KİVİNİN TOPRAK İSTEKLERİ VE GÜBRELENMESİ Yrd. Doç. Dr. Mehmet ZENGİN

Kivinin İklim İstekleri Kivi asmaları vegetasyon dönemi uzun bitkilerdir. Gözlerin uyanmasından yaprak dökümüne kadar 240-260 gün don olmayan iklim ister. İlkbaharın geç donlarında sürgünler zarar görebilir. Bitkiler sürekli ve sert rüzgar alan yörelerde gelişemez. Verim yaşındaki bitkiler kışın -13 oC’ye kadar dayanabilirken genç bitkiler -4, -6 oC’lerde bile zarar görebilirler.

Kivinin İklim İstekleri *Genç kivi asmalarının gövdeleri kış soğuklarından saman ot, çuval gibi malzemelerle korunabilir. *İlkbahar geç donlarından korunmanın en etkili yolu ile sisleme sistemidir. *Kış soğukları nadir olarak bitki kaybına yol açar. *Üst aksam donsa da toprak içindeki uyur gözlerle asma tacı tekrar yenilenir.

Kivinin Toprak İstekleri Kivi asmaları saçak ve yüzlek köklü olduğundan süzek, hafif ve derin topraklarda iyi gelişir. Killi ve taban suyu yüksek topraklar uygun değildir. Asidik topraklarda iyi gelişir. Toprak pH’sı 5.5-7.0 arasında olmalıdır. Toprakta en çok %8 kireç olmalıdır. Organik maddece zengin topraklar daha uygundur.

Kivinin Toprak İstekleri Fidanların dikileceği arazi güney yönlü ve sıraların yönü kuzey-güney istikametinde olmalı ve dikimi yapılan yerin taban su seviyesi yüksek olmamalıdır. Kivi fidanlarının dikileceği fidan çukurları en az 45-50 cm derinliğinde ve çapında olmalıdır. Açılan çukurlardan çıkan üst toprak hayvan gübresi ile karıştırıldıktan sonra tabana konur. Kökler yüzlek ve toprak sürekli nemli olacağından toprak işleme yapılmaz veya çok yüzlek yapılır. Birçok bahçede sıra araları otludur, sıra üzerlerinde yabancı otlar ilaçlarla kontrol edilebilir.

Kivinin Gübrelenmesi Asmalar topraktan her yıl fazlaca makro ve mikro besin elementleri kaldırırlar. Bunların düzenli olarak tekrar toprağa verilmesi gerekir. Dikimden önce dekara 2-3 ton verilecek çiftlik gübresi 3-4 yıl aralıklarla tekrarlanmalıdır. Kivi asmaları mineral madde noksanlıklarına duyarlıdır. Özellikle K, Mg, Zn ve Fe noksanlıkları sık görülür.

Gübreleme; dikim öncesinde temel gübreleme ve verim çağında yapılan yıllık gübreleme olarak ele alınabilir. Taban gübreleme olarak ta bilinen temel gübreleme dikimden önce bitkinin uzun bir süre gübre ihtiyacını karşılamak üzere toprak hazırlığı sırasında yapılır ve gübre kök bölgesinin altına verilir. Temel gübrelemede fosforlu gübreler (TSP veya NSP), potasyumlu gübreler (PS) ve yanmış ahır gübresi kullanılmaktadır. Suda kolayca eriyen ve kolay yıkanan azotlu gübreler (AN, AS, Ü) temel gübrelemede kullanılmazlar ve sonradan yıllık olarak verilirler.

Fosforlu ve potasyumlu gübreler 30-35 cm derinliğe ve toprağın durumuna göre dekara 20-30 kg P2O5 ve 15-20 kg K2O hesabıyla verilirler. Yanmış ahır gübresi ise dekara 4-6 ton kadar uygulanmalıdır. Organik gübre uygulaması ile asmaların ömrü artar ve meyveler iri ve daha kaliteli olurlar. Bu gübrelerin hepsi bahçe toprağının her tarafına homojen karışacak şekilde verilmelidir.

*Kivi bahçesi tesis edilmeden 1-2 ay önce bahçe toprağı analiz ettirilmeli, toprağın organik madde durumu, kireç içeriği, kükürt ve diğer besin element seviyeleri belirlenmelidir. *Dikimde azotlu gübre kullanılmamalıdır. Ancak ilk iki yıl az ama sık azotlu gübre uygulanmalıdır. *Azot genç omcalarda büyümeyi sağlayan yegane bir besin maddesidir. *Azotlu gübrelerden AN ve Ü çok iyi azot kaynaklarıdır.

Kivi Fidanı Başına Verilecek Gübre Miktarları Bitki Yaşı (yıl) N (g) P2O5 (g) K2O (g) 1 2 3 4 5 6 7 40-50 50-100 100-150 150-200 200-250 250-300 300-400 20-30 50-70 70-90 90-110 110-130 130-150 30-40 90-100 150-180 180-250

*Toprağın organik madde kapsamını artırmak için genel olarak sonbahar ve kış boyunca yulaf ve mavi bakla gibi doğal ve yabancı ot örtüsünün gelişmesine izin verilebilir. *Olgun asmalar yılda 22.5 kg N/da, 10 kg P2O5/da ve 5.5 kg K2O/da gübreye ihtiyaç duyarlar. *Bu miktar etken maddeler 49 kg Ü/da, 23 kg TSP/da ve 11 kg PS/da gübre miktarlarına denk gelmektedir. *Bu gübreler Mart ve Haziran aylarında olmak üzere iki eşit miktarda serpme olarak uygulanırlar.

*Azotlu gübreler omca kök bölgesine granül halde uygulanabildiği gibi sulama suyu ile sıvı formda da verilebilir. *Eğer azotlu gübreler sıvı formda verilecekse iki haftada bir verilmelidir. *Azotlu gübreler Temmuz ayından sonra uygulanmamalıdır. *Aksi takdirde pişkinleşmeden kışa giren sürgünler kış soğuklarından zarar görürler. *Gübrelerin uygulanma döneminde toprağın yeterince nemli olması gerekir.

*Bunu sağlamak için ya gübrelemenin sulamadan 1-2 gün sonra yapılması veya kuvvetli bir yağıştan sonra verilmesi gerekmektedir. *Azotlu gübre olarak üre kullanılırsa birinci yıl asma başına 30 g, ikinci yıl 120 g ve üçüncü yıl ise 350 g üre gübresi verilmelidir. *Verim çağındaki bahçelerde ise asma başına 500 g N, 200 g P2O5 ve 300 g K2O uygulanmalıdır. *Ayrıca bahçe tesisinden önce dekara 5-6 ton iyi yanmış ahır gübresi 100 kg NSP ve 50 kg PS ile birlikte verilmelidir.

Bir araştırmada, potasyum sülfat (0, 200, 400, 600, 800 g/bitki) ile K-hümat (0, 20, 30, 40, 50 ml/bitki) gübrelerinin Hayward kivi çeşidinin verim (kg/omca), ortalama meyve ağırlığı, suda çözünebilir kuru madde oranı ve yaprakların N, P ve K kapsamlarına etkileri araştırılmıştır. Potasyum sülfat uygulamaları verim ve kuru madde oranlarını artırırken, K-hümat uygulamaları artırmamıştır. Kivi asması başına 400-500 g PS uygulaması önerilmiştir.

*Kivi hızlı gelişen bir itki olduğundan bitki besin elementlerine her yıl artan miktarlarda ihtiyaç duymaktadır. *Bitki yaşı ilerledikçe verilen gübre miktarı da artırılır. *Verilecek gübre miktarları yaprak ve toprak analiz sonuçlarına göre belirlenmektedir. *Kivide gübreleme amaçlı yaprak örneği çiçeklenme döneminde alınmalıdır. *Sürgündeki ilk çiçeğin karşısında bulunan yapraklar örneklenirler. *Aynı dönemde toprak örneği almak ta mümkündür.

*Azotlu gübre verilirken toprağın nemli olması gerekmektedir. *Azotlu gübrelerin 2/3’ü uyanmadan önce (Mart), kalan 1/3’ü ise çiçeklenme sonunda (Mayıs sonunda) nemli toprağa verilmelidir. *Azotlu gübre verilirken toprağın nemli olması gerekmektedir. *Fosforlu ve potasyumlu gübreler ise sonbaharda veya erken kışta (Şubat) bir defada kök bölgesine ve toprağın 20-25 cm derinliğine verilmelidir. *Gübreler başlangıçta gövdeden 40-50 cm uzağa ve daire şeklinde kök bölgesine, yaş ilerledikçe daire çapı genişletilerek uygulanmalıdır.

Kivi yapraklarında bor noksanlığı

Kivi yapraklarında bor toksisitesi

Kivinin Sulanması Dikilen fidanların sağlıklı gelişebilmesi için yağışsız havalarda 3-4 günde bir sulanmalıdır. Asmalar yüzlek köklü, buna karşılık çok ve büyük yapraklı olduğundan su isteği fazladır. Doğu Karadeniz Bölgesi dışında yağış durumuna göre Haziran-Eylül arasında sulama gerekebilir. Bu dönemde sulama aralığı 2-7 gün arasında değişir. Damla ve mini spring sulama sistemleri kullanılmaktadır.

*Bir vejetasyon döneminde 1500 mm’nin üzerinde su tüketebilmektedir. *Verim çağındaki bir dekar kivi bahçesinden yaz aylarında günde yaklaşık 6.5-7.5 ton su tüketilmektedir. *Genel olarak hava sıcaklığının 21 oC’nin üzerine çıktığı günlerde verim çağındaki bir omca günde 100-150 L kadar su tüketebilmektedir.

*Mini yağmurlama sistemi verim çağındaki kivi omcalarının sulanmasında tercih edilmektedir. *Bu sulama sistemi kolay kurulur. *Damla sulamada olduğu gibi sık sık tıkanma problemi olmaz. *Nispi nemi düşük olan bölgelerde omca çevresindeki havanın nem oranı yükseltilmiş olur. *Suda eriyen gübrelerin bu sistemle uygulanması daha kolaydır. *Bu sistem ile 180-540 cm yarıçaplı bir dairesel alan sulanabilir. *Bu sulama yöntemi haftada 2-4 kez tekrarlanmalı ve her seferde 8-12 saat sulama yapılmalıdır. *Sulama başlıklarının kapasitesi ortalama 60 L/saattir.

*İlk yıl sulaması yaz sebzelerinde olduğu gibi sıktır. *Verim yıllarında, sıcak bölgelerde gün aşırı sulama yapılmalıdır. *Yılda bir dekar alana 700-800 mm (700-800 ton) su yeterli olmaktadır. *Bitkinin suya en hassas olduğu dönem çiçeklenme ve meyve olgunlaşma dönemidir. *Mayıs ayında sulamaya başlanır ve rutubeti koruyarak sulamaya devam edilir. *Her bir bitkinin üzerine bir mini yağmurlama fıskiyesi monte edilir ve aşırı sıcak havalarda sisleme yapılarak nem artırılır. *En iyi sulama sistemi kombine (damla + sisleme) olanıdır.

*Ülkemizin de içinde yer aldığı Akdeniz iklim kuşağında yıllık su tüketiminin 1000-1200 mm civarında olduğu bildirilmektedir. *Su yetersizliği halinde yapraklar gevşer ve sertleşir. *Genç bitkide yaprak sapının sürgünle yaptığı açı genişler ve yapraklar sarkar. *Verim yaşındaki bitkilerde ise su yetersizliğinde meyveler küçük kalır, sürgünler yeterli boya ulaşamazlar. *İşte bu nedenle kivi yetiştiriciliğinde ilk düşünülmesi gereken konuların başında yeterli miktarda ve uygun kalitede sulama suyu temini gelmektedir.

TEŞEKKÜR EDERİM