Eşleştirme Programı World Wide Mating Service (WMS) Veteriner Hekim Tahir S. Yavuz
Eşleştirme programı İstenilen verim seviyesinde boğa seçimi İstenilen fiziksel özellikler üzerinde yoğunlaşma İstenilen fiyat aralığında boğa seçme
Eşleştirme Programı (WMS) nin yararları İneklerin uzun ömürlülüğünü, dolayısıyla sürüde daha uzun süre kalmasını sağlar. Akrabalar arası tohumlamayı engeller. Sürülerde bir örnekliliği arttırır. Resessif (çekinik) genlerin kontrolünü sağlar. Zaman kazandırır. WMS dünyanın en başarılı ve en geniş veritabanlı eşleştirme programıdır.
34 ülkede kullanılmaktadır. Dünyada; 34 ülkede kullanılmaktadır. 2007 verilerine göre 4 milyonun üzerinde eşleştirme yapılmıştır. 1973 yılında kullanılmaya başlanmış olup, 2008 yılı itibariyle 35 yıldır kullanılmakta olan bir programdır.
Avrupa’da 14 yıldan beri kullanılmaktadır.
2007 yılında Dünya’da 443. 000 adet inek, 103 2007 yılında Dünya’da 443.000 adet inek, 103.000 adet düve olmak üzere toplam 546.000 adet WMS programı ile eşleştirme yapılmıştır. (Kuzey Amerika hariç)
WMS her bir inekte 17 farklı özelliği değerlendirir. Çiftçinin bireysel hedeflerine bağlı olarak hizmet verir. Bilimsel bir program olup, üstün bilgisayar teknolojisini kullanır.
WMS eşleştirme programının temel felsefesi Dengeli Verim Tip
WMS ile sürünün zayıf özellikleri belirlenerek, çiftçinin ihtiyaçları doğrultusunda boğa seçimi yapılır.
WMS İLE DÜZELTİLEBİLECEK HOLSTEIN IRKINA AİT FİZİKSEL ÖZELLİKLER ENDAM SÜTÇÜLÜK KONDİSYONU GÜÇ VÜCUT DERİNLİĞİ SAĞRI AÇISI ARKA BACAKLAR (YANDAN GÖRÜNÜM) ARKA AYAK AÇISI ÖN MEME LOBU BAĞLANTISI ÖN MEME BAŞI YERLEŞİMİ MEME BAŞI UZUNLUĞU ARKA MEME LOB YÜKSEKLİĞİ ARKA MEME LOB GENİŞLİĞİ MEME LOB DESTEĞİ MEMENİN DİZE UZAKLIĞI SAĞRI GENİŞLİĞİ ARKA BACAKLAR (ARKADAN GÖRÜNÜŞ) ARKA MEME BAŞI YERLEŞİMİ
ABD Holstein Birliği Lineer Tip Özelliklerinin Aktarılabilirliği İRSİYET DERECESİ (h2) Endam 0.42 * Güç 0.31 Vücut Derinliği 0.37 Sütçülük Irkı Görünümü 0.29 Kalça Açısı 0.33 Kalça Genişliği 0.26 Arka Bacaklar, Yandan görünüş 0.21 Arka Bacaklar, Arkadan görünüş 0.11 * Ayak Açısı 0.15 Ayak Bacak Skoru 0.17 Meme Lobu Ön Bağlantısı Arka Meme Yüksekliği 0.28 Arka Meme Lob Genişliği 0.23 Meme Lob Ayrımı 0.24 Meme Lob Derinliği Ön Meme Başı Yerleşimi Meme Başı Uzunluğu Final Skor
1.ENDAM Endam (Boy, Pos, Yükseklik) Referans nokta: Kalçaların arasındaki omurganın en üst noktasından, yere kadar olan mesafedir. cm, inç veya lineer skala ile ölçülmektedir. 1 Kısa (1.30 cm) 5 Orta (1.42 cm) 9 Yüksek (1.54 cm) Referans skala: 1.30 – 1.54 cm ; Her puan için 3 cm
2.SÜTÇÜLÜK KONDİSYONU (FORMU) Dikkat edilecek başlıca nokta, kaburgaların açısı veya eğimi olmalıdır Memeye doğru daha açılı bir eğim daha yüksek skor demektir Ayrıca; Kaburga açıklığına ve esnekliğine, Kemiklerin düzlüğüne, dizlerin düzgünlüğüne Boynun uzunluğuna, dizle kalça arasındaki kısmın inceliğine de bakılmalıdır Sütçülük kondisyonu, süt verimi ile yüksek derecede ilgilidir.
* KÖTÜ NORMAL İYİ
SÜTÇÜLÜK KONDİSYONU (FORMU) = 9 İYİ
Sütçülük Kondisyonu (Formu) = 5 NORMAL
3.GÜÇ Göğüs zemininin genişliği ve kemik yapısı üzerinde durulmalı, Ayrıca, Kalbin derinliği Burnun genişliği Vücudun genel genişliğine de dikkat edilmeli.
* GÜÇSÜZ NORMAL ÇOK GÜÇLÜ
Güç = 9 ÇOK GÜÇLÜ
Güç = 1 GÜÇSÜZ
4.VÜCUT DERİNLİĞİ * SIĞ NORMAL DERİN
5.PELVIC AÇI / SAĞRI EĞİMİ Sağrıda bulunan oturak yumrusundan, kalça yumrusuna doğru olan eğimi ölçer Bu özelliğin gelişmesi çoğunlukla reprodüksiyon (dölverimi) sağlığını etkiler.
* DİK NORMAL ÇOK EĞİK
Sağrı Eğimi = 9 EĞİK SAĞRI AÇISI
Sağrı Eğimi = 1 DİK SAĞRI AÇISI
6.SAĞRI GENİŞLİĞİ * DAR NORMAL GENİŞ
7.BACAKLAR-YANDAN GÖRÜNÜM Diz eklemindeki eğimin miktarını ölçer Hayvan yürürken kolayca gözlenebilir. İneğin arka ayaklarının düzgün olması , sürüdeki ömrünün uzun olması ile yüksek derecede ilişkilidir.
* DİK NORMAL EĞİK
Bacaklar Yandan Görünüm = 9 EĞİK BACAK
Bacaklar Yandan Görünüm = 2 DİK BACAK
8.ARKA BACAKLAR–ARKADAN GÖRÜNÜM Sadece arka bacakların yerleşimini analiz eder. Sürüdeki yaşam ömrü ile çok yüksek derecede ilişkilidir.
* ÇOK DIŞA DOĞRU NORMAL ÇOK İÇE DOĞRU
Bacakların Arkadan Görünüşü İÇE DOĞRU
Bacakların Arkadan Görünüşü DIŞA DOĞRU
9.AYAK AÇISI Pek çok faktör nedeniyle düşük irsiyet derecesine sahiptir. Ölçülen bölgeler: Ayağın önü veya yüzü Tüylü derinin başladığı çizgi Bu çizgi yere ne kadar paralel olursa, açı o kadar dik olur.
* EĞİK NORMAL DİK
Ayak Açısı DİK AYAK AÇISI
Ayak Açısı EĞİK AYAK AÇISI
10.ÖN MEME LOBU BAĞLANTISI Ön meme lobunun vücut duvarına bağlantı gücünü ölçer.
* KÖTÜ NORMAL İYİ
ÖN MEME LOBU KÖTÜ
ÖN MEME LOBU İYİ
11.ARKA MEME LOBU YÜKSEKLİĞİ WMS Programının hedefi, arka meme loblarının aşağı doğru olacak şekilde değil, geniş olması yönünde seçim yapmaktır.
11. Arka meme lobu yüksekliği * KÖTÜ NORMAL İYİ
ARKA MEME LOBU YÜKSEKLİĞİ YÜKSEK İYİ
Arka Meme Lobu Yüksekliği DÜŞÜK - KÖTÜ
Sarkıklık ve destek durumunu ölçer 12.MEME DESTEĞİ Sarkıklık ve destek durumunu ölçer Bu kriterde, meme başı yerleşimi veya memenin dize olan uzaklığı değerlendirilmez.
* KÖTÜ NORMAL İYİ
Meme Desteği İYİ
Meme Desteği KÖTÜ
17.ARKA MEME LOB GENİŞLİĞİ İYİ
17.ARKA MEME LOB GENİŞLİĞİ KÖTÜ
13.MEMENİN DİZE OLAN UZAKLIĞI (Meme Derinliği) Meme alt tabanının en alçak noktasının diz çıkıntısına olan uzaklığı ile ilgilidir.
* KÖTÜ NORMAL İYİ
Memenin Dize Olan Uzaklığı (Meme Derinliği) NORMAL
Memenin Dize Olan Uzaklığı (Meme Derinliği) SIĞ MEME
* 14.Ön Meme Başı Yerleşimi 14. Ön meme başı yerleşimi Referans noktası: Meme lobunun ortasından itibaren meme başlarının pozisyonu 1 – 3 Lobun dışına doğru 4 – 6 Lobun ortasında 7 – 9 Lobun içinde *
15.Meme Başı Uzunluğu * KISA NORMAL UZUN
16.Arka Meme Başı Yerleşimi * KÖTÜ NORMAL İYİ
WMS ile Engellenebilecek Resessif Geçen Kalıtsal Hastalıklar CVM = Omurga bozukluğu BLAD = Sığırlarda Lökosit bağlanma eksikliği DUMPS = Üridin Monofosfat sentezi eksikliği
WMS Eşleştirme Programında Türkiye’deki Durum Ege Vet 2004 Nisan ayında eğitimlere başlamış, aynı yılın Haziran ayında ise program uygulamaya konulmuştur.
Yetişmiş veteriner hekimler tarafından bugüne kadar (Nisan 2008) 42 Yetişmiş veteriner hekimler tarafından bugüne kadar (Nisan 2008) 42.000 eşleştirme yapılmıştır.
Eşleştirme programının başarısı için; Fiziksel özellikler için eğitilmiş eleman, Genlerin kontrolü için pedigri ve iyi kayıt sistemi, gerekir.
TEŞEKKÜR EDERİZ. www.atafen.com.tr info@atafen.com.tr