ve ATP’den sağlanan enerji ile, irreversibl bir reaksiyonda oluşur.

Glutamat biyosentezi Glutamat, -ketoglutarat ve amonyaktan glutamat dehidrojenaz etkisiyle sentezlenir.

Glutamat, -ketoglutarat ve bir başka amino asitten aminotransferaz (transaminaz) etkisiyle de sentezlenir

Glutamin biyosentezi Glutamin, glutamatın amididir. Glutamin, glutamat ve amonyaktan, glutamin sentetazın katalitik etkisiyle ve ATP’den sağlanan enerji ile, irreversibl bir reaksiyonda oluşur.

Prolin biyosentezi Prolin, -ketoglutarattan bir dizi reaksiyon sonucu sentezlenir.

Polipeptit zincirlerinde bulunan prolin kalıntılarından, karışık fonksiyonlu oksijenazlar kullanılarak 4-hidroksiprolin oluşturulur.

Arginine biyosentezi Arginine, erişkinlerde esansiyel değildir; -ketoglutarattan bir dizi reaksiyon sonucu oluşan ornitinden üre döngüsünde ortaya çıkar.

Tirozin biyosentezi Tirozin, esansiyel bir amino asit olan fenilalaninin hidroksilasyonu ile sentezlenir.

Fenilalanin hidroksilazda genetik bir defekt sonucunda fenilketonüri (PKU) diye bilinen hastalık meydana gelir.

Fenilketonüri (PKU), En sık karşılaşılan, genetik, amino asit metabolizması bozukluğudur. Otozomal resessif taşınır.

PKU, doğumda normal görünen bebeklerde gelişme geriliği, beslenme güçlüğü ve pilor stenozunu düşündürebilecek ciddi kusmalar gibi özgün olmayan ilk belirtilerle ortaya çıkar.

Fenilketonüri (PKU), genellikle fenilalanin hidroksilaz kusuruna bağlı olmakla birlikte, daha nadir olarak tetrahidrobiopterin kofaktörünün veya bu kofaktörün indirgenmiş aktif durumda kalmasını sağlayan dihidrobiopteridin redüktaz eksikliklerine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.

Fenilalanin hidroksilaz kusuru tam (klasik PKU) veya kısmi (tip II ve III PKU) olabilmektedir. Tüm olguların yaklaşık yarısını oluşturan klasik fenilketonüride fenilalanin hidroksilaz hiç bulunmamakta fenilalanin tüm vücut sıvılarında birikmekte ve fenilpirüvat üzerinden katabolize olmaktadır.

PKU’de idrar ile büyük miktarlarda fenilpirüvat, fenillaktat, fenilasetat ve fenilasetilglutamin atılır.

Bazı bebeklerin idrar ve terlerinde karakteristik küf kokusu olmaktadır. Fenilalanin ve metabolitlerinin birikimi, hayatın erken evrelerinde beyin gelişimini bozarak zeka geriliğine yol açmaktadır.